DEV 3 HAKKINDA Tercih edilen bir bilgi merkezinin
ÖDEV 3 HAKKINDA!!! • Tercih edilen bir bilgi merkezinin web ortamında sunduğu hizmetler (kütüphane, arşiv, müze) incelenecektir. • Derste öğrenilen kavramlar çerçevesinde yapılan değerlendirmeler puanlamada ÖNEMSENECEKTİR! • Gruplar ve web ortamında sunduğu hizmetler çerçevesinde değerlendirilecek bilgi merkezinin adı en kısa zamanda iletilmeli: • semanuroztemiz@gmail. com • Lütfen Gmail adresimi kullanınız!!! 26 -35 1
Bilgi Yönetimine Tarihsel Bakış 2 Dr. Semanur ÖZTEMİZ Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü E-posta: semanuroztemiz@gmail. com 26 -35
Öne Çıkan Kavramlar • • Bilgi teknolojileri, Bilgi toplumu, Bilgi ekonomisi, Büyük veri. 26 -35 3
Toplumsal Dönüşüm Süreçleri • Birer devinim süreci olarak da ifade etmenin mümkün olduğu toplumsal değişim aşamalarından ilki, insanlığı yerleşik hayata bağlayan tarım toplumuna geçiştir. • İlkel toplum sürecinde avcılık ve toplayıcılıkla hayatını sürdüren insan toprağı işlemeyi öğrenip yerleşik yaşama geçtiğinde tarım toplumu olma özelliğini kazanmıştır. • Tarım toplumunda iki üretim faktörü; toprak ve emek önem kazanırken, insan geleneksel tarım bilgisi sayesinde topraktan elde ettiği üretimle yaşamını sürdürme sürecine girmiştir. 26 -35 4
Toplumsal Dönüşüm Süreçleri • Toplumsal gelişimin, irdelediğimiz süreçteki ikinci aşaması kitlesel üretim, tüketim ve eğitimin önemli olduğu sanayi toplumudur. • Sanayi toplumunun çıkış noktasını iki temel faktör oluşturmuştur: • Tarımda verim artışı ve • sanayi devrimidir. 26 -35 5
Toplumsal Dönüşüm Süreçleri • Toplumsal değişimin üçüncü ve bugüne adını veren aşaması ise kitlesel refahın, bilginin ve nitelikli insan sermayesinin önem kazandığı bilgi toplumudur. • Bilgi toplumu, bilginin ve bilgiye dayalı teknolojilerin eğitim, sağlık, iletişim başta olmak üzere tüm alanlarda kullanıldığı; uluslararası boyutta ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel alanda bilgiden doğan ürünler üzerine entegrasyonun sağlandığı, kısaca ürettiği değerlerin kaynağı bilgi olan toplum yapısıdır. 26 -35 6
Toplumsal Dönüşüm Süreçlerinde Bilgi • Tarım Toplumu: Doğayla uyumlu yaşamak, duygu ve düşünceleri aktarmak, karşılan problemlere çözüm bulmak amacıyla gerekli görülen bir olgu. • Sanayi Toplumu: Ticari bir ürün, üretim faktörü. Üret-depola-sat • Bilgi Toplumu: Ekonominin, toplumsal ve sosyal yaşamın, eğitimin, ticaretin, …. akla gelebilecek her şeyin temeli. Rekabette üstünlük sağlamanın en etkili yolu… • Küresel düzeyde bilgi üretme-işleme-yayma • Bilgi toplumu ile birlikte üretilen bilgi miktarının hızla artması/bilgi patlaması bilginin düzenlenmesi, erişimi ve denetimi ile ilgili sorunlarının ortaya çıkmasına da neden olmuştur. 26 -35 7
Bilgi Patlaması • Bilgi toplumunda bilgi miktarında önlemez bir artışın meydana gelmesi… • 20 yüzyılın 2. yarısından/ II. dünya savaşından sonraki yıllarda bilginin her geçen gün artan bir hızla çoğalması… • En çok sahip olanın en önde olacağı inancı: Ülkeler arası rekabet • Bilgiye dayalı ürün miktarında buna bağlı olarak da bilgi miltarında artış… • Bilginin yönetilmesi gereği… 26 -35 8
Bilgi Yönetimi • Hızla artan bilginin denetim altına alınması mevcut bilginin düzenlenmesi, erişilebilir, iletilebilir, korunabilir hale getirilmesi ile mümkündür. • Bilgi toplumunda bilgi yönetiminin daha anlamlı hale gelmesi… • Hızla artan bilgi? • Ne kadar? • Rakamlar ne diyor? 26 -35 9
Big Data (Büyük Veri) • Çok fazla yer kaplayan veri… • Günlük, bilimsel, ekonomik, siyasi, her tür yaşantımızda çok büyük miktarlarda veri üretilmekte. • Google günde 24 petabayt (24 x 1015 bayt) veri işlemektedir. • 2013 yılında kayıtlı bilgi miktarının 1, 2 zettabayt (24 x 1021 bayt) olacağı tahmin edilmiştir • Dünyada kişi başına 300 İskenderiye Kütüphanesinin içeriği kadar bilgiye eşittir… 26 -35 10
Big Data (Büyük Veri) • 600 DPI’lık nokta atışı ile A 4 boyutunda bir kağıdın ön ve arka yüzeyi 1 MB’lık depolama alanı sunar (bkz. http: //www. extremetech. com/extreme/134427 -a-paper -based-backup-solution-not-as-stupid-as-it-sounds). • 2014 yılında 407 milyon metre ton kağıt üretildiği düşünüldüğünde, basılı bilgi miktarını hesaplamak çok kolay görünmüyor! (2014 yılı kağıt üretim miktarı için bkz. https: //www. statista. com/topics/1701/paperindustry/) • Ya dijital ortamdaki bilgi miktarı? ? ? 26 -35 11
Miktar Ölçüm Birimleri 26 -35 12
Big Data (Büyük Veri) • 2008 yılı tahminlerine göre CD, DVD gibi depolama ortamlarında 264 Exabytes bilgi depolanmıştır. • Bilgisayara dayalı depolama ortamı 1986 -2007 yılları arasında %61 oranında artış göstermiştir • 2011 yılında dijital donanım kapasitesi 363 Exabytes • Google’da bir günde 3, 5 milyardan fazla arama yapılıyor. • Dünyada 3 milyar insan internet kullanıyor. ~1. 3 milyar=> facebook ~500 milyon=> twitter (günde ~500 milyon tweet atılıyor…) 13
Bilgi Toplumu • Bilgisayar ve iletişim teknolojileri birlikte, emek, zaman ve paradan tasarruf sağlayarak üretimin artmasına ve bu sayede yeni iş alanlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. • Bilgi teknolojilerinin sağladığı kazanımlar ekonomik kapsamla sınırlı kalmamış, toplumsal işleyişe biçim veren sosyal, kültürel ve politik alanda da önemli gelişmelere neden olmuştur (Öztemiz, 2012). 14
Bilgi Toplumu • Bu gelişmeler, kimilerinin “hizmet sınıfı toplumu” kimilerinin “endüstri sonrası toplum” ya da “bilgi toplumu” gibi isimler verdiği bilgi ve teknoloji tabanlı yeni bir toplum yapısının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bilgi toplumu, zenginlik yaratmak için gereksinim duyulan sermayenin bilgiden kaynaklandığı toplum yapısını ifade eder (Öztemiz, 2012). 15
Bilgi Toplumu • Bilginin, gücü elinde bulundurmanın ön koşulu halini alması, uluslararası platformda bilgiye dayalı egemenlik anlayışını da beraberinde getirmiştir. • Daha çok bilgi, daha fazla güç ve rekabette üstünlük sağlar düşüncesi, toplumların daha etkin yollarla bilgi sahibi olma ve kullanma eğilimini artırmıştır. Bu durum; bireysel çabalarla elde edilen verimi, hesap edilmesi güç büyüklükte artıran bilgi teknolojilerinin popülaritesini, buna paralel olarak da çeşit ve miktarını artırmıştır (Öztemiz, 2012). 16
Bilgi Teknolojisi Nedir? • Yunanca “usta” (techne), ve “bilgi” (logy) sözcüklerinin birleşimi ile ortaya çıkan teknoloji, insanın ait olduğu çevreyi değiştirmek ve denetlemek için ürettiği "bilgi"yi ifade etmektedir. • Bir başka tanıma göre teknoloji, mal veya hizmet üretmek veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla bilgi üretmek ve uygulamak anlamına gelmektedir. • 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, bilimsel çalışmalar ve teknolojik gelişmeler arasında döngüsel bir ilişki ortaya çıkmıştır. Bilimsel çalışmalar teknolojik gelişmelere, teknolojik gelişmeler ise daha verimli ve hızla gelişen bilimsel çalışmaların ortaya çıkmasına neden olmuştur. (Öztemiz, 2012). 17
Bilgi Teknolojisi Nedir? • Bilim ve teknoloji arasındaki bu ilişkinin itici gücü bilgi teknolojileri olmuştur. • Uygulama alanındaki etkinliği 1975’lerden sonra hız kazanan bilgi teknolojileri, bilginin toplanmasında, işlenmesinde, depolanmasında, ağlar aracılığıyla bir yerden bir yere iletilmesinde ve kullanıcıların hizmetine sunulmasında yararlanılan, iletişim ve bilgisayar teknolojilerini de kapsayan bütün teknolojileri içermektedir. (Öztemiz, 2012). 18
Bilgi Teknolojisi Nedir? • Bilgi teknolojisi; metin, resim, ses, görüntü gibi çeşitli içerikte bilginin sağlanması, işlenmesi, depolanması ve yayımını içeren genel bir terimdir. • Bilgi teknolojisini açıklamaya ilişkin pek çok tanım, bilginin üretim, organizasyon ve erişimini sağlayan bilgisayar ve iletişim temelli araç ve teknikler üzerine vurgu yapmaktadır. • Söz konusu araçlar, bilgisayar kapsamında yazılım, donanım, ağlar, çevre birimleri gibi unsurları içerirken, iletişim boyutunda telefon, telgraf, fax, televizyon, video ve Internet’i kapsamaktadır (Öztemiz, 2012). 19
Bilgi Teknolojileri • Bilgi teknolojisi ürünleri, “bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin mikro elektronik tabanlı teknolojilerle bileşimine bağlı sistemlerdir”. • Mikro elektronik teknolojiler bilgi teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelerin, söz konusu gelişmeler ise bilgi miktarındaki ölçümü güç artışın teknik boyutta temel gerekçeleri olmuştur. • Bilgi teknolojileri= Bilgisayar + İletişim Teknolojileri (Öztemiz, 2012). 20
Bilgi Teknolojileri • Bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler 1990’lı yıllardan sonra hız kazanmıştır. Bu gelişmenin temel nedenlerinden biri bilgi ve iletişim teknolojisi ürünlerinin fiyatının düşmesidir. Alım gücünün artması, teknoloji kullanan ve üreten toplumların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu duruma yön veren etkenler; • Global ekonomide yaşanan gelişmeler, • Dünya genelinde yaşanan teknolojik ilerleme, • Rekabette artış, şeklinde sıralanabilir. (Öztemiz, 2012). 21
Bilgisayar Teknolojileri • Bilgi teknolojilerinin en baskın örneklerinden biri olan bilgisayar, kullanıcılardan elde ettiği veriler üzerinde aritmetik ve mantıksal işlemler yapabilen ve yaptığı işlemler neticesinde elde ettiği sonuçları saklayan bir aygıttır. • Önceleri hesaplama işlemleri için tasarlanan bilgisayar, günümüzde bilginin üretiminden iletimine değin her aşamasında aktif olan, yaygın kullanım alanına sahip bir araçtır. • Mimarisi donanım, yazılım ve veri unsurlarından oluşan bilgisayar girdi, işlem ve çıktı olmak üzere üç birimden oluşur. 20. Yüzyılın ikinci yarısından bugüne değin geliştirilen bilgisayarlar özellikleri itibariyle beş dönemde incelenmektedir. (Öztemiz, 2012). 22
Bilgisayar Teknolojileri • 1950 -58 yılları arasında üretilen birinci dönem bilgisayarlar vakumlu tüpler aracılığıyla basit yapılı problemleri çözme işlevini gerçekleştiriyordu. • Çok sayıda vakumlu tüp kullanımı aşırı ısınmaya ve buna bağlı olarak havalandırma sistemlerine gereksinim duyulmasına neden olmuştur. • Uygulama sürecinde oldukça fazla elektrik enerjisi tüketen, buna karşılık bellek kapasitesi son derece sınırlı olan bu bilgisayarlar geniş yer kaplayan hantal bir görünüme sahipti. (Öztemiz, 2012). 23
Bilgisayar Teknolojileri • 1959 -1963 tarihleri arasında geliştirilen ikinci dönem bilgisayarlarda işlemci olarak vakum tüpleri yerine transistor teknolojisi kullanılmıştır. Birinci kuşak bilgisayarlara oranla çalışma hızı ve hafıza kapasitesi artarken boyutu küçülen bu bilgisayarlar enerji tüketiminden de tasarruf sağlamıştır. • 1964 ve 1971 yıllarında kullanılan bilgisayarları kapsayan üçüncü dönem bilgisayarlar silikon chipler kullanılarak tasarlanmıştır. Üçüncü kuşak, önceki dönemlere oranla bilgisayarların işlem hızı ve hacminin arttığı, boyutun küçüldüğü, çok programlı işletim sistemlerinin geliştirildiği bir süreç olmuştur. (Öztemiz, 2012). 24
Bilgisayar Teknolojileri • Bu dönemi farklı kılan bir başka gelişim genel amaçlı yazılımların geliştirilmesi olmuştur. • 1980 ve 2005 yılları arasını kapsayan dördüncü dönem, işlem kalitesi ve hafızası artan, oldukça küçük ebatlarda bilgisayarların geliştirildiği ve kişisel bilgisayarların da temelinin atıldığı bir süreci kapsar. • Verimliliğin arttığı ve maliyetin düştüğü bu dönem bilgisayar kullanımının da yaygınlaşmasına neden olmuştur. • Bilgisayara dayalı (yazıcı, tarayıcı gibi) yan ürünlerin ve paket programların geliştirildiği bu dönem bilgisayara dayalı ticaretin gelişmesine de yön vermiştir. (Öztemiz, 2012). 25
Bilgisayar Teknolojileri • 2006 ve sonrasını kapsayan beşinci dönem, insan gibi düşünüp algılayabilen bilgisayarların geliştirildiği bir süreci ifade eder. İşlem kapasitesi diğer dönemlere oranla daha da çok artan tezat olarak boyutu küçülen beşinci kuşak bilgisayarlar hayatın her alanında kullanılır hale gelmiştir. • Bilgisayara paralel olarak gelişen yazılımlar ise çok amaçlı kullanım özelliği taşır hale gelmiştir. (Öztemiz, 2012). 26
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • M. Ö. 3500 yıllarında Sümerler bilinen ilk resim yazıyı geliştirdiler. • M. Ö. 3100 Mısırlılar ilk Hiyeroglifleri geliştirdiler. • M. Ö. 500 Yazı aracı olarak kil yerine papirüs ve fırça kullanılmaya başlandı. • M. Ö. 200 Yazı malzemesi olarak parşömen kullanılmaya başlandı. • M. Ö. 100 Roma’da halk kütüphaneleri kuruldu. • M. S. 105 Çinliler kağıt ve mürekkep kullanmaya başladı. • M. S. 450 Asya’da blok basın kullanılmaya başlandı. (Öztemiz, 2012). 27
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • 1453 Avrupa’da matbaanın icadı. • 1814 Basımcılıkta buhar gücünden yararlanılması. İlk silindir basımın geliştirilmesi. • 1826 Fotoğrafın kullanımı. • 1835 İlk haber ajansı Fransız haber ajansı Havas kuruldu. • 1836 Telgrafın icat edilmesi. • 1853 Kağıt hamurunun ağaçtan yapılmaya başlanması. • 1866 Transatlantik kablonun tamamlanması. (Öztemiz, 2012). 28
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • • 1876 1900 1923 1926 1935 1939 1951 1957 Telefonun icadı Radyo dalgaları ile konuşmaların aktarılması. İlk televizyonun tanıtılması. Sinemada ses kullanımı gerçekleştirildi. Radyoya FM kanalının eklenmesi. Ticari televizyon yayıncılığının başlaması. İlk renkli televizyonun yayına başlaması. İlk yapay uydu Sputnik’in uzaya fırlatılması. (Öztemiz, 2012). 29
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • 1960 Metin ve belgelerin işlenmesini ve paylaşımını sağlayan ilk işaretleme dili GML(Generalized Markup Language) geliştirilmiştir. • 1962 ABD’de ARPANET’in(Araştırma Projeleri Ajansı Yerel Ağı) geliştirilmesi. • 1969 Internet’in ortaya çıkması. • 1970 Ses ve görüntünün uydular aracılığıyla dünyaya yayılması. • 1972 Ağlar aracılığıyla insanlar arası iletişimin sağlanabilir hale gelmesi. İlk e-postanın gönderimi. (Öztemiz, 2012). 30
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • 1974 ARPANET’in ticari sürümünün geliştirilmesi. • 1977 E-posta kullanımının yaygınlaşması. • 1980 Fiber optik ağlar aracılığıyla sesli ve sesli olmayan bilgilerin iletilmesi. • 1982 Bilgisayarlar arası iletişime olanak veren OSI ve TCP/IP gibi standartların kullanılması ve Internet’in geliştirilmesi. • 1982 Dijital telefonların ortaya çıkması. (Öztemiz, 2012). 31
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • 1983 Elektronik yayıncılığın başlaması. • 1985 Mobil telefonun geliştirilmesi. • 1986 GML‘nin geliştirilmesiyle bir başka işaretleme dili olan SGML( Standardized Generalized Markup Language) uygulamaya koyulmuştur. CD-ROM yayıncılığın başlaması bu tarihte yaşanan bir başka gelişmedir. • 1989 Internet ortamında belge paylaşımını olanaklı hale getiren HTML(Hypertext Markup Language) dili geliştirilmiştir. • 1990 Internet erişim sağlayıcılarının artması erişim maliyetinin azalması. (Öztemiz, 2012). 32
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • • 1991 World Wide Web uygulamalarının kullanılmaya başlaması. 1992 Web listeleyicisinin (browser) geliştirilmesi. 1993 Web sitesi sayısının 500’e yükselmesi. 1994 Netscape navigator’un ilk sürümünün ve arama motorlarının geliştirilmesi. • 1995 Sanal yayıncılık döneminin başlaması. • 1996 Diğer işaretleme dillerine oranla daha fazla esneklik sağlayan XML(Extensible Markup Language) geliştirilmiştir (Öztemiz, 2012). 33
İletişim Teknolojileri: Kronolojik İnceleme • • • 1997 Internet Explorer tarayıcısının geliştirilmesi. 1998 -1999 Google’ın ortaya çıkması. 2000 -2005 IPOD’un tasarlanması. Google Print çalışmasının gerçekleştirilmesi. Web 2. 0 araçlarının geliştirilip uygulamaya konulması. (Öztemiz, 2012). 34
Bilgi Ekonomisi Bilgi en önemli ÜRETİM Faktörü Bilgi en önemli KAZANÇ Aracı Bilgi tüm ekonomik sistemlerin en önemli GİRDİSİ Her «şey» in bilgi odaklı bir eksende varlık bulduğu bilgi toplumunda ekonomi de kaçınılmaz «bilgiye» dayalı. • Bilgi toplumunun ekonomik yapısını ifade etmek amacıyla sıklıkla karşılaşacağımız kavram «bilgi ekonomisi» /» bilgiye dayalı ekonomi» • • (Öztemiz, 2012). 35
Bilgi Ekonomisi-Dijital Ekonomi • Son yıllarda enformasyon ve iletişim teknolojilerindeki yenilik dalgalarının, ekonomiler üzerinde göz ardı edilemeyecek, belirgin ve kalıcı etkiler yaptığı yaygın olarak kabul görmektedir. • Bu etkiler, ilk olarak 1990’lı yıllarda ABD’de ortaya çıkmaya başlamış ve süreç 1995– 1999 yılları arasında etkisini arttırarak günümüze kadar ilerlemeye devam etmiştir. • Bu süreçte, ekonomideki değişen paradigmaları tanımlamak için yeni ekonomi tabiri kullanılmıştır. 36
Dijital Ekonomi • Günümüzde ise, bilişim ve iletişim teknolojilerindeki çarpıcı ilerlemeler ve süratli yayılma eğilimi sonucunda günümüz ekonomisi “dijital ekonomi” hatta tekonomi olarak adlandırılmıştır. 37
Dijital Ekonomi • Eski ekonomide bilgi analog veya fiziksel bir niteliğe sahipken günümüzde dijital teknolojilerle taşınan dijital bir forma bürünmüştür. • Bilginin dijitalleşmesi arttıkça insanoğluna sunduğu imkânlar, kalitesi ve erişim hızı da artmaktadır. 38
Dijital Ekonomi • Dijital ekonominin en önemli özelliği teknolojik olanaklar sayesinde daha fazla miktardaki verinin çok daha hızlı bir şekilde toplanabilmesi, depolanabilmesi ve islenip bilgi haline dönüştürülebilmesidir. 39
Dijital Ekonomi • Dijital ekonomide belli bir mekâna yerleşik olmadan, ticarethaneler, mağazalar, büyük işyerleri açmaksızın sadece internet üzerinden mal ve hizmet pazarlayan ticaret ve hizmet şirketlerinin ve bunlardan yararlanacak büyük bir talep kitlesinin bulunması söz konusudur. 40
Dijital Ekonomi • Büyük miktarlarda yapılan kitle üretiminin yerini müşteri isteklerine göre üretimin almasıyla birlikte, üreticiler bireysel tüketicilerin zevk ve ihtiyaçlarına uygun özel mal ve hizmetler oluşturmak zorunda kalmışlardır. Yeni ekonomide tüketiciler fiilen üretim sürecine katkıda bulunabilmektedirler. 26 -35 41
İLGİLİ KAVRAMLAR: e-ticaret-ağ ekonomisi • Genel anlamıyla e-ticaret; bireyler ve kurumların açık ağ ortamında (İnternet) ya da sınırlı sayıda kullanıcı tarafından ulaşılabilen kapalı ağ ortamında (İntranet) yazı, ses ve görüntü şeklindeki sayısal bilgilerin işlenmesi, iletilmesi ve saklanması temeline dayanan ve bir değer yaratmayı amaçlayan ticari işlemlerin tümünü ifade etmektedir (Cox, 2002: 8). 26 -35 42
İLGİLİ KAVRAMLAR: e-ticaret-ağ ekonomisi • Ağlar aracılığı ile işleyen günümüz ekonomisinde bilgi ve iletişim teknolojilerine bağlı olarak; coğrafi sınırlar ortadan kalkmış, satıcı ve alıcının buluştuğu yer olan pazar anlayışı mekâna bağlı olmaktan çıkıp sanal ortama aktarılmış ve bu sayede satıcılar müşteri olarak tüm dünyayı muhatap alarak, ticari faaliyetlerini web tabanlı sistemlere kaydırmıştır. 26 -35 43
Ağ Ekonomisi • Ağ ekonomisinde 5 tip ağdan bahsetmek mümkün: • 1 - Aracı Ağlar: Burada imalat ekipmanları ile ilgili, orijinal dizayn çalışmaları ile ilgili alanlarda yapılan alt anlaşmalar ele alınmaktadır. Firmalar ve aracılar bu anlaşmaları hem endüstriyel hem de ticari alanlarda yapmaktadırlar. 26 -35 44
Ağ Ekonomisi • 2 - Tüketici Ağları: İmalat ve dağıtım firmaları, pazarlama kanalları, katma değer yaratımı ve son kullanıcılar arası bağlantılarla oluşan ağlardır. • 3 - Teknoloji İşbirliği Ağları: İşbirliği ve uyum çerçevesinde, yeni bilgilerin firmalar, ülkeler ya da bölgeler arasında aktarımı söz konusu olmaktadır. Teknolojik ağlar, OECD’nin Teknoloji ve Ekonomi ile ilgili raporlarında 3 tip olarak ele alınmaktadır. 26 -35 45
Ağ Ekonomisi • Bunlardan birincisi yeni üretim tekniklerinin firmalar arasında sürekli paylaşıldığı, risk sermayesi uygulamalarının olduğu firmalar arası ilişkilerdir. • İkinci tip; iki firmanın belli bir ürünün üretimi ile ilgili olarak anlaşmaya varmaları biçiminde olabilmektedir. • Üçüncü tipte ise ayrı üretim piyasalarında olmakla birlikte teknolojik, bilgi paylaşımcı, lisans vb. anlaşmalar gündeme gelmektedir. 26 -35 46
Ağ Ekonomisi • 4 - AR-GE İşbirliği Ağları: Üniversite-Sanayi işbirliği seklinde gerçeklesen, yeni bilimsel ve teknolojik bilgilere hızlı erişme ve AR -GE faaliyetlerini gerçekleştirmede ölçek ekonomilerinden yararlanmayı sağlayan ağlardır. • 5 - Üretici Ağları: Rekabet halindeki üreticilerin birlikte üretme anlaşmalarıdır. Üreticiler üretim kapasitelerini, finansal ve insan gücü kaynaklarını büyük ölçüde birleştirmektedirler. Günümüzde özellikle bilgi yoğun sektörlerde küçük ve orta ölçekli işletmeler arasında yaygın olarak görülmektedir. 26 -35 47
Dijital Ekonominin İlkeleri • İnsanları Ağ’a (network’a) Dâhil Etmek: Network’ların değeri, ona dâhil olan insanlarla birlikte artar. • Sistemleri Açık Hale Getirmek: Bir teknolojiyi ne kadar fazla insan kullanırsa değeri o kadar artar. Bu sistemler içinde geçerlidir. Kapalı sistemlerin varlıklarını sürdürebilmesi için tek şansı açık hale gelmektir. • Eski Alışkanlıkları Terk Etmek: Organizasyonlar daha büyük başarılar gerçekleştirmek için eski alışkanlıklarını terk etmek zorundadırlar. 26 -35 48
Getirileri • Fırsatları Daha Fazla Önemsemek: Sorunları çözmek yerine fırsatları yakalamaya odaklanmak gerekmektedir. • İlişkileri Güçlendirmek: Ağ (network) ekonomisinde amaç, ilişkilerin gücünü ve etkisini arttırmaktır. • Bilişim teknolojilerinin çok hızlı gelişimi ve yaygınlaşması, ekonomik işlemleri çok kolaylaştırmıştır. 26 -35 49
Getirileri • İşlem maliyetlerinin neredeyse sıfırlanması; herhangi bir işe ya da pazara girişin kolaylaşması ancak paralelinde rekabetin yaygınlaşması, egemen olması söz konusudur. Burada etkinlik; zaman kazanma, yanlışsız iş görme ve işlemlerin kolaylaştırılması anlamına gelmektedir. Verimlilik ise, girdi basına birim üretim maliyetinin azaltılması ile ölçülmektedir. • Bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen tüm gelişmeler ve teknolojik yeteneklerin sürekli artması, ürünlerin maliyetlerini de sürekli düşürmüştür. 26 -35 50
Getirileri • Bilgi teknolojilerinin (ve özellikle internet’in) ulaştığı tüm ülkeler, müşteri ya da satıcı haline gelebilmektedir. Herkes her yerde aynı anda mal alabilir ya da her yere mal satabilir hale gelmektedir. İnternet üzerinde açılan sanal firmalar sayesinde, 24 saat, firmalar global sunum, müşteriler ise, global tercih imkânına kavuşmaktadırlar. 26 -35 51
Getirileri • Firmalar kitleselleşmiş müşteri bulurken, tüketicilerde kişiselleşmiş mala ve hizmetlere ulaşabilir hale gelmektedir. Bu yolla firmalar yeni iş fırsatlarına sahip olurken, müşterilerde yeni ürün ve hizmetlere ulaşmaktadırlar. • E-ticaret ile işletmelerin, faaliyetlerini global bir pazara yayabilmiş olmalarının yanı sıra ihtiyaç duydukları teknik personelin temininde fiziki mekân sınırlamasının önemini yitirmesi ile birlikte dünyanın herhangi bir yerindeki uzmandan yararlanmaları da mümkün hale gelmiştir. 26 -35 52
Tüm Bunların Bilgi Yönetimi Üzerine Yansımaları? • • Meslek İşlevler Meslek üyeleri-Bilgi profesyonelleri Eğitim Unvan Statü Çalışma alanları 26 -35 53
Mesleki İşlev • Kurumsal faaliyetlerin bulunmak amacıyla, bakılmaksızın, bilginin saklanması, erişilmesi bulunmaktır. 26 -35 54 yeterli düzeyde gerçekleşmesine katkıda biçimine ve kayıtlı olduğu ortama etkin bir şekilde üretimi, düzenlenmesi, ve yaygınlaşmasını sağlayıcı etkinliklerde
Temel İşlevler • Occupational Outlook Handbook’ta (2010) yer alan bilgilere göre, bilgi profesyonellerinden çağa uygun olarak, bilgi ile ilgili teknolojileri tanıma ve kullanma becerisine sahip olması beklenmektedir. • Bilgi profesyonelleri, bilgi sistemleri tasarımından, bilgisayar araçlarıyla bilgiyi organize etmeye değin pek çok konuda yetenekli olmalıdır. • El kitabında ayrıca, mesleki eğitimin lisansüstü düzeyde olması; hukuk kütüphanesi, tıp kütüphanesi gibi özel konulu bilgi merkezlerinde görev yapanlar için ise, konu uzmanı olmanın bir gereklilik olduğuna dikkat çekilmektedir (Occupational Outlook Handbook, 2010). 26 -35 55
Temel İşlevler • Günümüzün bilgi profesyonellerinin temel işlevleri şöyle ifade edilebilir: • «Bilgi sistemleri tasarlamak, kurmak ve kullanmak, • Bilgi sistemlerini yönetmek, • Kullanıcılarla bilgi kaynakları/sistemleri arasında aracı görevi üstlenmek. ” 26 -35 56
Nitelikler Bilgi profesyonellerinin günümüzde taşımaları gereken kişisel nitelikler: “Tartışma konularını araştırır ve yeni fırsatlardan yararlanır. Geniş bir bakış açısına sahiptir. Etkili iletişim kurar. Fikirleri açık bir şekilde sunar; kendine güvenli ve ikna edici bir şekilde görüşür. Ortaklıklar ve anlaşmalar yaratır. Karşılıklı saygı ve güvene dayalı bir çevre kurar, farklılıklara saygı duyar ve değer verir. • Takım yaklaşımını benimser; işbirliği, öncülük ve izlemek arasındaki dengenin önemini kabul eder. • • 26 -35 57
Nitelikler • Ölçülü tehlikeleri göze alır; zıt görüşlerle karşılaşınca, cesaret ve direnç gösterir. • Planlar, önem sırasına koyar ve nazik olan konulara öncelikle odaklanır. • Kişisel mesleki tasarılarda bulunur. • Yaratıcı ve yenilik yapıcı şekilde düşünür; yeni veya yaratıcılık fırsatlarını araştırır. • Profesyonel bir ağ kurmanın ve kişisel mesleki planlamanın değerini bilir. • İş, aile ve topluma olan yükümlülüklerini dengede tutar. • Devamlı değişiklik olan bir zamanda, esnek ve olumlu kalır. • Kendisinin ve başkaları için olan başarıları kutlar 26 -35 58
Değişen Ünvanlar… • Bilgi profesyonelleri, kütüphaneci, arşivist, bilgi yöneticisi, gibi pozisyonlarla iş dünyasında yer alsa da gelişen nitelikleri ve genişleyen uygulama alanları neticesinde bu ünvanlar yetersiz kalmaya başlamıştır. • “Elektronik” sözcüğü bilgi kaynaklarının ya da bilgi merkezlerinin başına gelen bir niteleme olmanın yanı sıra, görev alanına göre bilgi profesyonellerinin kadro isimlerine de eklenir olmuştur. 26 -35 59
Değişen Ünvanlar 60 Bilgi ve teknoloji koordinatörü, Dijital kütüphaneci, Bibliyografik veri tabanı koordinatörü, Elektronik öğrenim yöneticisi, Bibliyografik bilgi koordinatörü, Ağ ve kaynak yöneticisi, İş ve işletme bilgisi koordinatörü, Doküman yöneticisi, Web sitesi koordinatörü, Elektronik resim ve metin merkezi koordinatörü, Bilgisayar hizmetleri yöneticisi, Elektronik kaynak erişim uzmanı, Bilgi danışmanı, Erişim ve medya hizmetleri uzmanı, İçerik yöneticisi, Bilgi analisti ya da bilgi mimarı, Bilgi sistemleri koordinatörü, Bilgi uzmanı Internet araştırmacısı ve WWW Yöneticisi, Dijital arşivist, 26 -35
Yasal Statü • Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı’nın olumlu görüşleri neticesinde 27/09/2010 tarihinde alınan 2010/1092 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kütüphaneci ve arşivci unvanlarına sahip bilgi profesyonelleri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 36. maddesinin birinci fıkrasının Teknik Hizmetler Sınıfı başlıklı II numaralı bendi kapsamına alınmıştır (Resmi Gazete, 2010). 61
Yasal Statü • Bilgi profesyonellerinin teknik hizmetler sınıfına geçmesi ile ilgili birincil gerekçe mesleki eğitimin teknik olmasıdır. mesleki eğitimin teknik yapıda olmasının iki temel nedeni ise şöyledir: • Mesleki eğitim veren bölümlerin ders programlarının teknoloji ağırlıklı olması, • Uygulama alanında yürütülen bütün işlemlerin teknoloji araçlarına dayalı yürütülmesi. • Statü ile ilişkili bir diğer kavram olan saygınlık ise; bireyi diğerlerinden farklı kılan, ayrıcalığından ötürü kendisine gereksinim duyulmasını sağlayan durum olarak tanımlanabilir. 26 -35 62
Saygınlığın Meslek Açısından Önemi • Abham H. Maslow tarafından 1943’te geliştirilen ihtiyaçlar piramidinin dördüncü basamağının “Takdir edilme ve Saygı (Değer) görme” ihtiyacıdır. • İlk basamaklardaki ihtiyaçları tatmine ulaşan birey, artık üyesi olduğu grupta takdir edilmek, saygı ve değer görmek isteyecektir. • Başkaları tarafından takdirle karşılanan, saygı duyulan insan kendine güven duyar. • İki yönlü bir saygının varlığından söz edilebilir: • Bireyin sunduğu hizmet veya kazandığı başarılardan ötürü başkalarının saygısını kazanması, • Başkalarından saygı gören bireyin kendine saygı duyması. 26 -35 63
Saygınlığın Meslek Açısından Önemi • İş motivasyonu yapılan işten duyulan tatmine; iş tatmini ise iş güvencesi, gelir ve saygınlık gibi etkenlere bağlıdır. • Saygınlık gereksinimi tatmine ulaşan birey, bu takdiri kaybetmemek için ortaya koyduğu hizmet ya da yaptığı işte başarısını korumak amacıyla daha çok çalışır. • 26 -35 64
Toplumsal Algı • Mesleğin eğitiminden uygulanmasına kadar her aşamasında etkisini hissettiren teknoloji, mesleki statü üzerinde de doğrudan etkilidir. Mesleki statü göstergelerinin başında maaş, eğitim ve toplumsal algı gelmektedir. T • Teknik içerikli eğitimin Teknik Hizmetler Sınıfı'na geçmeyi desteklemesi, bunun sonucunda bilgi profesyonellerinin maaşlarında %35 -40 oranında artış olması, bu durumun ise mesleğe yönelik algıyı büyük ölçüde değiştirme potansiyeli taşıması, bilgi teknolojilerinin bilgi profesyonellerinin statüsünü olumlu yönde etkilediğinin en temel göstergeleridir. 26 -35 65
Tartışma • Bilgi yönetiminin teknolojik gelişmelerden doğrudan etkilenen bir disiplin/çalışma alanı olmasını nasıl (olumlu/olumsuz) değerlendiriyorsunuz? 26 -35 66
- Slides: 66