DERS 4 Betimleyici yntemler gzlem Dersin Plan Gzlem

DERS 4 Betimleyici yöntemler: gözlem

Dersin Planı � Gözlem yöntemine genel bakış � Gözlemin kural ve prosedürleri � Gözlem koşulları � Zaman örnekleme � Durum örnekleme � Gözleme dayalı yöntemler � Doğrudan gözleme dayalı yöntemler � Müdahale yapılmayan gözlem � Müdahale ederek yapılan gözlem � Dolaylı gözleme dayalı yöntemler. � Davranışın kaydedilmesi � Gözleme dayalı verilerin analizi � Gözlem yönteminin avantajları ve dezavantajları � Gözlem teknikleri

Gözlem yöntemine genel bakış �Bilimsel gözlem sistematik ve nesnel olarak, çok dikkatli bir şekilde kayıt tutularak yapılır. �Gözlem olmadan davranışı tahmin etmek ve açıklamak imkânsızdır. �Gözlemlerin temel amacı bu tür açıklayıcı bilgilerin elde edilmesidir. �Gözlem, bireylerin ve ya grupların doğal davranışlarını ayrıntılı olarak tanımlamanızı sağlar.

Gözlem yöntemine genel bakış �Gözlem, bir nesnenin davranışının amaçlı, organize edilmiş şekilde algılanması ve kaydedilmesidir. �İnsan davranışları kesinlikle ilginç olduğu için onu seyreder, gözleriz. �İnsanların sahip oldukları şeyler onlarla ilgili birkaç önemli bilgiler veriyor. �Yüz ifademiz bütün kültürlerde bilinen ‘evrensel’ işaretlerdir.

Gözlem yöntemine genel bakış �İki gözlem türü var: İç Gözlem (introspektiv)*; Dış Gözlem. �Dış gözlem de ikiye ayrılır: doğal gözlem (gelişigüzel) ve sistematik gözlem. �Doğal gözlemde gözlemci olup bitenlere çok yakın olur. �Dogal gözlemde araştırmacı olayı etkiler mi? Hayır.

Gözlem yöntemine genel bakış �Sistematik gözlemde, koşullar araştırmacı tarafından belirlenir. �Araştırmacının ilgilendiği konuya göre davranışlar seçilir ve sadece seçilen davranışlar gözlenir. �Buna örnek verecek olursak reklamın, tüketicilerin satın alma davranışına etkisini incelemede sistematik gözlem kullanılabilir. �Gözleme dayalı yöntemlerin birinci amacı davranışı betimlemektir.

Gözlem yöntemine genel bakış �Araştırmacılar davranışlardan örneklere dikkat yetirirler. Ancak davranışlar yerden-yere, zamandanzamana, çevreden-çevreye değişir. �Gözlemci pasif şekilde bu davranışların kaydını tutan kişi değildir. �Bilim insanları gözlemler için özel durumlar yaratır ve müdahilde bulunur. �Bir araştırma yöntemi olarak gözlem ile günlük gözlem arasında ayrım yapmak önemlidir.

Gözlemin kural ve prosedürleri Gözlemin net uygulanması aşağıdaki kural ve prosedürlere bağlıdır: �Gözlemin amacı açık ifade edilir: "Neden gözlemleyelim? " �Nesnenin ve gözlem konusunun seçimi olur: “Gözlemlenen nedir? ” �Önceden geliştirilmiş bir program ve şemaya göre gözlem ölçüt ve parametrelerinin belirlenmesi olur: "Nasıl gözlemlenir? "

Gözlemin kural ve prosedürleri �Öğrenilen materyalin kayıt sisteminin oluşturulması var (günlük veya gözlem haritasına kayıt, fotoğraf çekme, video kaydı vb. ) - "Nasıl yapılır? " �Gözlem durumunun çeşitli faktörlerini hesaba katarak, değişkenliği veya klişeyi tanımlamak; gözlemlenen gerçeğin üremesi, gözlemlenen gerçeğin ıslahı ve yorumu; diğer önemli noktalar var: "Nasıl yorumlanır? "

Gözlem koşulları �Gözlemi yapan kişi mutlak eğitim almalıdır. �Gözlem bir davranışın altında yatan nedenlerle ilgili bilgi vermez. �Gözlem süreci mutlak not altına alınmalıdır. �Gözlem sürecinde gözlemlenmelidir. mutlak bir davranış �Gözlemin geçerliğini arttırmak için mutlak gözlemci sayısı artırılmalıdır.

Zaman Örnekleme �Araştırmacı gözlemin nerede ve ne zaman yapılacağına zorundadır. zorunludur. ilişkin önemli karar almak Davranıştan örnek seçmek �Araştırmacılar davranışın temsili bir örneklemini belirlemek için genellikle zaman örnekleme ve ortam örneklemeyi birlikte kullanırlar. �Zaman örneklemede araştırmacılar gözlemleri için çeşitli zaman aralıkları seçerek temsil edici bir örneklem oluşturmak isterler.

Zaman Örnekleme �Aralıklar sistematik olarak (örneğin, her haftanın ilk günü gözlem yapmak) veya seçkisiz veya her ikisi birden olacak şekilde seçilebilir. �Çocukların sınıf içi davranışları gözlendiğinde zamandan nasıl örnek seçilebileceğini düşünelim. �Eğer araştırmacılar gözlemlerini günün belirli bir zamanı (mesela, yalnızca sabah) ile sınırlamışlarsa, bulgularını okul gününün diğer zamanlarına genelleyemezler.

Zaman Örnekleme �Örneğin, gözlemler 4 kez, 8: 30, 10: 30, 12: 30 ve 14: 30 -da başlayacak şekilde, 30 dakikalık sürelerle yapılır. �Temsil edici örnek seçmeyi sağlamak için bir yaklaşım, gözlem aralıklarını sistematik olarak gün boyunca programlamaktadır. �Benzer bir durumda kullanılacak seçkisiz bir zaman tekniği, 30 dakikalık dört zaman dilimini, seçkisiz olarak gün içine dağıtmaktır. Farklı bir seçkisiz tarife her gün gözlem yapmaktır.

Zaman Örnekleme �Son zamanlar davranış örneği seçilirken elektronik cihazların kullanımı artmıştır. Elektronik bir çağrı cihazı gözlemciye sinyal göndermeye programlanabilir. �Bir diğer ilginç yöntem, bireyin gündelik etkinliklerine işitsel bir giriş sağlayan Elektronik Harekete Geçen cihaz (EHG) kullanımıdır. �Katılımcılar 12. 5 dakika aralıklarla ve 30 sn. boyunca çevrelerindeki sesleri kaydetmeğe programlanmış küçük bir ses kayıt cihazı kullanırlar.

Durum örnekleme �Bu örnekleme mümkün olduğu en fazla farklı koşul ve halde ve farklı yerlerde davranışın gözlenmesini içerir. �Çeşitli durumlardan örnek alarak araştırmacılar sonuçlarının yalnızca belirli hal veya koşullara mahsus olma olasılığını azaltırlar. �Örneğin, hayvanat bahçesindeki hayvanlar vahşi doğada davranırlar. olan hayvanlardan farklı

Durum örnekleme �Öğrenciler kalabalıkta yemek onların toplu gözlemlenmesi zor. yerken �Ama araştırmacı öğrencileri sistem şeklinde seçe bilir (örneğin her 10 -cu öğrenciyi seçe bilir). �Benzer şekilde, insanlar arasındaki bakışların kültürden kültüre değişkenlik gösterdiği bilinmektedir.

Gözleme dayalı yöntemler �Gözleme dayalı yöntemler doğrudan gözlem ve dolaylı gözlem olarak sınıflandırılır. �Araştırmacıların oluştuğu gözlemdir. çoğu zaman davranışı esnada gözlemesi doğrudan �Dolaylı gözlemde (ve ya dikkat çekmeyen gözlem) ise araştırmacılar fiziksel izler veya arşiv kayıtları kullanarak geçmiş davranışlara ilişkin kanıtları inceler.

Doğrudan gözleme dayalı yöntemler �Doğrudan gözleme dayalı yöntemler ‘müdahale yapılmayan gözlemler’, ‘müdahale gözlemler’ olarak sınıflandırılır. yapılan �Davranış doğrudan gözlendiği zaman araştırmacılar gözledikleri duruma ne ölçüde müdahale edeceklerine ilişkin bir karara verirler. �Müdahalenin sınırları sıfır müdahaleden (yani müdahalesiz gözlem) doğal ortam deneyi yürütülmesine kadar uzanan geniş bir değişkenlik gösterir.

Müdahale yapılmayan gözlem �Gözlemci tarafından her hangi bir müdahale yapılmadan, davranışın doğal ortamında doğrudan gözlenmesine doğal gözlem denilir. �Doğal ortamda gözlem, diğer işlevlerin yanı sıra laboratuvarda elde edilen bulguların dış geçerliliğini sağlamanın bir yoludur; laboratuvarı gerçek dünyaya taşıma işlevi görür. �Doğal ortamda gözlemin esas amacı, davranışı olduğu gibi belirlemek ve mevcut diğer değişkenlerle ilişkilerini araştırmaktır. Örneğin, erken çocuklukta tecrit edilmenin sonraki duygusal ve psikoloji gelişimle sık ilişkisi vardır*.

Müdahale ederek yapılan gözlem �Müdahile edilen psikolojik araştırmalar edilmeyenlerden fazladır. Bu zaman 3 önemli yöntem kullanılır. �Katılımcı gözlem. Bu zaman gözlemciler ikili rol oynar; insanların davranışlarını gözler ve gözlem yaptıkları ortama etkin olarak katılırlar. Gözlenenler gizlenmiş katılımcını tanımaz ve gözlem yaptığını bilmezler. �İnsanlar davranışlarının takip edildiğinin farkına vardıklarında farklı davranır ve tepki gösterirler. Tepkisellik normal davranışa tepki göstermektir.

Müdahale ederek yapılan gözlem �Yapılandırılmış gözlem. Durum üzerindeki kontrol ve müdahalenin deneylerindekinden azdır. yapılandırılmış gözlemdir. derecesi, alan Bu prosedür �Sıklıkla gözlemciler bir olayın ortaya çıkmasına veya bir durum oluşmasına neden olarak bir müdahilde bulunurlar ve böylece olayları kolay kayıt edebilirler. �Bu yöntemde araştırmacı bir ‘işbirlikçi’ ile önceden anlaşma yapar.

Müdahale ederek yapılan gözlem �Örneğin, bir palyaçonu cep telefonu ile konuşan kişiler, sadece yürüyenler, sadece müzik dinleyerek yürüyenler, çift olarak yürüyenlerden sordular. �Sonuçlar gösterdi ki, cep telefonu kullananların 25%, çift yürüyenlerin 71%, diğer iki grubun 61% palyaçonu fark etmişler. �Telefonun dikkat böldüğü açıkça göründü ve araba kullanan zaman telefonla konuşma yasağı ile ilgili devlet kurumlarına öneri gönderildi.

Müdahale ederek yapılan gözlem �Örneğin, Jean Piaget çocuklara çözmek için bir ödev verdi, sonra onlara anlayış sınırlarını test etmek için problemin daha birkaç farklı şekli de verildi. Bu gözlem çocuk zihni hakkında zengin bilgi sağlamıştır ve Piajetin ‘evre’ teorisi için temel oluşturmuştur. �Yapılandırılmış gözlemle yalan konuşmaları da öğrenmek mümkündür. �Örneğin, çocuklara hediye verildi, gizli kamera ile takip edildi, hediyeni açmamaları istendi, gizlinde tümü açtı ve sonuçta küçük yaşlıların daha az yalan konuşması, yetkinlerin ise daha çok konuşması ortaya çıktı. Sonuç: Bilişsel gelişim arttıkça samimiyet azalar.

Müdahale ederek yapılan gözlem �Alan deneyleri. Araştırmacı, davranış üzerinde etkilerini belirlemek amacıyla doğal bir ortamda bir veya daha fazla bağımsız değişkenin değiştirildiği zaman, alan deneyi yapmış olur. Alan deneyi, gözleme dayalı yöntemlerde müdahalenin uç bir örneğini sunar. �Örneğin, bir markette kutuların üzerindeki yıldız resmi göz resmi ile değiştirilen zaman bağışlar yaklaşık 50% artmıştır.

Dolaylı gözleme dayalı yöntemler. �Dolaylı (dikkat çekmeyen) yöntemde araştırmacı gözleme müdahalede bulunmaz ve birey gözlemin farkında olmaz. �Bu yöntemin üstünlüğü tepkiselliğin yokluğudur. Dikkat çekmeyen yöntemler iki kısma ayrılar: Fiziksel izler; Arşiv kayıtları. �Fiziksel izler. Geçmiş davranışların kalıntıları, parçaları ve ürünleridir. İki tür fiziksel iz vardır ‘kullanım izleri’; ‘ürünler’. Kullanım izleri bir maddenin kullanılmasından (veya kullanılmamasından) kaynaklanan fiziksel kanıtlardır. Örneğin, küllükte sigara izleri, sınıfta çöpler.

Dolaylı gözleme dayalı yöntemler. �Arşiv Kayıtları. Bireylerin, grupların, kurumların ve devletlerin etkinliklerini tanımlayan kurumsal ve özel kayıtlardır. Örneğin, 11 Eylül saldırısı davranışlar üzerinde etkileri olabilecek olaylardır ve bu zaman arşiv verileri kullanıla bilinir. �Bir davranış verileri olarak arşiv verileri, fiziksel izlerin bazı üstünlüklerini paylaşır. Kişisel belgeler gibi diğer kayıtlar daha çok belirli durumu ve olayı tanımlar ve onlara olay kanıtları denir. Örneğin, Filadelfiya ve Paris lokantalarının karşılaştırılması*.

Davranışın Kaydedilmesi �İki tür kayıt vardır: Kapsamlı Davranış Kayıtları; Seçilmiş Davranış Kayıtları. �Kapsamlı Davranış Kayıtları. Bu zaman araştırmacılar sıklıkla anlatı kayıtları kullanırlar. Anlatı kayıtları, davranışın orijinal haline az veya çok sadık bir kopyasını sağlar. Bu kayıtlar ne her zaman gözlemcinin izlenim ve çıkarımlarını engeller ne de her zaman davranışın kapsamlı bir betimlemesi anlamına gelir.

Davranışın Kaydedilmesi �Örneğin, alan notları yalnızca gözlemcinin ilgilendiği katılımcı, olay, ortam ve davranışların ardışık bir dökümünü içerir ve mevcut her şeyin tam ve hatasız bir kaydından oluşmaz. Alan notları gazeteciler, sosyal hizmet uzmanları, antropologlar, psikologlar vb. tarafından kullanılır. �Genel bir kural olarak kayıtlar, davranış gözlenirken veya davranış gözlendikten mümkün olduğu kadar kısa bir süre sonra yapılmalıdır.

Davranışın Kaydedilmesi �Seçilmiş Davranış Kayıtları. Araştırmacılar belirli bir olay veya davranışı araştırdıkları zaman, çoğu kez davranışın sıklık yada süre gibi niceliksel bir ölçümünü elde ederler. �Davranışın niceliksel ölçümü kategorik, sıralı, aralıklı ve oranlı olmak üzere dört ölçüm düzeyinden birisinde yapılır. �Bir kontrol listesi çok zaman kategorik ölçümleri kaydetmek, davranışın sıklığını ölçmek için kullanılır.

Gözleme dayalı verilerin analizi İki tür veri analizi var: niteliksel ve niceliksel. �Niteliksel veri analizi birkaç farklı şekilde ola bilir. Niteliksel araştırmalar tipik olarak temaları ve davranış kategorilerini belirleyerek ve böylece özet veya sözel bir yorum elde etmek suretiyle anlatı kayıtlarındaki anlamı ararlar. �Bu kayıtlar çok ola bilir ve veri indirgeme uygulanması gerek ola bilir. �Hem niteliksel hem niceliksel analizlerde araştırmacılar 3 önemli sırayı izler: uygun kaynakların tespit edilmesi, kaynaktan uygun örneklerin seçilmesi, analiz biriminin kodlanması.

Gözleme dayalı verilerin analizi �Uygun kaynakların seçilmesi (1) araştırmacıların araştırma sorusunu cevaplamalarına olanak sağlayan bir husustur. �İkinci aşama (2), kaynaktan uygun bir şekilde örneklerin seçilmesini içerir. Niteliksel araştırmacılar bir kaynağı sıklıkla ilgilerine veya uygunluğuna göre seçerler. �Üçüncü aşama (3) kodlama, çalışmanın amacıyla bağlantılı olacak şekilde, davranış birimlerinin belirlenmesidir (kategoriler ve temalar içerir).

Gözleme dayalı verilerin analizi �Niceliksel Veri Analizinin amacı çalışmadaki gözlemlerin sayısal ve ya niceliksel bir özetini ortaya koymaktır. �Önemli bir aşama gözlem verilerini özetleyen frekans, ortalama ve standart sapma gibi betimsel statikleri hesaplamaktır. �Betimsel İstatistikler. Gözlem verilerini özetlemekle kullanılacak betimsel istatistiğin türü veriyi kaydetmekte kullanılan ölçek türüne bağlıdır.

Gözleme dayalı verilerin analizi �Kategorik ölçekler için en yaygın betimsel istatistik frekanstır (sıklık). Frekansı hesaplamak içim davranış ve olayın kaç defa ortaya çıktığı sayılır ve sonra gözlemlerin toplam sayısına bölünür. �Örneğin, Meksikalılar Amerikalılardan daha dışa dönük ve sosyal görünür. Ama Meksikalılar kendilerini daha az dışa dönük sayıyorlar. Ama EHG kullanılmakla 4 kategoride (yer, etkinlik, etkileşim, duygu durumu) gözlem yapıldı ve belli oldu ki, Meksikalılar daha sosyaldir.

Gözleme dayalı verilerin analizi �İki veya daha fazla gözlemcinin uyuşma derecesi gözlemciler arası güvenirlik olarak tanımlanır. Gözlemciler arası güvenirlik genellikle gözlemcilerin eğitilmesi ve gözlem yapma becerilerini geliştirme fırsatları sağlanarak geliştirilir. �Veriler sıralama ölçeği ile ölçülmüşse gözlemciler arası güvenirliği değerlendirmek için Sperman sırafarkları korelasyonu kullanılır. Gözleme dayalı veri eşit aralıklı veya oranlı ölçeklerle ölçülmüşse Pearson Çarpım Momentleri korelasyon katsayısı (r) ile değerlendirilir.

Gözlem yönteminin avantajları ve dezavantajları �Psikolojik bir araştırma yöntemi olarak, gözlemin güçlü ve zayıf yanları vardır. Avantajlar: 1. Toplanan bilgi zenginliği (sözlü bilgi ve eylemlerin, hareketlerin, eylemlerin analizini sağlar); 2. Çalışma ortamının doğallığı korunur; 3. Çeşitli teknik araçların kullanılmasına izin verilir; 4. Deneklerin önceden onayı alınır.

Gözlem yönteminin avantajları ve dezavantajları Dezavantajlar: 1. Sübjektiflik (sonuçlar büyük ölçüde deneyime, bilimsel görüşlere, niteliklere, ilgi alanlarına, tercihlere, araştırmacının çalışma kapasitesine bağlıdır); 2. Durumu kontrol etmek, bozulma olmadan olaylara müdahale etmek imkânsızdır; 3. Gözlemcinin pasifliği nedeniyle önemli bir zaman kaybı gerektirir.

Gözlem teknikleri �Dört gözlem tekniğine değineceğiz: Gözlem Listesi (kontrol listesi), Derecelendirme ölçekleri, Özellik Kayıt çizelgesi, Vaka kaydı. �Gözlem Listesi (kontrol listesi). Bir davranışın varlığına ya da yokluğuna ilişkin bilgi edinmek için kullanılır. Bir gözlem listesi davranışın sayısına ve sıklığına ilişkin bilgi veremez.

Kaba motor kas koordinasyonunu öğrenen kontrol listesi. (Sorulara EVET ve HAYIR gibi cevap veriliyor). N Ad Soyad Yaş Gözlem Tarihi Evet, hayır Koşar Elif Atakan 4 5. 09. 2019 - Atar - Zıplar + Topa vurar - Yürüyer - Yüzer +

Gözlem teknikleri �Derecelendirme ölçekleri. Bir davranışın sayısına ve sıklığına ilişkin bilgi edinmek amacıyla en az 3, en fazla 7 aralıktan oluşan araçlardır. �Ölçekler sayısal derecelendirme, sözel derecelendirme ve ikisi bir arada betimsel derecelendirme şeklinde olur.

Bir iş yerinde gözlenen kişinin İLETİŞİM becerileri Puan N Ad Soyad Yaş Gözlem tarihi İletişim kurar Ahmet Erdem 22 25. 01. 2020 1 Empati kurar 3 Persepsiyacıdır 5 Nutuk sahiptir kültürüne 4 Konsensus becerisi var 1 Beden kullanar 4 20 dilini

Gözlem teknikleri �Tek tek bütün maddeler puanlandırdılar. 1 (çok kötü), 2 (kötü), 3 (kısmen iyi), 4 (iyi), 5 (çok iyi). �Toplanan puan madde sayısına bölünür, alınan rakam iletişim derecesinin değerlendirilmesidir.

Genelleme hatası ve mantık hatası � Bu ölçeği kullanırken içeri bazı hatalar karışıyor. Bunlar hangileridir: genelleme hatası; mantık hatası; kişisel yanlılık hatası (bonkörlük, cimrilik, merkeze yığma hatası), anlam hatası, gözlem yetersizliği. � Ölçekte yer alan ifadeler birine benziyorsa ve bu ifadeler karıştırılırsa ortaya çıkan hata mantık hatasıdır. Genellemede ilişkisiz bir özellikten yola çıkıp genelleme yapılır. Genelleme ve mantık hataları benzer hatalardır. � Örneğin, çocuk zeki olduğu için başarılıdır. Ama her zeki başarılı olmaz. Ve ya çocuk hareketli ise hiperaktiftir. Burada da genelleme ve mantık hatası var. Çok yiyorsa obezdir. Ama obez için başka nedenler de var. İletişimi iyiyse çalışkandır.

Kişisel yanlılık hatası �Kişisel yanlılık hatası. (bonkörlük, cimrilik, merkeze yığılma). Burada gözleme pozitif yaklaşım bonkörlüktür. Negatif yöne eğilim cimrilik hatası. Ölçeği merkezde tutmak merkeze yığılma hatasıdır. �Anlam hatası. Ölçekteki ifadeleri doğru anlamamaktan kaynaklanır. Bu yanlış değerlendirmeye ve yanlış karar kabulüne neden olur. �Gözlem yetersizliği. Hazırlanan ölçek ölçülmek istenen nitelikleri kapsamayanda gözlem yetersizliği devreye girer. Kişi çok zaman az ise hata ortaya çıkacak. Bu hata genelleme hatasına da neden ola bilir.

Özellik Kayıt Çizelgesi (Özel yetenek alanında daha çok kullanılır. Bir alana ait özelliklerin deneylerde var olup olmadığını öğrenir. MÜZİKLE ilgili yeterlikler). Ad, Soyadı Yeterlikler Yaş Ali K. Ritim tutar - 9 Ahmet N. Notaları bilir - 1 Mustafa İ. Dans edir - 3 Turan Y. Seslere karşı duyarlıdır - 5 Hasan B. veb. Oktavları bilir vb. 4 - Gözlem tarihi Puan

Vaka Kaydı (Anekdot) �Bir davranışın gözlem sürecine yorum katmadan olduğu gibi, en objektif biçimde kayıt altına alınmasıdır. �Başka deyişle olayın resmi çizilmiş olmalıdır.

Edebiyat � Jhon J. Shaughnessy, Eugene B. Zechmeister, Jeanne S. Zechmeister. Psikolojide Araştırma yöntemleri. Çeviri editörü Prof. Dr. İlyas Göz. Nobel Yayıncılık, 2018 � Richard J. Gerrig, Philip G. Zimbardo, Pearson. Psikoloji ve Yaşam -Psikolojiye Giriş- Psychology and Life. Ocak 2020 � Robert S Feldman. Understanding Psychology, Mc. Graw-Hill, USA, 2005 ISBN: 0 -07 -288665 -X. Hawking Books (Corona, CA, U. S. A. ) Abe Books Seller Since November 10, 2009 � Reana A. A. Doğuştan ölüme kadar insan psikolojisi. Sankt- Peterburq “Evroznak”; Moskva “Olma Press” 2002, s. 656