DENETLEME VE DZENLEME Canl Ortam Uyar Cevap Denetleme

DENETLEME VE DÜZENLEME

Canlı İç Ortamı Uyarı Cevap Denetleme ve Düzenleme Sistemi Uyarı Cevap Canlı Dış Ortamı

homeostazi Canlı İç Ortamı Uyarı Cevap Denetleme ve Düzenleme Sistemi

Denetleme ve Düzenleme Sistemi Sinir Sistemi Endokrin Sistemi

Sinir Sistemi Endokrin(İç Salgı) Sistemi • Elektriksel yol ile uyarı alır ve yanıt verir. • Çok hızlıdır ve çok belirli bir etkisi ve tepkisi vardır. • Kimyasal yol ile uyarı alır ve yanıt verir. • Yavaştır. • Etkileri ve Tepkileri kesin değildir.

Sinir Sistemi • Enerji ve besin maliyeti çok yüksektir. Endokrin Sistemi • Enerji ve besin maliyeti çok düşüktür.

Sinir Sistemi Çalışma İlkesi Uyarının Algılanması Reseptör Hücreler Sinyalin İletilmesi Sinyalin Değerlendirilmesi Yanıt Verilmesi Efektör Organ

İNSAN SİNİR SİSTEMİ • Sinir sistemi iki hücre grubundan oluşmuştur. –Sinir hücreleri(Nöronlar) –Destekleyici hücreler(Glia)

İNSANDA SİNİR HÜCRESİ (NÖRON) • 3 kısımda incelenir. –Hücre Gövdesi –Dendrit –Akson

Dendrit Hücre Gövdesi Akson

Dendrit Çekirdek Hücre Gövdesi Akson

Sinir Hücrelerinde, • Sentrozom bulunmaz. G 0

Çok Kutuplu İki Kutuplu Nöron Yalancı iki Kutuplu Nöron

Nörolemma Schwann hücresi akson

Miyelin KIlıf Çekirdek Nörolemma

Akson Yalıtımı • Bazı sinir hücrelerinin akson kısmı, schwann hücrelerinin oluşturduğu bir kılıf ile kaplıdır. Bu kılıfa nörolemma adı verilir. • Schwann hücresi, kendi içinde yağlı fosforlu bir tabaka oluşturabilir. Bu tabaka miyelin kılıf olarak kabul edilir.

Miyelin Kılıf • Schwann hücrelerinin akson üzerinde bulunmadığı bölgelere ranvier boğumu adı verilir. • Miyelinli bir sinir hücresi, miyelinsiz bir sinir hücresine göre 10 kat daha hızlı bir iletim sağlar.

Ranvier Boğumu Miyelin Kılıf Schwann Hücreleri Akson Ranvier Boğumları Miyelin Kılıf Schwann Hücresi Çekirdeği

Atlamalı iletim

Glia(Destek Hücreleri) • Sinir Sisteminin devamlılığını sağlayan hücrelerdir. • Sinir Hücresi olarak işlev görmezler.

Glia(Destek) Hücreleri Schwann Hücreleri Ependimal Hücreler Mikroglia Oligodendrosit Astrosit

Schwann Hücreleri • Çevresel sinir sisteminin nöronlarında miyelin kılıf oluşturur.

Oligodendrositler • Merkezi sinir sisteminin nöronlarına miyelin kılıf oluşturur.

Astrosit • Merkezi Sinir Sisteminin sıvı içeriğini düzenlerler. • MSS için glikojen depolar. • MSS’nin yapısal bütünlüğünü sağlar. • Kılcaldamarlar ile sıkı bağlar kurarak, MSS’ne girecek olan maddeleri denetler. (Kan-Beyin bariyeri)

Mikroglia • Merkezi Sinir Sistemini fagositoz ile savunurlar. • Yıkıma uğramış bölgeleri temizlerler.

Ependimal Hücreler • Beyin ve omurilikte Beyin. Omurilik sıvısının oluşturulmasını sağlarlar. • Beyin karıncığında ve omurilik duvarında bulunurlar.

Beyin-Omurilik Sıvısı Ependimal Hücreleri

Dendrit Çekirdek Astrosit Hücre Gövdesi Oligodendrosit

Oligodendrosit Mikroglia Astrosit

Afferent Nöronlar (Duyu Sinir Hücresi) Sinir Hücresi Çeşitleri Efferent(Motor) Nöron (Hareket Sinir Hücresi) Ara Nöronlar (Bağlantı Sinir Hücresi)

Hücre Gövdesi Akson (Merkezi işlem) Uyartı yönü Akson (Periferik İşlem)

(Kas ya da Bez)

Nöron Çeşitleri • Duyu Nöronları bilgiyi MSS’ne gönderir. • Motor Nöronları bilgiyi MSS’den götürür. • Ara Nöronlar, sadece MSS’de bulunur.

DUYU SİNİR HÜCRESİ DERİ KAS MOTOR SİNİR HÜCRESİ

NÖRONDA İMPULS İLETİMİ

İmpuls • Sinir hücreleri boyunca tek yönlü ilerleyen uyartıya impuls adı verilir.

Bir nöronda polarizasyon ile dinlenme potansiylei korunur.

Polarizasyon • Bir sinir hücresi uyarılmamış durumda iken; • Hücre içi sıvı ortamı yüksek miktarda K+ ve organik anyonlar (A-), • Hücre dışı sıvı ortamı ise yüksek miktarda Na+ yoğunluğuna sahiptir. • Bu durum hücre içinin (-), dışının ise (+) olmasına sebep olur. • Sinir hücresinin aktif taşıma ile potansiyel bir fark oluşturmasına Polarizasyon denir.

Sodyum-Potasyum Pompası

Dinlenme Potansiyeli • Polarizasyon ile dinlenme potansiyeli korunur. • (-70 m. V) • Dinlenme Potansiyeli ile sinir hücresi uyarıya hazır biçimde bekler.

Voltajla açılan iyon kanalları Açık Kapalı

Depolarizasyon • Komşu aksondan uyarı alan sinir hücresinin zarındaki yük farkı değişir. -70 m. V +40 m. V

Depolarizasyon • Bu olay Na+ iyonlarının pasif taşıma ile içeriye alınması sonucu gerçekleşir. (sodyum kanalları ile) • Yük değişimi dendrit ucundan akson ucuna doğru ilerler.

Depolarizasyon • Depolarizasyon ile dinlenme potansiyelinden aksiyon potansiyeline geçilir. • Aksiyon potansiyeli: Bir nöron’un impuls sırasında aldığı en uç potansiyel fark. -70 m. V +40 m. V

Repolarizasyon • Sinir hücresi, dendrit ucundan akson ucuna doğru depolarizasyon’a uğrarken, • Önceden yük değişimine uğramış kısımlar ise açılan özel kanallardan K+ iyonlarının dışarıya çıkması sonucu tekrar eski yük farklarına geri döner. • Bu olaya repolarizasyon adı verilir.

Repolarizasyon sonucu tekrar dinlenme potansiyeli meydana gelir.

Voltaj Aksiyon Potansiyeli Gelen impuls Başarısız İmpulslar zaman

Sonuçta; • Sinir hücresi dendrit’den uyarı alır. • Bu uyarı ile dinlenme potansiyelini polarizasyon ile koruyan nöron, • Dendritten akson’a doğru depolarizasyon’a uğrar. • Depolarizasyon’u arkadan repolarizasyon takip eder. • Repolarizasyon’un sonunda dinlenme potansiyeline tekrar ulaşılır. • Nöron yeni uyarıcılar için hazır durumdadır.

Sinir Hücreleri ve Kas Hücreleri, her zaman polarizasyon durumlarını koruyarak, gelecek olan uyartıyı beklerler.

İmpuls Hızı • İmpuls hızını 2 etken belirler. –Akson Çapı –Akson’un miyelinli olup olmaması

Schwann Hücresi Depolarize olmuş bölge Hücre Gövdesi

(2010 -LYS)

Eşik Şiddet • Bir sinir hücresinde, potansiyel fark oluşumuna sebep olan en düşük uyartı şiddetine eşik şiddet denir.

Ya Hep Ya Hiç Prensibi • Bir sinir hücresi, eşik değerin üstünde bir uyarı alırsa, impuls gerçekleşir. • Eşik değerin altında bir uyarı sonucu ise impuls gerçekleşmez.

Aksiyon Potansiyeli Uyartı Şiddeti

Voltaj Aksiyon Potansiyeli Gelen impuls Başarısız İmpulslar zaman

Bir Sinir Hücresi, aldığı uyartıyı ya iletir ya da iletmez.

Sinir Hücresi, eşik değerin üstünde uyarı aldığı zaman aldığı uyartının ne derecede şiddetli olduğunun bir anlamı yoktur. Sinir Hücresi sadece belirli bir şiddette ve hızda uyarıyı hedef hücreye iletir.

Peki biz neden bazı uyarıları az hissediyoruz da, bazı uyarıları çok hissediyoruz ?

(2012 -LYS)

Presinaptik Nöron Sinaptik Kesecik Sinaptik Yumru Sinaps Sinaptik Boşluk Postsinaptik Nöron

Nörotransmitter Madde Kas ve sinir hücresini uyaran özel madde. ör: Asetilkolin, Dopamin, Aspartat, Seratonin epinefrin, norepinefrin

Nörotransmitter Madde • Nöron’un hücre gövdesinde üretilir. • Hücrenin Akson ucunda sinaptik kesecikler içinde depolanır.

İki Nöron arası impuls iletimi • Depolarizasyon akson ucuna geldiği zaman presinaptik nöron’un akson ucundaki kalsiyum kanalları hücre içine Ca+2 iyonları alır. • Ca+2 iyonları nörotransmitter maddenin sinaptik boşluğa salgılanmasına sebep olur.

• Sinaptik boşluktaki nörotransmitter madde, postsinaptik nöron’un dendrit ucundaki reseptör proteinleri uyarır. + • Bu proteinler, özel Na kanallarını açarak; hücre içine Na + iyonlarının geçmesine sebep olur. • Bu durum ise o bölgede aksiyon potansiyelinin oluşmasına sebep olur.

Peki, Salgılanan nörotransmiter daha sonra ne olur ? • Postsinaptik nöron tarafından salgılanan enzimler tarafından parçalanır. • Veya tekrar presinaptik nöron tarafından salgılanmak üzere geri toplanır.

Engelleme ve Kolaylaştırma • Bir nöron’un nörotransmitter salgılaması, başka bir nöron’un uyartı yapmasını engelleyebilir. • Buna Engelleme denir. • Bir nöron’un nörotransmitter salgılaması, başka bir nöron’un uyartı yapmasını kolaylaştırabilir. • Bu olaya ise Kolaylaştırma adı verilir.

Kolaylaştırıc Sinaps Eşik Değer

Engelleyici Sinaps Eşik Değer