demeler Dengesi Metodolojisi ve Trkiye Uygulamas demeler dengesi

Ödemeler Dengesi Metodolojisi ve Türkiye Uygulaması Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin (Merkezi hükümet, bankalar, gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlar), diğer ekonomilerde yerleşik kişiler (yurtdışında yerleşikler) ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur. Ekonomik işlemler, - mal, hizmet ve gelirle ilgili işlemleri, - finansal varlık ve yükümlülüklerle ilgili işlemleri, - bir ekonomide yerleşik kişilerden diğer bir ekonomide yerleşik kişilere karşılıksız olarak reel ya da mali/finansal kaynakların sağlandığı transferleri kapsar.

II- Ödemeler Dengesi Kayıt İlkeleri Ödemeler dengesinde işlemler her bir işlemin eşit değer iki kayıt ile gösterildiği çift kayıt muhasebe sistemine uygun olarak kaydedilmektedir. Örneğin, bir ihracatçı ihraç ettiği malın bedelini döviz olarak almışsa ödemeler dengesi hesaplarına ihraç edilen mallar için bir alacak kaydı, ihracatçının döviz hesabı bakiyesindeki artış (ya da başka bir tür döviz varlığı) için de dengeleyici borç kaydı yapılır. Geleneksel ödemeler dengesi muhasebe düzeninde bu girişler aşağıdaki gibi kaydedilir: Döviz varlıkları Mallar Borç 100 …… Alacak …… 100

Ödemeler dengesi muhasebe sisteminin gerekliliklerine göre bir işlem için yapılacak girişlerin her biri aynı değerde, farklı işarette ve aynı dönem içerisinde kaydedilecektir. Bu koşulu sağlamak için işlemler piyasa değeriyle kaydedilecek ve kayıt zamanı mülkiyet değişiminin gerçekleştiği zaman olacaktır. Ödemeler dengesinde kullanılacak hesap birimi o ülkenin kendi para birimi veya uluslararası piyasalarda geçerliliği olan başka bir para birimi olabilir. Ancak, para birimi seçilirken diğer para birimlerine göre istikrarlı olmasına dikkat edilir.

Eksik ya da fazla (çift sayma gibi) kayıt, kapsam, yeknesak olmayan fiyatlar, kayıt zamanları uygulamalarında tutarsızlıklar ödemeler dengesinde hata ve noksanlara yol açar. Ödemeler dengesi hesapları çift kayıt ilkesine göre derlendiği için alacak ve borç girişleri arasındaki fark ödemeler dengesi kayıtlarında Net Hata ve Noksan olarak gözükür.

Standard muhasebe sistemine göre; Pozitif (+) kayıtlar: a) Cari işlemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet) ihracını b) Sermaye işlemlerinde; - yükümlülük artışını - varlık azalışını Negatif (-) kayıtlar: a) Cari işlemlerde, reel kaynak (mal ve hizmet) ithalini b) Sermaye işlemlerinde; - yükümlülük azalışını - varlık artışını gösterir.

ÖDEMELER DENGESİ ANALİTİK SUNUM 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 CARİ İŞLEMLER HESABI -9823 3393 -1521 -8036 -15601 -22603 -31654 1. İhracat f. o. b. 30721 34373 40124 51206 67047 76949 91912 2. İthalat f. o. b. -52681 -38103 -47407 -65216 -90925 -110479 -132088 -21960 -3730 -7283 -14010 -23878 -33530 -40176 (Milyon ABD Dolar) A- Mal Dengesi 3. Hizmetler Dengesi: Gelir 19463 15203 14031 17952 22941 26640 24517 4. Hizmetler Dengesi: Gider -8088 -6067 -6146 -7441 -10144 -11368 -11060 -10585 5406 602 -3499 -11081 -18258 -26719 Mal ve Hizmet Dengesi 5. Gelir Dengesi: Gelir 2, 836 2, 753 2, 486 2, 246 2651 3684 4473 6. Gelir Dengesi: Gider -6, 838 -7, 753 -7, 042 -7, 803 -8288 -9483 -11095 -14587 406 -3954 -9056 -16718 -24057 -33341 4764 2987 2433 1020 1117 1454 1687 7. Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi Cari Transferler

(Milyon ABD Dolar) 2000 B. SERMAYE HESABI C. FİNANS HESABI 9584 -14557 1194 7192 17752 43687 45564 8. Yurtdışında Doğrudan Yatırım -870 -497 -175 -499 -859 -1078 -934 9. Yurtiçinde Doğrudan Yatırım 982 3352 1137 1752 2883 9803 20120 10. Portföy HesabıVarlıklar -593 -788 -2096 -1388 -1233 -4042 11. Portföy HesabıYükümlülükler 1615 -3727 1503 3851 9411 14670 11402 11. 1. Hisse Senetleri 489 -79 -16 905 1427 5669 1939 11. 2. Borç Senetleri 1126 -3648 1519 2946 7984 9001 9463 2001 2002 2003 2004 2005 2006

(Milyon ABD Dolar) 12. Diğer Yatırımlar. Varlıklar 12. 1. Merkez Bankası 12. 2. Genel Hükumet 12. 3. Bankalar 12. 4. Diğer Sektörler 13. Diğer Yatırımlar. Yükümlülükler 13. 1. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 -1939 -601 -777 -986 -6955 259 -12408 1 -39 -30 -28 -24 -16 0 -1574 233 643 348 -5324 -149 -11000 -366 -795 -1390 -1306 -1607 424 -1408 10389 -12296 1602 4460 14660 21266 31426 Merkez Bankası 619 735 1336 497 -209 -787 -1268 13. 2. Genel Hükumet 117 -1977 -669 -2194 -1163 -2165 -712 13. 3. Bankalar 3736 -9644 -2016 2846 6564 10524 11703 13. 4. Diğer Sektörler 5917 -1410 2951 3311 9468 13694 21703 -239 -11164 -327 -844 2151 21084 13910 Cari, Sermaye ve Finansal Hesaplar

(Milyon ABD Dolar) D. NET HATA VE NOKSAN 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 -2758 -1760 115 4941 2191 2116 -3285 GENEL DENGE -2997 -12924 -212 4097 4342 23200 10625 E. REZERV VARLIKLAR (*) 2997 12924 212 -4097 -4342 -23200 -10625 14. Resmi Rezervler -354 2694 -6153 -4047 -824 -17847 -6114 15. Uluslararası Para Fonu Kredileri 3351 10230 6365 -50 -3518 -5353 -4511 16. Ödemeler Dengesi Finansmanı

III- Ödemeler Dengesi Sınıflandırması Ödemeler dengesi tablosunda iki önemli sınıflandırma, cari işlemler ve sermaye hareketleridir. Özetle, cari hesap; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri (karşılıksız transferleri); sermaye hareketleri de reel kaynak akımlarının finansmanını (genellikle sermaye transferi ya da finansal araçlara ilişkin işlemler aracılığıyla) gösterir. 1) CARİ İŞLEMLER HESABI Cari hesaptaki önemli sınıflandırmalar aşağıdaki gibidir: A) Mal ve Hizmetler B) Gelirler C) Cari Transferler (Karşılıksız Transferler)

A) Mal ve Hizmetler a) Mallar genellikle cari hesabın en büyük kategorisidir. Mallar genel ticareti (general merchandise), ticari altını (nonmonetary gold) ve işlem gören mallar (goods for processing), onarım gören mallar (repairs on goods) ve taşıtlar için limanlarda sağlanan malları (goods procured in ports by carriers) kapsar. Dış ticaret akımları 1 - Özel ticaret sistemi, 2 - Genel ticaret sistemi çerçevesinde belirlenmekte olup ülkelere göre değişme gösterebilmektedir. Özel ticaret sistemi gümrüklerden giriş çıkış yapan malları kapsamaktadır. Oysa genel ticaret sistemi milli sınırlara giren ya da sınırlardan çıkan mallar kavramına dayanmaktadır.

b) Hizmetler Hizmet ihraç ve ithaline ilişkin gelir ve giderlerin kaydedildiği ana hesaptır. Hizmet alışverişi, ödemeler dengesinde görünmeyen kalemler olarak da adlandırılır. Kapsamını, Ulaştırma, Turizm gelir ve giderleri, Haberleşme hizmetleri, İnşaat hizmetleri, Sigorta hizmetleri, Mali hizmetler, Bilgisayar ve bilgi hizmetleri, Patent ve lisans komisyonları, Ticari ve ticaret bağlantılı diğer hizmetler , Finansal kiralama hizmetleri, Çeşitli teknik hizmetler, Kişisel, Kültürel ve Eğitsel hizmetler ile Resmi (Hükümet) hizmetleri oluşturur.

B) Gelirler Doğrudan yatırım, portföy yatırımları ve diğer yatırımlardan elde edilen gelir ve ödenen tutarları içermektedir. Bu kalem doğrudan yatırımlar ile ilgili olarak hisse gelirleri, kar payları, sermayeye katılan kazançlar ile şirketler arası diğer yatırımlardan doğan gelir ve giderleri içermektedir. Portföy yatırımlarında da hisse senetlerinden elde edilen gelirler (kar), tahvil ve benzeri borç enstrümanları ile ilgili gelir ve giderleri (faiz) kapsamaktadır. Diğer yatırımlarda ise diğer borçlanma ile ilgili gelir ve giderler (faiz) kaydedilmektedir.

C) Cari transferler (Karşılıksız transferler) Ülkeye mal, hizmet ya da para girişi gerçekleştiğinde, bu girişler karşılığında kaynak transferi yapılmıyorsa söz konusu kalem cari transferler (karşılıksız transferler) olarak gösterilir. Sektörlere göre dağılım; i- Merkezi Hükümet (hibe, vb. ) ii- Diğer Sektörler (işçi havaleleri ve diğer transferler) şeklinde yapılmaktadır.

2) SERMAYE VE FİNANSMAN HESAPLARI Bu kalem Sermaye Hesapları ve Finansman Hesapları olarak iki gruba ayrılmaktadır. A) Sermaye Hesabı: Bu hesap, i- Sermaye transferleri (borcun bağışlanması, göçmen transferleri gibi) ii- Üretilmeyen, finansal olmayan varlıklar (kara parçası gibi üretilmeyen varlıkların alım/satımı ile patent yayımlama hakkı gibi soyut varlıklar) olarak sınıflandırılmaktadır.

B) Finansman Hesapları: Ödemeler dengesinin diğer önemli bir bölümü de sermaye (finansman) hareketleridir. Özel ve kamu kuruluşları tarafından yapılan kısa ve uzun vadeli uluslararası sermaye akımları bu hesapta incelenmektedir. Uluslararası ekonomik işlemlerin bir bölümünü sermaye ithal ve ihracı oluşturur. Sermaye hareketleri temel olarak, bir ülkenin dış mali varlıkları ve yükümlülüklerindeki değişmeler ve bu değişmelerin karşılıklı kayıtlarını içermektedir.

Sermaye hareketleri temel olarak; a) Fonksiyonlarına göre; i) Doğrudan yatırımlar, ii) Portföy yatırımları, iii) Diğer yatırımlar, iv) Rezerv varlıklar b ) Sektörlerine göre; Portföy ve diğer yatırımlar kaleminde, borçluya göre; i) Parasal yetkili (Merkez Bankası), ii) Merkezi Hükümet (Hükümet ve bağlı teşkilatlar, mahalli idareler vb. ), iii) Bankalar (Kamu ve özel bankalar), iv) Diğer sektörler (Kamu ve özel kuruluşlar) c) Vadelerine göre; Diğer yatırımlar kaleminde; i) Kısa vadeli (vadesi 1 yıla kadar olanlar), ii) Uzun vadeli (vadesi 1 yıldan uzun olanlar) sınıflandırılmaktadır.

a) Doğrudan yatırımlar Doğrudan yatırım, yatırımcının kendi ülkesi dışında bir ülkede yaptığı yatırımı gösterir. Burada yatırımcının amacı kuruluşun yönetiminde etkili olmaktır. Doğrudan yatırım kalemi, yabancı sermayenin yapıldığı ülke ve yabancı sermayeyi getiren ülke ayrımında, Sermaye, Karın Sermayeye Katılımı, Diğer Sermaye olarak sınıflandırılmaktadır. - Sermaye: Doğrudan yatırımcının ana merkezinin bulunduğu ülke dışındaki ülkelerde yeni bir şirket kurulması, mevcut şirketlere iştirak edilmesi için getirdiği sermayeyi, - Karın Sermayeye Katılımı: Doğrudan yatırımlardan elde edilen kazançların dağıtılmaksızın sermayeye ilave edilmesini, - Diğer Yatırımlar: Ana şirket ile yatırım yapılan şirket arasındaki borçlanmadan doğan yatırımları ifade etmektedir.

b) Portföy yatırımları Kısaca menkul değerlere yapılan yatırımlar olarak tanımlanan portföy yatırımları, genellikle hükümet tahvilleri ya da özel kuruluşların bono ve tahvilleri ile hisse senedi satın alınması şeklinde gerçekleşir. Ayrıca, para piyasası araçları ile finansal türevleri içermektedir. Portföy yatırımlarının azalıp artmasında dış alemdeki ve yurtiçindeki faiz oranları ve yatırım yapılan ülkedeki politikalar etkili olmaktadır. Portföy yatırımcıları öncelikle kendi sermayelerinin güvende olması ve sermayenin onlara getirdikleri kazançlar gibi konularla ilgilenirler.

Doğrudan yatırım ile portföy yatırımları arasında bazı önemli farklılıklar vardır. En önemli fark, yabancı ülkede yapılan yatırımın yönetimi ve denetimi konusudur. Doğrudan yabancı sermaye yatırımı durumunda, şirket yönetimi ve denetiminde etkili olunmaktadır. Oysa, portföy yatırımlarında yerleşik şirket üzerinde yönetim hakkı veya denetim söz konusu değildir; bu yolla yerleşik şirket uluslararası piyasalardan kaynak sağlamış olur. İkinci önemli fark, doğrudan yatırımlarda yatırımcının yatırım sermayesinin yanı sıra üretim teknolojisi ve işletmecilik bilgisini de beraberinde getirmesi, portföy yatırımlarında ise yabancı yatırımcının sermayeden başka bir katkıda bulunmamasıdır.

Portföy yatırımları kalemi varlık ve yükümlülük ana başlıkları altında; -Hisse Senetleri -Borç Senetleri -Tahvil ve senetler -Para piyasası araçları -Finansal türevler ayrımında ve sektörel dağılımı da içerecek şekilde sınıflandırılmaktadır.

c) Diğer yatırımlar Doğrudan yatırım, portföy yatırımları ve rezerv dışında kalan diğer tüm sermaye hareketleri bu bölümde yer almaktadır. Portföy yatırımlarında olduğu gibi, varlık ve yükümlülük ayrımında, türlerine ve sektörüne göre alt ayrımlar bulunmaktadır. -Ticari krediler -Krediler -Efektif mevcutları ve mevduat hesapları -Diğer varlık ve yükümlülükler

d) Rezerv varlıklar, ülkenin parasal yetkilisi tarafından ülke ödemelerinin kontrolü ve ödemelerde ortaya çıkan dengesizliklerin dolaylı olarak döviz kurlarına müdahale yolu ile düzenlenmesine yönelik olarak kullanıma hazır olan dış varlıklardır. Rezerv tanımı, merkezi otoritenin doğrudan ve etkili kontrol kavramını içermektedir. Ayrıca, yurt dışından borçlanmada teminat, güven sağlayıcı unsur; yurt içinde ise bazı gereksinmelerde yeterlilik ölçüsü olması da rezerv tutulmasına neden olmaktadır.

Rezerv varlıklar, -Parasal Altın Rezervleri -Özel Çekme Hakkı (SDR's) -Fon Nezdindeki Rezerv Pozisyonu -Döviz Rezervleri -Diğer Alacak Hakları başlıklarında sınıflandırılmaktadır. Parasal Altın Rezervleri: Ülkenin parasal yetkilisinin elinde tuttuğu parasal altın rezervleri, rezerv varlıkları içerisinde yer almaktadır. Parasal altın, ülkenin para otoritesi ile diğer ülke para otoriteleri veya uluslararası para kuruluşları arasında olan işlemlerle elde edilir. Özel Çekme Hakları (SDR's): IMF tarafından yaratılan ve üye ülkelerin kotaları çerçevesinde üye ülkelere rezerv sağlamak amacıyla tahsis edilen bir uluslararası rezerv şeklidir.

Fon Nezdindeki Rezerv Pozisyonu: Üye ülkelerin IMF'deki rezerv pozisyonları, üye ülkelerin kredi dilimlerinden satın alışlarının toplamı olup, üye ülkeye her an ödenebilen tutarlardır. Fon'dan satın alınan tutarlar, döviz rezervlerinde artış, rezerv pozisyonunda azalışı göstermektedir. Döviz Rezervleri: Döviz rezervleri, parasal otoritenin elinde tuttuğu dış ödemelerde kullanılabilecek yabancı paralar, yurtdışında geçerli çek, poliçe, senet, hazine bonosu gibi ödeme araçlarından oluşmaktadır. Diğer Alacak Hakları: Rezerv varlıkları içerisinde yukarıda sınıflananlar dışında kalan diğer rezerv varlıklarıdır. Örneğin, bankaların elinde tuttuğu rezerv varlıkların parasal yetkilinin kontrolüne girmesi durumunda bu başlıkta kaydedilir.

IV- Türkiye'nin Ödemeler Dengesi İstatistikleri Türkiye' de ödemeler dengesi verileri, IMF tarafından üye ülkelere önerilen kavram ve kayıt prensipleri paralelinde Merkez Bankası tarafından derlenmektedir. Ödemeler dengesi tablosu, ağırlıklı olarak, Türkiye'de faaliyette bulunan bankaların kayıtları esas alınarak düzenlenmektedir. Diğer taraftan, ekonomik gelişmeler ve değişen mevzuat çerçevesinde, yine uluslararası kavram ve kayıt prensipleri ışığında banka dışı kaynaklardan alınan veriler ve anket sonuçları da kullanılmaktadır.

1 ) CARİ İŞLEMLER HESABI A) Dış Ticaret Dış ticaret verileri, söz konusu ithalat ve ihracat rakamlarına transit ticaret ve banka kayıtlarından alınan altın ithalatının ilavesi ile oluşturulmaktadır. CIF bazda alınan ithalat rakamları, yurtiçinde ve yurtdışında yerleşik kişilerce bu ithalattan sağlanan navlun ve sigorta hizmet bedellerinin düşülmesiyle FOB baza getirilmektedir. Yurtdışında yerleşik kişilerce verilen navlun ve sigorta hizmet bedelleri görünmeyen hizmet giderleri içerisinde ayrıca borç olarak kaydedilmektedir. Bu hizmete ilişkin yurtiçinde yerleşik kişilere ödenen bedeller ise yurtiçi kişiler arasındaki bir ilişki olması nedeniyle ödemeler dengesine alınmamaktadır.

B) Toplam Mal ve Hizmetler Toplam mal ve hizmet gelir ve giderleri; turizm, faiz ve diğer mal ve hizmet olarak sınıflandırılmaktadır. Turizm Gelir ve Giderleri - Yabancı ziyaretçilerin Türkiye'de yaptıkları harcamaların tespiti için 11 gümrük kapısında dönemsel olarak yürütülen anketler sonucunda, aylık olarak milliyet ve gümrük kapıları bazında ortalama harcama bulunmaktadır. Bu anketlerin yapıldığı gümrük kapılarından gerçekleştirilen çıkışlar, toplam yabancı ziyaretçilerin çıkışlarının yaklaşık % 90'ını kapsamaktadır. Anket yabancı ziyaretçilere ülkeden ayrılırken uygulanmaktadır. Bulunan ortalama harcama, Turizm Bakanlığı'ndan alınan kapı ve milliyet bazında çıkış yapan ziyaretçi sayılarıyla çarpılarak genel turizm gelir rakamına ulaşılmaktadır. Anket sonucunda turizm gelirleri kişisel ve iş gezisi olarak ayrıştırılabilmektedir.

Faiz Gelir ve Giderleri Bu kalem doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ile diğer kısa ve uzun vadeli sermaye hareketlerinden elde edilen gelir ve ödenen tutarları içermektedir. Yurtdışı muhabirler nezdinde tutulan cari ve depo hesapları ile portföy hesaplarından elde edilen gelirler ve yurtdışına verilen döviz kredilerinden sağlanan gelirler bu hesapların gelir yönünde yer almaktadır. Yurtdışından yapılan borçlanmalara ilişkin faiz ödemeleri vade, borçlu ve alacaklı bazında takip edilmektedir. Bütün veriler bankacılık sisteminden elde edilmektedir.

Diğer Mal ve Hizmet Gelir ve Giderleri Diğer mal ve hizmet ihraç ve ithaline ilişkin gelir ve giderlerin kaydedildiği bu hesapta ulaştırma, sigorta, girişimci hizmet, finansal hizmetler, dış ticaret hizmetleri, kişisel hizmetler, resmi sektör hizmetleri yer almaktadır. Mal ve hizmet ihracı dolayısıyla elde edilen döviz gelirleri; a- Bankacılık sisteminden alınan beyan esasına göre mahiyeti bildirilen ve bankalarca Türk lirasına dönüştürülen hizmet döviz gelirleri, b- Bankacılık sisteminden alınan görünmeyen kalem geliri olduğu bilinen ancak liberalleşen mevzuat çerçevesinde kaynağın sorulamaması nedeniyle mahiyeti belirlenemeyen Türk lirası karşılığı alışı yapılan döviz gelirleri, c- Bankalar nezdinde açılan yurtiçi DTH'lardan Türk lirası karşılığı alışı yapılan ve mahiyeti belirlenen döviz gelirleri, d- Bankalar nezdinde açılan yurtiçi DTH'lardan Türk lirası karşılığı alışı yapılan ancak mahiyeti belirlenmemekle birlikte hesap sahibinin faaliyet alanına göre yurtdışı hizmet geliri olduğu belirlenen döviz gelirlerinden oluşmaktadır.

C) Özel ve Resmi Karşılıksız Transferler Özel karşılıksız transferlere ilişkin gelir kayıtları işçi havaleleri ile yurtdışında çalışan Türk vatandaşlarının kazançlarıyla yaptıkları bedelsiz ithalatı içermektedir. Merkezi hükümetin karşılıksız transferlerine ilişkin gelir kayıtları, diğer ülkelerden sağlanan hibeler, kısa dönemli askerlik yapabilmek amacıyla Türk hükümetine ödenen askerlik bedellerini kapsamaktadır. Giderler ise yabancılara ödenen katma değer vergi iadesi ve yabancı elçiliklerin gelirlerinin yurtdışına transferi gibi transferlerden oluşmaktadır. Karşılıksız transferlere ilişkin veriler bankacılık sisteminin döviz kayıtlarından sağlanmaktadır.

2) SERMAYE HESABI Ödemeler dengesinin diğer önemli bir bölümü de sermaye hareketleridir. Özel ve kamu kuruluşlarının yurtdışında yerleşikler ile gerçekleştirdiği kısa ve uzun vadeli sermaye akımları bu hesapta incelenmektedir. A) Doğrudan Yatırımlar Yurtdışına sermaye ihracı dolayısıyla ödenen dövizler ile yabancı sermaye girişi nedeniyle yurda gelen bedeller bankalardan temin edilen veriler ışığında, ödemeler dengesi tablosunda net olarak takip edilmektedir. Yabancı sermaye girişleri ile yabancı sermaye olarak gelen dövizlerle açılan döviz tevdiat hesaplarından alışı yapılan tutarlar, mevzuat doğrultusunda yabancı sermaye izin belge numarasının bildirilme gerekliliğinden dolayı, bankalarca saptanmaktadır.

B) Portföy Yatırımları Bu kalem yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışında ve yurt dışında yerleşiklerin yurt içinde alım satımlarını yaptıkları menkul kıymetler ile yurt dışından tahvil ihracı yolu ile sağlanan borçlanmaları ve geri ödemelerini içermektedir. Yurt içindeki bankaların kendi portföyleri için ve yurt içinde yerleşik kişilerin bireysel olarak yurt dışından yaptıkları menkul alım ve satımlarına ilişkin veriler ile yurt dışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları hisse senedi ve tahvil alım ve satımlarına ilişkin veriler, istatistik kodların yanı sıra bankalardan ilgili Döviz Alım Belgesi (DAB) ve Döviz Satım Belgesi (DSB) ile temin edilmektedir. Portföy yatırımlarının ülke bazında ayrımı ise yine DAB ve DSB'ler çerçevesinde oluşturulmaktadır.

C) Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri a) Kredi Kullanımları Bankalar ve Merkez Bankası’nın doğrudan yurtdışından sağladıkları nakit döviz kredileri, kuruluşların yurtdışından sağladıkları ve bankaların aracılık ettikleri veya geri ödemesine garanti verdikleri nakit döviz kredileri ile ithalatın finansmanı amacıyla sağlanan uzun vadeli ticari kredilerinden oluşmaktadır. Söz konusu krediler bankacılık sisteminden alınan bilgiler çerçevesinde sektörel bazda borçlu, alacaklı ve kredi türüne göre sınıflandırılmaktadır. Ayrıca, finansal kiralama yoluyla ithal edilen mallara ilişkin borçlanmalar da DİE'den alınan verilere göre kredi kullanımlarına dahil edilmektedir.

b) Geri Ödemeler Yurtdışından sağlanan uzun vadeli döviz kredilerine ait geri ödemeler de yine bankacılık sisteminden sektörel bazda borçlu, alacaklı ve kredi türüne göre temin edilmektedir. Kredi kullanım ve geri ödeme bilgileri ile borçlu ve alacaklı bazında yurtdışına olan net borçluluk ve alacaklılık da takip edilebilmektedir. c) Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesapları (KMDTH) Yurtdışında çalışan kişilerin, Merkez Bankası nezdinde açtırdıkları uzun vadeli mevduat hesapları bu kalem içerisinde izlenmekte olup verilerde Merkez Bankası kayıtları esas alınmaktadır.

D) Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri a- Varlıklar: i- Bankaların döviz mevcutları: Bankalarca yurtdışı muhabirleri nezdinde tutulan cari ve depo hesaplarından oluşmaktadır. Bankaların döviz üzerinden yaptıkları her türlü işlem, bankaların döviz mevcutlarına yansımaktadır. ii- Verilen döviz kredileri: Bankalar ve Merkez Bankası tarafından yurtdışına verilen döviz kredilerinden oluşmaktadır. b- Yükümlülükler: Yurtdışında yerleşik kişilerce açılan döviz tevdiat hesapları (kısa vadeli KMDTH'lar dahil) ve yurtdışı bankaların depo hesaplarını içeren Mevduat kalemi ile banka ve kuruluşların yurtdışından sağladıkları kısa vadeli döviz kredileri ve dış ticaretin finansmanı amacıyla sağlanan kısa vadeli ticari kredileri kapsayan Kredi kaleminden oluşmaktadır.

3) RESMİ REZERVLER Türkiye'nin rezervleri, parasal altın, döviz rezervleri, özel çekme hakları (SDRs), Fon Nezdindeki Rezervler, IMF'den kredi kullanımları ile Merkez Bankası döviz varlıkları ve diğer alacak haklarından oluşmaktadır. Özel Çekme Hakları ve Fon Nezdindeki Rezervler, IMF'den kredi kullanımları IMF alt kaleminde; parasal altın ve depo hesapları ile portföy hesapları şeklinde tutulan döviz varlıkları ve diğer alacak hakları ise Resmi Rezervler kaleminde yer almaktadır. Parasal altın ve döviz varlıklarına ilişkin veriler Merkez Bankası kayıtlarından alınmaktadır.