DEZENFEKTANLAR SALIK BAKANLII HALK SALII GENEL MDRL EVRE

DEZENFEKTANLAR SAĞLIK BAKANLIĞI HALK SAĞLIĞI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE SAĞLIĞI DAİRE BAŞKANLIĞI Dezenfektanlar ve Genel Biyosidal Ürünler Birimi Çevre Mühendisi Hacı DENİZ 0(312) 565 52 18 haci. deniz@mynet. com

Temel Tanımlar Dezenfeksiyon, cansız ortamda bulunan hastalık yapıcı (patojen) tüm mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir.

Temel Tanımlar Sterilizasyon; Herhangi bir cisim veya maddede bulunan tüm mikroorganizmaların her türlü canlı şekillerinden, tamamen temizlenmesi, öldürülmesi işlemidir.

Dekontaminasyon Nesnelerden ve canlı dokulardan patojen mikroorganizmaların; üdezenfeksiyon, üsterilizasyon, ütemizlik ve/veya antisepsi ile uzaklaştırılması işlemidir.

Antisepsi. Özellikle vücudun yüzeysel doku(deri, mukoza)ve lezyonlarında (yara vb. ) bulunan patojen mikroorganizmaların öldürülmesi için yapılan işlemdir.

Antiseptik Antisepsi sağlamak için kullanılan ürünlere de antiseptik denilmektedir. Dezenfeksiyonun dokulara uygulanmasıdır.

Antiseptiklerin Özellikleri Antiseptikler genellikle dezenfektanlar kadar dokuyu tahriş etmezler ve onlar kadar toksik değildirler. Ayrıca; ürün tipi 1 yer alırlar

Antiseptiklerin Özellikleri Ürün tipi 1, insan hijyenine yönelik kullanıldığından irritasyon testleri sonucunda izinlendirilirler.

Dezenfeksiyon Tam bir dezenfeksiyon için ortamdaki sporlu bakteriler hariç diğer tüm patojen mikroorganizmanın ölmesi ve virüslerin aktivasyonlarının engellenmesi gerekmektedir.

Dezenfektanların mikroorganizma üzerine etkisi; Aktif maddenin yoğunluğu, Aktif maddenin yapısı, Etkileme süresi, Ortamdaki organik madde durumuna göre değişir.

Dezenfektanın Etkinliği. Dezenfektanın Etkinliği Kullanılacak yere bağlı faktörler Dezenfektana bağlı - Yüzeyin Yapısı, - Yüzeyin temizliği, -Dezenfektanın konsantrasyonu - Objeyle temas süresi -Yüzeydeki organikinorganik madde varlığıyükü faktörler Ortama bağlı faktörler - Ortamın sıcaklığı, - nem düzeyi ve - p. H Mikroorganizmaya bağlı faktörler -Mikrobiyal kontaminasyon tipi ve yoğunluğu

Dezenfektanın Etkinliği Kullanılacak yere bağlı faktörler -Yüzeyin Yapısı, - Yüzeyin temizliği, -Yüzeydeki organik madde yükü ve -İnorganik madde yükü,

Dezenfektanın Etkinliği Dezenfektana bağlı faktörler -Dezenfektanın konsantrasyonu, - Objeyle temas süresi,

Dezenfektanın Etkinliği Ortama bağlı faktörler - Ortamın sıcaklığı, - Nem düzeyi, - p. H

Dezenfektanın Etkinliği Mikroorganizmaya bağlı Faktörler -Mikrobiyal kontaminasyon tipi, -Yoğunluğu,

İdeal Dezenfektan Etki spektrumu geniş ve dirençli olmalı, Zararlı, toksik olmamalı, Mikroorganizmaya kolayca nüfuz etmeli, Kullanıldığı yüzey-nesnelere zarar vermemeli, Stabil-dayanıklı olmalı, Kolayca hazırlanabilmeli ve kullanılabilmeli,

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar 1. ANA GRUP: Dezenfektanlar ve genel biyosidal ürünler 1. Ürün Tipi: İnsan hijyeni ile ilgili biyosidal ürünler Bu gruptaki biyosidal ürünler insan hijyeni için kullanılan ürünlerdir.

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar 2. Ürün Tipi: Kişisel alanlarda ve umumi alanlarda kullanılan dezenfektanlar ve biyosidal ürünler. Hava, yüzey, eşya, ekipman ve mobilyaların dezenfeksiyonunda kullanılan (hastane yüzey dezenfektanları ve yosun öldürücü ürünler dahil olmak üzere kişisel, umumi ve sınai alanlarda) gıda ve yemlerde doğrudan kullanılmayan ürünlerdir.

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar Yüzme havuzları, akvaryumlar, banyo suları ve diğer sular; klima sistemleri, sağlık kuruluşları ve diğer kurumlardaki duvar ve yerler, kimyasal tuvalet malzemeleri, atık sular, hastane atıkları için kullanılan ürünler de ürün tipi 2 olarak değerlendirilmektedir.

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar 3. Ürün Tipi: Veteriner hijyenine yönelik biyosidal ürünlerdir. Bu gruptaki biyosidal ürünler veteriner hijyeni ve hayvanların tutulduğu, taşındığı ya da yaşadığı yerlerde kullanılan ürünlerdir.

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar 4. Ürün Tipi: Gıda ve yem alanlarında kullanılan dezenfektanlar Ekipmanların, saklama kaplarının, tüketim aletlerinin, yüzeylerin ve üretimle bağlantılı olan boru hatlarının, insan ve hayvanlar için gıdanın, yemlerin ya da içeceklerin taşınması, depolanması ya da tüketiminde kullanılan aletlerin dezenfeksiyonunda kullanılan ürünler.

Biyosidal Ürünler Yönetmeliği Göre Dezenfektanlar 5. Ürün tipi: İçme . suyu dezenfektanları İçme sularının dezenfeksiyonunda kullanılan ürünlerdir.

A-KULLANIM ALANLARINA GÖRE DEZENFEKTANLAR Alet dezenfektanları, Yüzey dezenfektanları, Antiseptikler , olarak 3 grupta toplanabilir.

I-ALET DEZENFEKTANLARI Hastanede kullanılan araç ve gereçlerin enfeksiyona yol açabilme riskleri dikkate alınarak kritik, yarı kritik ve kritik olmayan şeklinde sınıflara ayrılır.

ALET DEZENFEKTANLARI Hasta Bakım Malzemeleri KRİTİK Steril dokulara veya damar sistemine girenler Steril edilmeli YARI KRİTİK Mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş ciltle temas edenler KRİTİK OLMAYAN sağlam ciltle temas eden malzemeler temizlik veya orta/düşük düzey bir dezenfeksiyon yeterli

KRİTİK MALZEMELER Vücut kısımlarına veya damar sistemine giren malzemelerdir. Çok az sayıda da olsa dahi herhangi bir mikroorganizma içermeleri halinde büyük risk oluşturur. Kullanılabilmeleri için steril olmaları şarttır.

YARI KRİTİK MALZEMELER Mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş ciltle temas eden malzemelerdir. Bunlarda az sayıda bakteri sporu kalsa bile ciddi bir risk oluşturmaz.

II-YÜZEY DEZENFEKTANLARI Klor ve klorin bileşenleri: üKlor, bakterisid ve virüsid olarak etkilidir. üAlkali ortamlarda ve organik ortamlarda klorun etkisi azalmaktadır.

II-YÜZEY DEZENFEKTANLARI Alkol çözeltileri (etil ve isopropil alkol): Orta ve düşük derecede dezenfeksiyon sağlayan bileşiklerdir. Amonyum bileşikleri: Katyonik deterjan özelliği gösteren yüzeye etkili bir dezenfektandır.

III-ANTİSEPTİKLER üOksijenli su (hidrojen peroksit), ü Tentürdiyot (iyot %2 -sodyum iyodür %2, 5), üBatticon (povidon iyot %10)

III-ANTİSEPTİKLER Sabun: Sabunlar sodyum ya da potasyum hidroksitin yağ asidi esterlerinden oluşan deterjan bazlı maddelerdir.

III-ANTİSEPTİKLER Su ve sabun kullanılarak yapılan 15 saniyelik bir yıkamada bakteri sayısı yaklaşık ı log azalmaktadır.

III-ANTİSEPTİKLER İyodoforlar: ü İyodin solüsyonları sağlık kuruluşlarında uzun zamandan beri kullanılmaktadır. ü Daha çok doku ve ciltte antiseptik olarak kullanılmaktadır.

III-ANTİSEPTİKLER Benzalkonyum kloroid (Zefiran) ü Antiseptik ve dezenfektan olarak kullanılabilir. ü Gram pozitif ve bazı gram negatif bakterilere etkilidir. ü Sabunlar ile etkileşimleri, lastik, plastik ve pamuk gibi maddelerle absorbe olması dezavantajdır.

Birbirlerini nötralize etmeleri nedeniyle benzalkoniyum klorür ile sabun bir arada kesinlikle kullanılmamalıdır. +

Dezenfeksiyon işlemlerinin doğru ve yeterli uygulanmamasına bağlı olarak; dezenfektan ve antiseptiklere dirençli bakterilerin ortaya çıkışı hızlanmıştır.

Doğadaki mikroorganizma çeşitliliği göz önünde bulundurulduğunda amaca uygun dezenfektan ve yöntemin seçilmesi büyük önem taşımaktadır.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Hastane enfeksiyonlarının kontrolünde yer yüzey dezenfeksiyonu önemli etkenlerden biridir.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Hastaneye yattıktan 48 saat sonra veya taburcu olduktan sonra ilk 10 gün içinde gelişen enfeksiyonlar Hastane Enfeksiyonu olarak kabul edilir.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Hastane Enfeksiyonları Neden Önemli; ØHastaların hastanede kalış süresini uzamakta, ØMaliyet artmakta, Øİş gücü kaybı, ØYaşam kalitesinde bozulma, ØHekimin başarısını olumsuz etkiler, ØHastanın tedavi sürecini aksatır ve ölümler neden olur.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Ø Hastanelerde yer ve yüzeyler, duvar ve perdeler enfeksiyon kaynağı olan yerler, belli aralıklarla dezenfekte edilmeli, Ø Gözle görülür kirlenme veya kontaminasyon olduğunda, zaman kaybetmeden temizlenmeli ve dezenfeksiyon yapılmalıdır.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Hastanelerde temizlik ve dezenfeksiyon sabah saatlerinde ve her kirlenmeden sonra yapılmalıdır. Her hasta değişiminde temizlik ve dezenfeksiyon tekrarlanmalıdır.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Dezenfektan kullanırken mutlaka etiket üzerinde yazan talimatlara uyulmalı ve Bakanlığımızdan izinli dezenfektanlar kullanılmalıdır. Yüzeylerdeki kirliliğin kaynağı bilinmiyorsa, Enfekte kan veya hasta vücut akıntıları ihtimali olabileceği unutulmamalıdır.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Ø Salgınlara neden olabilen Metisilin Dirençli Stafilokok Aureus (MRSA), Vankomisine Dirençli Enterokok (VRE), Acinetobacter ve Pseudomonas türleri yüzeylerde haftalarca hayatta kalabilmektedir. Ø Eller ile sık temas edilen yerler (kapı kolları, etajerler, masa, yatak kenarları, musluk başları, klavye, monitörler, telefon vb. ) günde en az bir defa dezenfekte edilmelidir.

Hastane Yüzey Dezenfeksiyonunda Dikkat Edilecek Noktalar

Hastane Yüzey Dezenfeksiyonunda Dikkat Edilecek Noktalar Temizlik ve dezenfeksiyon için kullanılan solüsyonlar her ameliyattan sonra değişmeli ve yer yüzeyler dezenfekte edilmelidir. Taşınabilir sedye tekerleri lamba yüzeyleri unutulmamalıdır. Haftada bir kez ayrıca genel temizlik ve dezenfeksiyon işlemi yapılmalı, taşınabilir malzemeler dışarı çıkarılmalı zemin ve duvarlar deterjanla yıkandıktan sonra dezenfekte edilmelidir.

Hastane Yüzey Dezenfeksiyonunda Dikkat Edilecek Noktalar Hasta odalarında fırça/süpürge kullanılmamalı, paspas(mop) kullanılmalı, Temizlik işlemleri en az kirliden en kirli alana doğru; - hasta bölgeleri, hasta bölgesinin yanındaki alanlar ve daha sonra koridor sırasıyla yapılmalıdır. Dolaplar, tezgâhlar, çalışma yüzeyleri ve benzeri yatay alanlar, günde bir kez deterjanla ve temiz bir bezle temizlenmelidir.

Hastane Yüzey Dezenfeksiyonunda Dikkat Edilecek Noktalar Kirlenen mop ve bezler, yıkanıp kurutulduktan sonra kullanılmalı ve kuru olarak saklanmalıdır. Kirlenmiş bez veya mop/paspasla temizlik yapılmamalı. Kan ve vücut sıvılarıyla büyük miktarda kontaminasyon varsa, tek kullanımlık emici bir malzeme ile önce sıvı emdirilmeli, sonra dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Hastane Yüzey Dezenfeksiyonunda Dikkat Edilecek Noktalar Hastada kullanılan tüm donanımın rutin temizliği için bir zaman ve uygulama çizelgesi olmalıdır. Her işlem için ayrı eldiven kullanılmalı, eldivenle temizlik yapılan alan dışındaki yüzeylere dokunulmamalıdır. Çift kovalı paspas arabası kullanılmalı, bir kova temiz, diğeri kirli su için kullanılmalıdır. Temiz kovaya üretici önerisine göre deterjan/dezenfektan konulmalıdır. Islak paspaslama sonrası silinen alanlar kurulanmalıdır.

Hastanelerde Yer Yüzey Dezenfeksiyonu Sağlık kuruluşlarında enfeksiyonlardan korunabilmek için; Öncelikle enfeksiyona neden olabileceği düşünülen patojen mikroorganizma ve onun neden olacağı enfeksiyon türü belirlenmeli ve enfeksiyon oluşmadan önlenmelidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Eğer bu kontrol sağlanamazsa başka bireylere bulaşmanın önlenmesi için gerekli bireysel korunma kurallarına uyulması gereklidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Enfeksiyona sebep olan patojen mikrorganizmanın kaynağının belirlenmesi ve hijyen kurallarına uyulması gerekmektedir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Hastalığın bulaşma yolu ve vücuda giriş yolu iyi bilinmeli, ü Tıbbi işlemlerden önce sterilizasyon, dezenfeksiyon kuralları benimsenmelidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Tüm hastalar dikkatlice detaylı değerlendirilmeli ve her hasta potansiyel enfeksiyon kaynağı olarak kabul edilmelidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Tüm sağlık çalışanlarının ve yardımcı personelin aşı ile önlenebilir hastalıklara karşı aşılanmalıdır. (Hepatit B virus, Influenza, Çocuk felci, Difteri, Tetanoz, Kızamıkçık, Kızamık, Kabakulak, Çiçek)

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Tıp ve diş tedavilerinde kullanılan tüm aletlerin sterilizasyon ve dezenfeksiyonuna dikkat edilmeli Sterilizasyonda “altın kural” olarak, işlem öncesinde iyi bir temizlik yapılması (organik kalıntılardan arındırılması) kuralı unutulmamalıdır. Bireysel koruyucu ve uygun ekipmanlar mutlaka kullanmalıdır.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Asepsi kurallarına uyulmalı, kan ve tükürüğün çevreye yayılması önlenmelidir. Vücut/ağız içinde kullanılmış tüm tekrar kullanılabilir, hasta bakım aletleri ve cihazları ısı ile steril edilmelidir. Solunum yoluyla bulaşmaya ve hijyene çok dikkat edilmelidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Kesici-delici aletler ile yaralanmayı önlemek için güvenli çalışma ortamı oluşturulmalı Mümkünse tek kullanımlık aletler tercih edilmelidir.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon Hastalardan alınan kan, tükürük, biyopsi materyalleri biyolojik sıvı ve doku parçalarının transferlerinde dikkat edilmelidir. Tıbbi atıkların toplanması ve taşınmasında kurallara uyulmalıdır.

Dezenfeksiyonda İlk yapılması Gereken Temizlik Dekontaminasyon Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon

Temizlik Mikrorganizma sayısında minumum 1 log (çoğunlukla 3 -5 log) azalma sağlar, Dezenfektan veya sterilan ajanların etkinliğini artırır. Allerjik, toksik, etkilere neden olabilen maddelerin uzaklaştırılmasını sağlar.

Temizlik Asıl olan etkin temizliktir. Temizlik olmadan dezenfeksiyon olmaz.

Sağlık Kuruluşlarında El hijyeni ne zaman sağlanmalıdır? Hasta ile temastan önce, Her türlü girişimden önce, Eldiven giymeden önce, İlaç hazırlanma işlemine başlamadan önce, Yemekten önce, Hastaneden ayrılmadan önce, Mutlaka el hijyeni sağlanmalıdır. Hasta ile temastan sonra, Kan ve kan ile kontamine olma olasılığı olan temastan sonra, Hasta çevresindeki yüzeylerle temastan sonra, Eldivenler çıkartıldıktan sonra, Tuvaletten sonra, Mutlaka el hijyeni sağlanmalıdır.

Sağlık Kuruluşlarında Dezenfeksiyon • Hastane genelinde uygulanacak dezenfeksiyon ve sterilizasyon uygulamaları için “dezenfeksiyon ve sterilizasyon politikası” oluşturulması gereklidir. • Hastane Enfeksiyonlarının %30‘u temel enfeksiyon korunma yöntemleri ile önlenebilmektedir. Cerrahi enfeksiyonlarda ise önleme oranı, %19 -41 olarak saptanmıştır.

Son yıllarda dezenfektanların etkinlik testlerine yönelik geniş kapsamlı bilimsel araştırmalar bu maddelerin amacına uygun olarak daha bilinçli bir şekilde kullanılmasına İMKANI sağlamıştır. Bir dezenfektanın halk sağlığı alnında kullanılabilmesi için mutlaka; Sağlık Bakanlığı tarafından DÜZENLENMİŞ “RUHSATNAME” almış olması gerekmektedir.

TEŞEKKÜR EDERİM 0(312) 565 52 18 haci. deniz@mynet. com