Dementie in de thuissituatie een uitdaging in het
- Slides: 40
Dementie in de thuissituatie: een uitdaging in het casemanagement Ans Mulders Specialist Ouderengeneeskunde Workshop POH
§ DEMENTIE Hoofd, hart en handen Wat te weten § Wat het is § Wat het met ieder doet § Hoe je ermee omgaat
Leervragen § Wat wil jij graag leren? § Hoe ga je daar zelf mede voor zorgen?
Vragen tussendoor, stel ze gerust 4
Dementie
Differentiaal diagnose cognitieve stoornissen § Dementie? (Alzheimer, vasculair, frontotemporale dementie, Lewy body dementie) § delier (somatische aandoeningen, vasculaire schade? , medicatie) § Depressie (cognitieve stoornissen deels schijnbaar o. b. v. aandachtsstoornis, motivatieproblemen, vitale kenmerken depressie)
DEMENTIE DELIER DEPRESSIE Stemming kan snel veranderen, vaak situatieafhankelijk Uitgesproken en snel wisselende Negatief Kan matige slaper zijn / vaker wakker Slapen meest gestoord Matig/ vroeg wakker / moe Facade gedrag Plotse ontregeling, tijd is essentieel gegeven Nadruk op lijden Beaamt onvermogen Wisselende evaluatie Zelfoverschatting Lijdt zonder reflectie of benoemen Direct ervaren / geen reflectie Benadrukken onvermogen klachten Hallucinaties: doorgaans niet of tijdelijk Wanen en hallucinaties Illusionaire vervalsingen Heftig en vaak vluchtig Zelden Gedrag zonder samenhang, bv plukken en chaotiseren
DEMENTIE DELIER DEPRESSIE Bewustzijn veelal normaal of vertraagd Bewustzijn veranderd Overreageren op prikkels, ofwel verhoogde prikkelgevoeligheid Vaak vertraagd / soms ook angstig/gejaagd In principe “gewoon”, pas in vergevorderde fase fysiek verval Zieke indruk, koortsig, snelle veranderingen toestand Verstilde, oude indruk, met name klachten over fysiek verval
Diagnose dementie indien: (DSM-IV-TR) § Geheugenstoornis en § Een of meer corticale functiestoornissen § afasie, § agnosie, § apraxie en § Duidelijke negatieve invloed op dagelijks functioneren
VÓÓRKOMEN: LFT =risicofactor § 45 -54 : 0, 025% § 65 jr : 1, 000% § 70 jr : 2, 500% § 80+ : 20, 000% § 90+ : 40, 000%
Beloop van dementie § Verlies mentale vermogens verschillende domeinen § Onherstelbaar § Vaak toenemend § Door uiteenlopende hersenaandoeningen § Steeds anders, heel persoonlijk § Verschil met delier!
Diagnose dementie door de huisarts § Volgens NHG richtlijn: anamnese, heteroanamnese § Hulpmiddelen: OLD en IQ code-N § Aanvullend globaal lichamelijk onderzoek, neurologisch onderzoek, evt. psychiatrisch onderzoek (medicatie) § Lab
Inschakelen poh of wijkverpleegkundige § Start module kwetsbare ouderen; Trazag § LAEGO: SFMPC; Geriatrisch assessment § Vervolgonderzoek door POH/wvpk § MMSE: Een score < 24 (uit 30) is sterk indicatief voor dementie. Hoe lager de score, hoe zekerder de cognitieve stoornis.
Kloktekentest § Elke score die afwijkt van een perfecte klok geeft een vermoeden van dementie. § Score 3: perfecte klok: cirkel, cijfers, tijd. § Score 2: 2 van de items juist. § Score 1: 1 van de items juist. § Score 0: geen cirkel én cijfers niet goed én tijd fout.
Dementie type Alzheimer § Geleidelijk begin § Globale stoornissen § Klassiek beeld: § geheugen, § desoriëntatie, § Woordvindstoornissen § Apraxie § Herkenningsprobleem § Geleidelijke progressie § Prognose 7 -10 jaar na diagnose
Dementie type: vasculair § Associatie met vasculaire problemen § Vrij abrupt begin en trapsgewijze verergering § Heterogeen mengbeeld van intacte functies en uitval § Klassiek beeld: § Subcorticaal beeld § Stemming, tempo, § Geheugen relatief intact
Dementie type FTD § Sluipend begin § Geleidelijke progressie § Vooral problemen in gedrag en sociale afstemming (vooral ‘behavioral variant’) § Geheugen aanvankelijk intact § Taalstoornis (taalarmoede), ernstiger bij ‘semantische variant’ § Dwangmatigheid, repetitief gedrag, persevereren § Geen ziektebesef of –inzicht § Omgeving lijdt.
Dementie type: Lewy body dementie § Sluipend begin § Geleidelijke progressie § Geheugenproblemen tegelijk met (of < 1 jaar na) parkinsonistische tremor § Wisselend bewustzijn § Autonome instabiliteit § Visuele hallucinaties § Ernstige bijwerkingen op antipsychotica
Gevolgen van dementie § ‘Te veel gedrag’: § § § § Prikkelbaarheid Herhalend gedrag Loopdrang/ dwalen Ontremming Agressie Euforie Wanen/hallucinaties
Gevolgen van dementie § Te weinig gedrag: § Apathie § Depressie § Niet passend gedrag: § § Desorientatie Geheugenstoornis Achterdocht Claimend gedrag § Lichamelijk: § Slaappatroon § Eetpatroon
… en tijd voor koffie!
Gevolgen van dementie en hersenniveau (concept Brein) Stoornis in niveau 3 en 4: van denken naar voelen filmfragment 2 De wondere wereld van dementie LAGEN in het brein 8: 45 - 10: 03 filmfragment 1 De wondere wereld van dementie 3: 50 tot 6: 00 De rol van angst
Hersenlagen en niveaus van functioneren UIT Dementie van hersenlagen tot omgangsvragen R Geelen en H van Dam.
Hersenen en niveaus van functioneren n e k n e d 4. Volledig bewustzijn § Denken, plannen, herkennen, leren 3. Emotioneel bewustzijn voe len § Bang, boos, bedroefd, blij 2. Basale emoties § Vlucht/vecht 1. Zintuiglijke prikkels:
Hersenschade Gelaagd brein: van automatisch tot bewust gedrag ØHoe lager, des te automatischer / minder bewust ØHoe hoger, des te kwetsbaarder ØLaag van verwerking varieert bij persoon (en bij toestand) ØBij schade/stress/emotie (ook bij ons!): over- of onderreageren (minder initiatief, minder remming) ØGedrag na hersenletsel vaak minder bewust, gevolg van ontremming of van stress
Gevolgen van dementie
Definitie Onbegrepen Gedrag “Alle gedrag van de patiënt dat door deze patiënt en/of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar wordt ervaren. ” (Verenso richtlijn probleemgedrag, 2008) “Het gedrag van de persoon met dementie met nadelige consequenties voor diens kwaliteit van leven, waarbij zorgverleners een rol hebben in het voorkomen of het verminderen ervan. ” (Omgaan met onbegrepen gedrag bij dementie , Vilans en Trimbos instituut In opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg augustus 2013) 27
Typerend voor Onbegrepen Gedrag = § het feit dat het in een context plaatsvindt § waarbij juist de interactie tussen de client en zijn omgeving tot problemen leidt. § Dat maakt dat onbegrepen gedrag situationeel gebonden, persoonsgebonden en multicausaal van aard is (meer oorzaken tegelijk kan hebben). 28
Lichamelijk ongemak Psychisch, trauma’s, persoonlijkhei d Omgevingsfactoren Gedra g Delier / depressie / psychose Prikkels / daginvulling dementie
1. Lichamelijke oorzaken uitsluiten § Pijn (artrose, spieren) § Jeuk (droge huid? ) § Zenuwpijn (lang zelfde houding, restless legs) § Infectie (urinewegen) § Ademhalingsprobleem (hypoxie, OSAS) § Obstipatie § Evenwichtsstoornis § Visus- en gehoorproblemen § medicatie
2. Neurologische / psychiatrische oorzaken uitsluiten / behandelen § § Delier Depressie Angststoornis Slaapstoornis
3. Omgevingsfactoren optimaliseren Interactie met omgeving / mantelzorger Woonsituatie Denk ook aan licht, geluid, (on-)rustige omgeving Veiligheid en rust in omgeving (of chaos, onoverzichtelijk, veel prikkels, veel stress) § Daginvulling, structuur, voorspelbaarheid § §
4. Ondersteun de mantelzorg § Informatie / uitleg § Houd het goed (breinmodel) § Voorkom stress (confrontatie, onzekerheid) § Zorg voor ruimte voor eigen tijd voor de mantelzorger § Tijdig hulp inzetten (huishoudelijk,
Informatie (ook voor mantelzorgers) § Had ik het maar geweten, R. Dirkse en C Petit § De dag door met dementie, Anneke van der Plaats § Van hersenlagen naar omgangsvragen, Ronald Geelen e. a.
Wie kan helpen? Huisarts Wijkverpleegkundige Casemanager dementie (zorgpad 2) of GGZ Specialist ouderengeneeskunde (consult en MDO) Dementieconsulent (algemene voorzieningen) Zorgadviseur (bij nadenken over zorgmogelijkheden) § Klinisch geriater (bij duidelijke knik, relatief vitale patiënt, behoefte aan klinische somatische analyse) § GGZ- psychiater: bij verdenking psychiatrische aandoening § § §
Preventie / Levensverhaal § Behoefte aan persoonlijke benadering § Behoefte aan prettige omgeving § Behoefte aan sociale relaties § Behoefte aan zinvolle daginvulling (denk ook aan sensorische prikkels, ) § Voorkomen lichamelijke problemen § Doel: stressvermindering hersenniveau 1 en 2 NB. Betrek het netwerk van de cliënt
5. Uiteindelijk (mogelijk) medicatie § Definieer doelsymptoom en te behalen doel § Behandel doelsymptoom met geëigende middel § Weinig bewijs voor werkzaamheid van enig medicijn tegen ‘onrust’; misbruik van sederende bijwerking § Grote kans op bijwerkingen (vallen, sufheid, dehydratie, ) en daarmee vaak reden voor alsnog opname.
Aanbevelingen algemeen § Uitgebreide assessment van onderliggende syndromen (NPI, CMAI) en type dementie. § Definieer doelsymptoom en doel behandeling § Medicamenteuze behandeling altijd in combinatie met psychosociale interventies § Weeg effecten vs bijwerkingen af voor starten therapie § Regelmatig evalueren § Bijwerkingen monitoren § antipsychotica nooit langer dan 3 -6 maanden § Antidepressiva bij depressie niet stoppen voor § 6 -12 maanden na start therapie (1 e depressie episode) § 2 jaar na starten therapie (volgende episode)
Vragen ?
Take “home” messages
- Stamboom aartsvaders
- Regenead
- Heupbeen walvis
- Het bloed stroomt waar het niet gaan kan
- Feodale verhoudingen
- Smoet vet espe en spek songtekst
- Uit het oog, uit het hart
- Het volk dat in duisternis wandelt zal een groot licht zien
- Het vasten is een schild
- Tekst met inleiding kern en slot
- Ik ben een dinosaurus en wandel door het bos
- In het bos woont een griezelige tovenaar tekst
- Singulatu
- Ontwerpen van een onderzoek
- Stieros uit spanjos
- Ik ben een dinosaurus en wandel door het bos
- Het was maar een clown
- Hoe vind je het onderwerp
- Wat staat er meestal in het middenstuk van een tekst
- Trein van het leven
- Is een balans een momentopname
- Een leven zonder dromen is als een tuin zonder bloemen
- Atlas bladwijzer
- Schaaldeel liniaal
- Sluwe sjaantje sloeg de slome
- Een eigen huis een plek onder de zon
- Wat is de functie van de spierschede
- Kop van een stamper in een bloemkelk
- Cilinder uitvouwen
- Eieren schouwen dag 8
- Verschil tussen lijdende en bedrijvende zinnen
- Draaiboek maken evenement voorbeeld
- Esther miske
- Anja schouten
- Stadia dementie
- Verzamelzucht dementie
- Refractair probleemgedrag
- Decorumverlies
- Dementia care mapping checklist
- Begeleidingsmethodieken
- Ilse van tilborg