Derinlemesine Mlakat Teknii Aratrmacnn Saha Gnl Dr Dicle

Derinlemesine Mülakat Tekniği: Araştırmacının Saha Günlüğü Dr. Dicle Yurdakul

Sunum İçeriği • Derinlemesine mülakatlarda dikkate alınması gerekenler – Teknik sorular – Öznel sorular – Kaçınılması gerekenler • Saha deneyimleri - bıçak sırtı konular • Yorumlama sürecinde ön anlayış (pre-understanding) ve kişisel önyargılar ile nasıl başa çıkılabilir?

Teknik Sorular • Saha çalışmasına başlamadan teorik alt yapıyı oluşturmalı mıyım? • Sorularım derinlemesine mülakatı sağlayacak esneklikte mi? (Yarı-yapılandırılmış ve yapılandırılmamış mülakat protokolleri) • Kaç kişi ile görüşülmeli? (Doygunluk noktası) • Mülakatlar ne kadar sürmeli? • Mülakatları nerede yapmalı? • Mülakatları kaydedecek miyim? • Tüm cevapları aldığıma emin miyim?

Araştırmacının Kontrol Listesi (Öznel Sorular) • Katılımcıda güven ve samimiyet duygusu oluşturabiliyor muyum? • İyi bir dinleyici ve gözlemci miyim? Yargılayıcı ya da yönlendirici olmadan dinleyebiliyor muyum? • İlgimi sürdürdüğümü (konuşmadan da) belli edebiliyor muyum (bknz. iyi bir dinleyici miyim? ) • Yansıtıcı izleme – yorumlama yaparak konuşulanları doğru anladığımdan emin olabiliyor muyum? • Soru geçişlerini sağlayabiliyor muyum? Derinlere inebiliyor muyum (probing – izleme soruları)? Hikayelere erişebiliyor muyum? • Duygusal ve dışavurumsal süreçleri yönetebiliyor muyum?

Kaçınılması Gerekenler • Yönlendirmeler • Derinlemesine olamayan, yüzeysel mülakatlar (soru-cevap mülakatlarından kaçının) • Duraklamalar ve kesintiler, konudan konuya geçme • Utandırıcı / kilitleyici sorular • Öğretici konuşmalar • Sürekli sizin sesinizin duyulması (etkileşim düzeyi) • Cevap alabilmek için katılımcıyı zorlamak

Araştırma Konusu ve Soruları • Arzunun Nesneleştirilmesi ve Yeniden Yönlendirilmesi: Düşük Gelir Şartlarında Tüketim Kültürüne Maruz Kalma • Olay bazlı (phenomenon-based) araştırma: Turgut Abi ve cep telefonu • “Herkes gibi tüketebilmek” – Tüketim kültürü ile etkileşim arzunun nesneleştirilmesi sürecine ne şekilde etki etmektedir? – Tüketim kültürünün hangi ajanları arzunun belirli tüketim nesneleri ya da örüntülerine (pattern) yönlendirilmesinde daha önemli bir rol oynamaktadır? – Erişim duygusu arzuyu ne şekilde etkiler? – Erişilemeyen arzu nesnesi hangi duyguları tetikler? – Birey, arzu nesnesine erişememe durumunda hangi alternatifleri geliştirmektedir?

Araştırmaya Dair Bilgiler • Temmuz 2011 – Mayıs 2012 tarihleri arasında 60 derinlemesine mülakat • 51 saat - 882 sayfa, görsel materyaller • Katılım teşvikleri • İzmir, şehir merkezi, 6 farklı bölge • “İçeriden biri” ile tanışmanın önemi • Isınma süreci – günler ve çay vakitleri • Ben kimim? Orta düzey katılımcılılık (moderate participation)

Mülakatlardan önce • Zihninizdeki bariyerleri en aza indirgeyin • Görsel bariyerleri ortadan kaldırın: “Başka” biri olmanın işaretleri – Ben vs. diğerleri • Kültürel bariyerleri en aza indirgeyin: kültürel bilgi ve duyarlılığınızı geliştirin • İlgili olun: diziler, filmler ve şarkılar – duygusal bağlar • Kim olduğunuzu ve neden orada olduğunuzu açıkça ve uzun anlatın

Mülakatlar sırasında • • Dil kullanımı Gizlilik teyidi ve garantisi Başarısızlıklardan bahsetmenin zorluğu “Sessizlik iyidir” Duygusal tepkiler Zor anlar - yardım talepleri Açılmayan vakalar – “Bazen açılmaz. ” Çelişki sezgisi – mülakatı uzatın, aynı soruları farklı biçimlerde sorun

Metodolojik problemler • Yansıtma yöntemlerinin kullanımı – kolaj, dergiler ve fotoğraf makinesi kullanımı • Alternatif yöntemler: “iyi” bir hayatın göstergesi sayılabilecek çok sayıda ve farklı kategorilerde görseller • Fotoğraf çekmek ya da çekmemek – insani duyarlılıklar

Mülakatlar sonrasında Kayıtları gözden geçirme Sahaya ilişkin görsel, sesli, yazılı notlar almak Deneyimleri not etmek Sonraki mülakatların organize edilmesi, aynı bölgede devam etme/etmeme kararı • İnsani ilişkilerin devamı • Bir araştırmacı ve bir insan olarak elde ettiklerimizi gözden geçirmek • •

Ön Anlayış ve Kişisel Yargılarla Nasıl Başa Çıkmalı? • Berger ve Luckmann’dan, kendi yaratılmış gerçekliğimiz üzerine: “İnsanoğlu biyolojik olarak bir dünya oluşturmak ve o dünyada başkaları ile yaşamak durumunda. Bu dünya onun için baskın ve kati gerçeklik haline geliyor. Dünyanın sınırları doğa tarafından belirlenmiş, ancak insan tarafından oluşturulmuş olan dünya, doğaya karşı harekete geçer hale geliyor. Doğa ve sosyal olarak oluşturulmuş dünya arasındaki diyalektikte, insanoğlu dönüşüme uğruyor. Ve bu diyalektikte insanoğlu gerçekliği ve dolayısı ile kendini üretiyor. ” Gerçekliğin Sosyal İnşası (Berger and Luckmann, 1966, s. 204)

Ön Anlayış ve Kişisel Yargılarla Nasıl Başa Çıkmalı? • Yorumsal felsefeye göre araştırmacı kültürün oluşturduğu inançlar, kodlar, metaforlar, ideolojiler ve dilin toplamından oluşan bir ön anlayışa sahiptir (Arnould and Fischer, 1994). • Ön anlayış dinamiktir, edinilen her yeni deneyim ve bilgi ile değişikliğe uğraması muhtemeldir. • Sürekli değişen ön anlayış, yorumların da sürekli değişmesine neden olacaktır.

Ön Anlayış ve Kişisel Yargılarla Nasıl Başa Çıkmalı? • Bu konuda farklı düşünceler söz konusu: • Varoluşcu fenomenoloji: Önyargılar araştırmacının metnin arkasındaki anlamı kavrayışını saptırır, bu nedenle bu önyargılar askıya (paranteze) alınmalıdır – sıyrılmak gereklidir. • Ancak yorumbilime göre, öncül anlayış yorumlamanın başladığı noktadır. Araştırılmalı ve anlaşılmaya çalışılmalıdır, zira anlamı bu öncül kavrayış sayesinde yaratırız (Arnould and Fischer, 1994). • Mc. Cracken (1988) araştırmacının kendi kişisel deneyimlerinin, varsayımlarının ve ilişkilendirme biçimlerinin farkında olmasını öneriyor. • Bu yaklaşımda araştırmacının kendisi de araştırmanın konusu haline geliyor.

Ön Anlayışa Dair Farkındalık • Araştırmacı kişisel bakış açısını, olaylara yaklaşımını, yani ön anlayışına dair ipuçlarını not alarak, kendi çerçevesinin ve bakış açısının farkına vararak, bu bakış açısının yorumlama sürecini nasıl etkilediğini anlamaya çalışabilir. Bu şekilde ön yargılarının metnin anlamını saptırıcı etkisini kontrol edebilir. • Araştırmacı günlükleri

Araştırmacının günlüğü: 8 Aralık 2011 • “Reklamların, pazarlamacıların, tüketim kültürünün sağda solda uçuşan mesajlarının tuzağına düşüyorlar. Bu uyum sağlama çabasını nasıl açıklayabiliriz ki? Bir baba, çıplak ayaklı çocuklarına bir çift ayakkabı alacağı yerde neden karısına doğum günü için dokunmatik telefon almayı tercih eder ki? Neden, nasıl? Bunu eğitimsizlikle ya da okur yazar olmamakla açıklamak mümkün mü? Bu insanlar, bilemiyorum, örneğin gerekli becerileri geliştirseler, bu tip şeyler yapmaktan vazgeçerler mi acaba? Sistemin kurbanı olduklarını mı düşünmek lazım, yoksa bu bir kişilik meselesi mi? Açık söylemek gerekirse böyle bir şey yapıyor olmanın nedeninin düşüncesizlik ya da acımasızlıktan başka bir şey olduğunu düşünmüyorum, ya da düşünemiyorum…”

Araştırmacının günlüğü: 21 Şubat 2012 • “Yargılamak çok kolay… İnsanları yargılamaktan uzak durmaya çalışıyordum ama fark ediyorum ki kimseyi yargılayabilecek durumda da değilim zaten, çünkü hiçbirimiz bir diğerinden farklı değiliz. Tüketici davranışları çalışıyorum, araştırmalar yapıyorum, sistemin nasıl işlediğini gayet iyi biliyorum… Bütün bu bilgiye rağmen, ben, kendim, uzak durabiliyor ya da kendimi bu sistemin tuzaklarından koruyabiliyor muyum? Hayır! Elimde olanlara bakarak söyleyebileceğim şu: bu insanın kişiliği ile alakalı bir durum değil, eğitimle alakalı değil, çok daha derinlerde, çok daha karmaşık bir süreç. Ama inanıyorum ki bunun bir çıkış yolu var. Ama şuan o cevaba sahip değilim. ”

Yorumsal Döngü (Hermeneutic Circle) • Yorumsal döngü: Yorumsal döngü, kalitatif verilerin tekrarlamalı ve sürekli olarak yeniden yorumlanmasına dayanan metodolojik bir süreç. – Cümle-Metin – Metin-Yorum – Yorum-Teori • Önyargılarımın ve ön anlayışımın metinleri yorumlayışım üzerindeki etkisini anlamak için kendi önyargılarım, ön anlayışım ve metinler arasında gelip giden sürekli bir yeniden yorumlama süreci. • Yorumlar dünyayı anlama sürecinde yalnızca anlık anlam yaratma çabalarıdır (Ricoeur, 1974).

Teşekkürler! Email: dyurdakul@ku. edu. tr www. dicleyurdakul. com