Demir Eksiklii Anemisi Int Dr Berfu YILDIZ Demir
Demir Eksikliği Anemisi Int. Dr. Berfu YILDIZ
Demir Eksikliği Anemisi n n n En sık görülen hastalıklardan biridir En sık görülen anemi tipidir Gelişmemiş ülkelerde daha yaygındır Her pratisyen veya aile hekiminin teşhis ve tedavi edebilmesi gerekir Sadece demir eksikliği değil altta yatan nedenlerin de n Tanı ve n Tedavisi gerekir
Demir Eksikliği Anemisi n Demir eksikliği anemisi aşağıdaki aşamalarda gelişir n Demir deplesyonu : demir depoları azalmış veya yok n Demir eksikliği: demir depoları boş+ serum demir ve serum ferritin düşük n Demir eksikliği anemisi: demir eksikliği olan hastada anemi gelişmiş durum
Total Demir Miktarı 70 kg bir insanda ortalama 4. 5 gr. Erişkin bir kadında ortalama 35 mg/kg Erişkin bir erkekte ortalama 50 mg/kg
Demirin Organizmadaki Dağılımı Hemoglobin % 60 Myoglobin %9 Transferin % 0. 7 Sitokrom enzimler % 0. 3 Ferritin/hemosiderin %30
Demir Metabolizması n Demir hemoglobinde bulunan hem molekülünün ortasında yer alır n miktarı: 1. 5 -2 gr n Ayrıca n n n Depo şekli (Erkekte 1 gr , Kadında 0. 5 gr) – ferritin – hemosiderin n n miyoglobin ve doku enzimlerinde de yer alır Yerleşim: Kemik iliği, dalak, karaciğer Transport demiri – transferrine bağlıdır n yaklaşık 7 mg.
Demir Metabolizması n Demir sindirim sistemi (emilim) ve depo demirinden transferrin tarafından (geri kazanım) alınır n Emilim ve geri kazanım günlük demir gereksinimini karşılar n Hb sentezi için gereken miktar: ortalama 20 mg/gün (35 mg’a kadar ulaşabilir)
Demir Metabolizması Demir emilimi ile gereksinim ve kayıp arasında denge olmalıdır n Günlük demir kaybı: 1 mg n • • • Terleme Epidermis Kadınlarda: Menstruasyon, gebelik, laktasyon
Günlük demir gereksinimi (GİS’den emilmesi gereken) Erkek erişkin Adolesan Doğurgan yaştaki kadın Gebe 1 mg 2 -3 mg 3 -4 mg
Demir Metabolizması n n n Normal diyet demir içeriği: 15 mg/gün 6 mg elementer demir/1000 cal Gıdadaki demirin 1/10’u emilir Mide asidi demirin gıdadan serbest hale geçişi için gereklidir Demir indirgenmiş halde emilir
Gıdalardaki Demir İçeriği Hem Demirleri n n Hemoglobin, miyoglobin ve diğer hayvansal orijinli hem proteinleri Gastirik asit ve gıda kompozisyonlarından etkilenmeden emilir Non Hem Demirleri n Sebze, meyve, yumurta, ferritin ve hemosiderin n Absorbe olmak için solubl ferros (iki değerli) forma geçmesi gereklidir n Bu değişim için asit ve indirgeyicilere ihtiyaç vardır n Hidroklorik asit, askorbik asit absopsiyonu artırır n Fosfatlar, fitatlar, tannat, antiasitler absopsiyonu olumsuz etkiler
Demir Metabolizması n Demir emilim yeri – Duodenum ve – Üst jejunum n Malabsorbsiyon ve gastrojejunostomide emilim engellenir
Demir Metabolizması Demir Transportu (taşınması) n. Plazmadaki esas taşıyıcı: Transferrin – Karaciğerde sentezlenir – Demir eksikliğinde yapımı artar – Transferrin 1 -2 ferrik demir molekülü bağlar – Transferrin-demir kompleksi hemoglobin sentezi yapan eritroblast reseptörlerine bağlanır ve hücre içine alınır
Demir Metabolizması n Serum demir ve demir bağlama kapasitesi – Transferrin: Total demir bağlama kapasitesini temsil eder (TDBK) – TDBK normalde 1/3 doymuş haldedir – Serum Transferrin : 300 μg/d. L – Serum demiri : 60 -180 μg/d. L
Demir eksikliği nedenleri Kronik kan kaybı n Gereksinim artışı n Demir emilim bozukluğu n Yetersiz demir alımı n Kronik intravasküler hemoliz: Hemoglobinüri/hemosiderinüri n Birden fazla nedenin birlikteliği n
Gereksinim artışı n Gebelik n Laktasyon n Hızlı büyüme –gelişme
Yetersiz alım ve emilim bozukluğu n Diyetteki demir yetersizliği – Vejetaryanizm – Çay tost tipi beslenme n Emilim bozukluğu – Aklorhidri – Sprue – Pica (ör. toprak yeme)
Demir kayıplarında artış Menoraji-metroraji, sık doğum n GIS kanama n • P. Ulcer • Özofajit • Özofagus Varisi • Hiyatal herni • Tümörler • Anjiyodisplazi • Divertiküller • Meckel divertikülü • Kolitis/ imf. Barsak h • Hemoroidler • NSAID kullanımı • Parazitler
Demir kayıplarında artış Kanama bozukluğu n Kanayan akciğer lezyonları n Hemoglobinüri – hemosiderinüri (kronin intravasküler hemoliz) n Hemodiyaliz n Hematuri (kronik) n Sık kan donasyonu n – 250 mg demir /1 ünite kan
Klinik özellikler Genel anemi semptomları n Demirin doku enzimleri düzeyinde de eksikliği nedeniyle halsizlik beklenenden daha fazla olabilir. n Solukluk n Glossit n Angular stomatit n Paterson-Kelly (Plummer Vinson) sendromu (özefageal web ve ona bağlı disfaji) n
Klinik özellikler Gastrik atrofi n Koku alamama n Tırnaklarda kırılma, n Kaşık tırnak n n (Koilonchia/spooning) Saç dökülmesi n Bazen splenomegali (%10) n Gelişme bozuklukları n
Klinik özellikler n Pika: çarpık iştah, ve tuhaf yeme alışkanlığı – Geophaji (toprak, kil ) – Buz pikası – Amilofaji (nişasta) n Tayanc-Prasad sendromu (büyüme geriliği, hipogonadizm, hepatosplenomegali, çinko ve demir eksikliği, immün yetersizlik) n İmmün yetersizlik
Lab. Bulguları n n n n Hb, Htc, RBC: Düşük MCV, MCHC: Düşük RDW: Artar Retics: Normal/Düşük Plt: Normal/Düşük/Artmış WBC: Normal/Düşük Periferik Yayma: Hipokhromi, anizositoz, mikrositoz, poikilositoz
Lab. Bulguları Serum demiri: (N: 60 – 180 μg/d. L) n TDBK : (250 - 430 μg/d. L) n Serum Ferritin (N: kadın; 10 -150 μg/L, erkek; 29 -248 μg/L) n Demir eksikliği olanlarda ferritin değerleri: n Erkekler ve postmenopozal kadınlar: <10 μg/L n Premenopozal Kadınlar: <5 μg/L n Demir eksikliği+kronik hastalık < 60 μg/L
Lab. Bulguları Transferrin saturasyonu (Fe/TDBK): (<15%) <5%: demir eksikliği kesin denebilir n Serum Transferrin Reseptor: n Serbest Eritrosit Protoporfirini: (17 – 27 μg/d. L) n Kemik İliği : n – Eritroid hiperplazi – Hemosiderin yokluğu
Ayırıcı Tanı n Mikrositik anemiler – Demir eksikliği anemisi – Talasemi , Hb. C, Hb. E etc – Sideroblastik anemi – Kurşun zehirlenmesi – Bazı kronik hastalık anemileri
Anemi tipi MCV RDW Demir DBK Demir eksikliği Talasemi Kronik H Normal N Eritrosit sayısı: Talasemi minör > Demir eksikliği N Ferritin Sedim vd akut faz Hemogl. değişikliği Değişken Yok Normal Var Artmış Yok
Önemli ! Tanısal süreçte altta yatan nedenin/hastalığın belirlenmesi ihmal edilmemelidir n Sebep ortadan kaldırılmadıkça iyi bir tedavi yanıtı beklenmez n Sebep bazen çok önemli bir hastalık da olabilir (ör. Habis, kanayan bir tümör) n
Tedavi n Demir replasmanı + sebebi ortadan kaldırma n n Oral replasman Parenteral replasman n Yanıt n Retikülositoz: 5 -7 gün içinde n Hb yanıtı: n n n Bir ayda yarıya düzelir 2 -4 ayda normale ulaşır Oral replasman yapılan hastalarda yanıttan sonra da depoların yerine konabilmesi için tedavi 6 -12 ay daha sürmelidir
Tedavi Oral demir tedavisi : doz(mg) Fe fumarat Fe glukonat Fe sulfat Fe süksinat 200 300 200 150 elemental demir(mg) 65 35
Tedavi Oral demir tedavisi: Toplam günlük doz: 150 -200 mg elemental demir n Bölünmüş dozlarda (3 -4’e) n Yemeklerden bir saat önce Sindirim sistemi intoleransı olursa n Parenteral tedaviye geçilebilir n Preperat değiştirilebilir n Doz azaltılabilir n
Tedavi Yanıtsız hasta : n Olası nedenler – – Yanlış tanı Hasta tedaviye uyumsuzdur Kanayan bir odak olabilir Oral tedavi emilim kusuru (malabsorbsiyon) nedeniyle başarısız olabilir n Parenteral tedaviye geçilir – Altta yatan/ek hastalık – Kombine eksiklik
Parenteral Demir Tedavisi Ne Zaman ? – Malabsorbsiyon – Oral demir tedavisine intolerans n Kolit/enterit – Oral demir replasmanına göre daha hızlı demir replasmanı gereksinimi (süregelen fazla kanama) – Hastanın tedaviye diğer nedenlerle uyumsuzluğu – Otolog kan donasyonu planlanan hastalar – Hemodiyaliz
Parenteral Demir Tedavisi v. Preparatlar § § Demir dekstran Ferrik glukonat Ferrik hidroksi sukroz Ferrik karboksimaltoz
Parenteral Demir Tedavisi n Verilecek toplam demir dozu (mg) Toplam doz: ağırlık (kg) x (Normal Hb – hastanın Hb’i) x 2, 4 + 500 n İntravenöz demir tedavisi Ø Aralıklı İntravenöz Tedavi • Günlük doz < 200 mg olmalı Ø Total Dozun Bir Defada İnfüzyonu • Total doz < 3 gr olmalı q İntramusküler demir tedavisi • Günlük doz ≤ 100 mg olmalı
Parenteral Demir Tedavisi Parenteral demir tedavisi yan etkileri (tüm preperatlarda aynı risk düzeyinde değildir) – allerjik reaksiyonlar n kaşıntı, ürtiker anafilaksi dahil – lokal ağrı, endurasyon – serum hastalığı benzeri tablo – lenfadenomegali – eklem ve/veya kas ağrıları – ateş
Önleyici Demir Tedavisi n Gebeler n Gebeliğin 20 -24. haftasında da Hb< 11 g/d. L, Ferritin ise. Laktasyon. n Sık kan donörü olanlar n Otolog kan donasyonu n Gastrektomili kişiler n Yüksek doz aspirin tedavisi n
- Slides: 40