Dierproeven Niet wetenschappelijk Niet ethisch Stijn Bruers Bite
Dierproeven: Niet wetenschappelijk Niet ethisch Stijn Bruers Bite Back 22 -2 -2013
Probleem van dierproeven in drie stappen • Stap 1) Dierproeven zijn wetenschappelijk onbetrouwbaar: te weinig voorspelbaarheid voor mensen • Stap 2) Dierproeven zijn ethisch onverantwoord: te veel welzijnsverlies bij dieren • Stap 3) Dierproeven zijn ethisch onverantwoord: te veel rechtenschendingen bij dieren
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Stel dat dieren niet konden voelen en lijden. Hebben dierproeven dan een waarde voor mensen? – Amper voor toegepast biomedisch onderzoek – Wel voor fundamenteel onderzoek • Probleem 1: te veel vals positieve en vals negatieve testresultaten Ø Te weinig voorspellende waarde voor mensen Effect bij Wel dieren Geen Wel Geen Juist positieve test Vals negatieve test Juist negatieve test
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Vals positieve testen – Chocolade? Dodelijk voor honden! – Veilige geneesmiddelen toch schadelijk voor dieren. Bv. : aspirine, … – Veel stoffen kankerverwekkend voor muizen maar niet voor mensen • Positief voorspellende waarde: als er een effect is waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan de kans dat het effect optreedt bij mensen? • Vaak < 50% kans! • Vertraging van ontwikkeling goede producten en medicijnen
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Valse negatieve testen – Geen effect bij dieren, wel bij mensen – Bv. : Softenon (thalidomide), Vioxx, cyclosporin, TGN 1412, … Veilig bij geteste diersooren, dodelijk bij mensen – Roken: longkanker bij mensen, niet bij muizen – Epidemiologisch onderzoek in plaats van dierproeven • Negatief voorspellende waarde: als er geen effect is waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan de kans dat het effect wel optreedt bij mensen? • Vaak < 50% kans! • Toelaten van schadelijke producten op de markt
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Probleem 2: welke diersoort? • Ontdekking van het eerste antibioticum: penicilline (A. Fleming, 1928) – Geen effect bij konijnen (vals negatief) – Goed resultaat bij honden (juist positief) – Schadelijk en dodelijk bij ratten, hamsters en cavia’s (vals positief)
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Hoe het juiste lottonummer voorspellen? • Er is meestal wel een winnaar, dus kijken naar alle spelers? Ø Geen voorspelling mogelijk • Welke speler?
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Probleem 3: hoe de menselijke ziekte veroorzaken bij gezonde dieren? • Bv. MS, Parkinson, … • Vaak kan men enkel schade toebrengen bij de dieren zodat ze een aantal symptomen vertonen (bv. bibberen)
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Geen anekdotes! Geen “kersenplukken” van voorbeelden • Wel: – analyse van verzameling van studies (metaanalyse) – Blind peer reviewed (gecontroleerd door andere, onafhankelijke wetenschappers) – Kritisch, onpartijdig Ø Systematische reviews
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar Systematische review studies • • • Anisimov V. N. , Ukraintseva S. V. , Yashin A. I. (2005). Cancer in rodents: does it tell us about cancer in humans? Nat Rev Cancer 5: 807 -819. Knight A. , Bailey J. , Balcombe J. (2006) Animal carcinogenicity studies: 1. Poor human predictivity. Altern Lab Anim 34: 19 -27. Knight, A. (2007). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor human clinical and toxicological utility. ATLA 35: 641 -659. Knight, A. (2008). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor contributions toward human healthcare. Rev. Recent Clin. Trials 3: 89 -96. Pound P. , Ebrahim S. , Sandercock P. , Bracken M. B. , Roberts I. (2004). Where is the evidence that animal research benefits humans? BMJ 328: 514 -517. Shanks, N. Greek, R. Greek, J. (2009) Review: Are animal models predictive for humans? Philosophy, Ethics, and Humanities in Medicine, 4(2). Boeken • • • La. Follette H. , Shanks N. (1996). Brute Science: Dilemmas of Animal Experimentation. London and New York: Routledge. Greek R, Greek J. (2002). Specious Science. Why Experiments on Animals Harm Humans. New York: Continuum Int. Knight, A. (2011). The Costs and Benefits of Animal Experi ments. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan.
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Waarom zo weinig voorspelbaarheid? Waarom zo veel vals positieve en vals negatieve testresultaten? • Complexiteitstheorie: kleine verschillen met grote gevolgen – Genenregulatie, complexe interacties – Bv. chimpansees: 98% van genen gemeenschappelijk met mensen – Nochtans: chimpansees zijn niet vatbaar voor HIV, hepatitis en malaria (vals negatieve tests)
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Huidige biomedisch onderzoek (medicijnen en toxische stoffen): erg specifiek, afhankelijk van complexe interacties van genen, … • Op dit specifieke niveau: verschillen tussen soorten (en populaties, geslachten, leeftijden, …) belangrijk • Dus niet ruwe niveau, zoals algemene werking van bloedvaten • Extra verstorende factoren: stress bij proefdieren, kweekprocedure, ziek maken van dieren
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Alternatieven van dierproeven worden betrouwbaarder, want mensspecifiek en technologische ontwikkelingen – Epidemiologisch onderzoek – Klinisch onderzoek – Autopsies – Menselijke (stam)cel- en weefselculturen
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Nieuwe technologieën – Computersimulaties en wiskundige modellen – Microdosering – MRI-scanners
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Nieuwe technologieën – Genenchips (DNA microarrays) – Human-on-a-chip
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Dierproeven kunnen schadelijk zijn voor mensen: 1. Misleidend – Vals positieve en negatieve resultaten: • Tegenhouden van goede producten • Toelaten van schadelijke producten – Alternatieven zijn betrouwbaarder, dus minder vals positieve en vals negatieve resultaten 2. Dierproeven vormen verspilling van schaarse onderzoeksmiddelen
Stap 1: wetenschappelijk onbetrouwbaar • Waarom zijn er dan nog dierproeven? • Psychologische mechanismes bij dierproefnemers: 4 G’s – Gewoonte – Geloof – Groepsdruk – Geldbelangen
• Stap 1: wat als dieren niet kunnen voelen? • Stap 2: wat als ze wel kunnen voelen?
Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren • Dieren te verschillend van mensen voor hedendaags toegepast biomedisch onderzoek • Maar dieren wel gelijk op vlak van globale functies: bloedcirculatie, ademhaling, … • En bewustzijn (gevoelens)! • Dus: – Voor wat ethisch belangrijk is: veel gelijkenis tussen mensen en dieren – Voor wat wetenschappelijk belangrijk is: veel verschillen tussen mensen en dieren • Volgens dierproefnemers: net omgekeerd!
Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren • Welzijn van dieren wel in rekening brengen • Verplaats jezelf in de positie van proefdieren en mensen, en weeg dan welzijnsverlies af • Welzijn van iedereen verhogen, met prioriteit voor de ergste lijders • Welzijnsverlies door kweken, opsluiten, testen en vroegtijdig doden van proefdieren • Proefdieren zijn vaak de ergste lijders
Stap 2) ethisch onverantwoord: welzijnsverlies bij dieren Drie V’s • Verfijnen • Verminderen • Vervangen Geloofwaardigheid van dierproefnemers? • Regelmatig schenden van 3 V’s in vroegere experimenten • Wat eten dierproefnemers? – Schending van 3 V’s meerdere keren per dag! – Dierlijke producten zijn niet nodig voor gezonde voeding – Koemelk vervangbaar door soja-, haver-, rijst-, amandel-, hazelnoot- of kokosmelk
Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Mensen hebben niet enkel recht op leven en welzijn • Ook basisrecht om niet gebruikt te worden als louter middel voor iemand anders zijn doelen • Mensen zijn geen gebruiksvoorwerpen – Bv. slavernij – Geen gebruik als bezit • Geen gedwongen mensproeven – zelfs niet volgens de 3 V’s – zelfs niet als het welzijn van anderen sterker zou toenemen (als mensproeven medisch goed zijn voor een meerderheid) – zelfs niet op permanent diep mentaal gehandicapte weeskinderen
Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Geen experimenten op permanente diep mentaal gehandicapte weeskinderen: de kwetsbaarste mensen – Geen ouders of familie om hen te beschermen – Geen mentale vermogens hoger dan die van proefdieren • Geen zelfbewustzijn • Kunnen niet praten en opkomen voor rechten • Kunnen geen vrijwillige, geïnformeerde toestemming geven – Kans dat zo’n gehandicapte ooit kan praten, is even groot als de kans dat een muis ooit kan praten • Wat is moreel relevante verschil tussen deze mens en een proefdier? • Wat rechtvaardigt het gebruik van dieren (pijn, angst, stress) in experimenten?
Stap 3) ethisch onverantwoord: rechtenschendingen van dieren • Rechten van dieren schenden is een vorm van discriminatie Ø Speciesisme (ideologie zoals racisme en seksisme)
Conclusie • Stap 1: heel veel dierproeven stoppen • Stap 2: nog meer dierproeven verbieden (niet enkel dierproeven voor cosmetica) • Stap 3: ongeveer alle dierproeven verbieden
- Slides: 26