Deje roditeljsko pravo POJAM I PREDMET DEJEG RODITELJSKOG

Dečje (roditeljsko) pravo

POJAM I PREDMET DEČJEG (RODITELJSKOG) PRAVA • • Kao grana prava reguliše porodični status deteta (utvrđivanje i osporavanje očinstva i materinstva), odnose između roditelja i deteta (prava deteta i sadržinu roditeljskog prava, vršenje i lišenje roditeljskog prava), odnose između srodnika i oblike zaštite dece bez roditeljskog staranja (usvojenje i hraniteljstvo) Kao naučna disciplina proučava, sistematizuje, daje teorijska objašnjenja ovih odnosa • NAČELA dečjeg prava – Načelo o najboljem interesu deteta “svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta” – Načelo ravnopravnosti majke i oca kao roditelja i o ravnopravnosti ženske i muške dece – Načelo o posebnoj zaštiti majke, samohranog roditelja i deteta – Načelo o pravima deteta (deca uživaju ljudska prava primereno svom uzrastu i duševnoj zrelosti) – Načelo o izjednačenju deteta rođenog van braka i rođenog u braku – Načelo o pravima i dužnostima roditelja – Načelo o izjadnečanju usvojenja sa roditeljstvom • DETE je svako ljudsko biće ispod 18 godina ukoliko se, po zakonu koji se primenjuje na dete, punoletstvo ne stiče ranije (član 1. Konvencije o

PORODIČNI STATUS DETETA • MATERINSTVO – Utvrđiavanje materinstva (majka deteta jeste žena koja ga je rodila) – Upis deteta u matične knjige – administrativni postupak u roku od 15 dana od rođenja – Utvrđivanje materinstva sudskom odlukom • • Aktivno legitimisani: dete i žena koja tvrdi da je majka deteta Rokovi: kao kod utvrđivanja očinstva Dokazivanje činjenica: dokazni postupak Dejstvo sudske odluke o utvrđivanju materinstva: dete dobija majku ili se menja ličnost majke, odluka deluje ex tunc – od rođenja deteta, retroaktivno – Osporavanje materinstva • Aktivno legitimisani: dete, žena koja je upisana kao majka deteta, žena koja tvrdi da je majka ako istovremeno utvrđuje materinstvo, muškarac koji se smatra ocem deteta • Rokovi: kao kod osporavanja očinstva • Stranke su svi navedeni ili u svojstvu tužioca ili tuženog • Dokazivanje činjenica, dejstvo odluke

PORODIČNI STATUS DETETA • OČINSTVO – Utvrđivanje bračnog očinstva (otac deteta je muž majke ako je dete rođeno u braku i 300 dana po prestanku braka – samo ako je brak prestao smrću muža i ako majka nije sklopila novi brak u tom roku) – Utvrđivanje vanbračnog očinstva (priznanjem i sudskom odl. ) • Priznanje očinstva. Materijalni uslovi: – Muškarac koji je napunio 16 godina i koji je sposoban za rasuđivanje – Ako je dete živo u trenutku priznanja, izuzetno ako je začeto a rodi se živo – Saglasnost majke i deteta starijeg od 16 godina Forma priznanja: – Pred matičarem, organom starateljstva, organom ovlašćenim za sastavljanje javnih isprava ili sudom, testamentom (može se dati i preko punomoćnika) Postupak priznanja pred matičarem Dejstvo priznatog očinstva

PORODIČNI STATUS DETETA • OČINSTVO – Utvrđivanje očinstva sudskim putem • Aktivna legimacija: majka, dete, muškarac koji tvrdi da je otac, organ starateljstva • Rokovi: – dete do navršene 25. godine života – otac može podneti tužbu u roku od tri godine po prijemu nesaglasnosti majke i deteta o priznanju očinstva – majka do navršene 18. godine deteta – orgаn stаrаtеlјstvа mоžе u rоku оd јеdnе gоdinе pоslе rоđеnjа dеtеtа tužbоm pоkrеnuti pоstupаk zа utvrđivаnjе оčinstvа u slučајu kаd је mајkа оznаčilа оdrеđеnо licе zа оcа dеtеtа prеd mаtičаrеm, а kаsniје, zаnеmаruјući intеrеsе dеtеtа, nе pоkrеnе pоstupаk zа utvrđivаnjе оčinstvа.

PORODIČNI STATUS DETETA • OČINSTVO • Dokazivanje činjenica: vreme začeća deteta, da li je pretpostavljeni muškarac imao intimne odnose sa majkom u kritičnom periodu začeća, da li je muškarac bio plodno sposoban, medicinska ekspertiza • Dejstvo sudske odluke: ex tunc i erga omnes – Pretpostavka očinstva kod vanbračne zajednice – ne postoji zakonska pretpostavka da je vanbračni partner majke otac deteta

PORODIČNI STATUS DETETA • Osporavanje bračnog očinstva – Aktivna legitimacija: pravni otac – muž majke, majka, dete i muškarac koji tvrdi da je otac deteta ako istom tužbom traži i utvrđivanje svog očinstva – Rokovi: • Dete do navršene 25. godine života, • otac: ako je očinstvo priznato a otac kasnije sazna za okolnosti koje isključuju njegovo očinstvo može podneti tužbu u roku od jedne godine od saznja a najkasnije u roku od pet godina od davanja izjave o priznanju očinstva • muž mоžе оspоrаvаti оčinstvо dеtеtа kоје је rоdilа njеgоvа žеnа zа vrеmе trајаnjа brаkа ili prе istеkа 300 dаnа оd prеstаnkа brаkа, аkо smаtrа dа mu niје оtаc u roku od šest meseci od saznanja činjenice a najkasnije do navršene desete godine života deteta • majka u roku od šest meseci od rođenja deteta • licе kоје sеbе smаtrа оcеm dеtеtа rоđеnоg vаn brаkа, mоžе оspоrаvаti оčinstvо drugоg licа kоје је tо dеtе priznаlо zа svоје, аkо istоvrеmеnо trаži dа sе utvrdi njеgоvо оčinstvо i to u roku od jedne godine od upisa spornog očinstva u matičnu knjigu – Stranke u sporu: dete, majka, muškarac koji se po zakonu smatra ocem deteta i muškarac koji tvrdi da je otac deteta

PORODIČNI STATUS DETETA – Dokazivanje činjenica: vreme začeća deteta – “kritični period začeća”, da li je muž majke imao intimne odnose sa majkom , da li je bio plodno sposoban, medicinska ekspertiza – Osporavanje očinstva nije dozvoljeno: • ako je pravnosnažnom sudskom presudom utvrđeno očinstvo, • posle usvajanja deteta, • posle smrti deteta – Dejstvo osporenog očinstva

RODITELJSTVO I ZAČEĆE UZ BIOMEDICINSKU POMOĆ • Materinstvo i začeće uz biomedicinsku pomoć – majka deteta začetog uz biomedicinsku pomoć je žena koja ga je rodila – Zabranjeno je utvrđivanje materinstva žene koja je darovala jajnu ćeliju – Nema uslova za primenu surogat materinstva • Očinstvo i začeće uz medicinsku pomoć – Otac deteta je muž majke ili vanbračni partner pod uslovom da je za biomedicinski postupak oplođenja dao pismeni pristanak – Ako je dao pristanak na biomedicinsku oplodnju nema pravo da osporava svoje očinstvo. Ima pravo da osporava svoje očinstvo ako dete nije začeto postupkom biomedicinski potpomognutog oplođenja. – Ako nije dao saglasnost na oplodnju uz biomedicinsku pomoć muž ima pravo da osporava svoje očinstvo ako je dete začeto semenim ćelijama trećeg lica – davaoca. – Očinstvo muškarca koji je darovao semene ćelije se ne može utvrđivati – Rok za tužbu: šest meseci od dana saznanja a najkasnije do navršene pete godine života deteta

POSTUPAK U SPORU O MATERINSTVU I OČINSTVU • Nadležnst organa: sudska nadležnost (stvarna, mesna i funkcionalna) • Suparničarska zajednica: zakon eksplicitno određuje lica koja moraju biti stranke, imaju položaj nužnih i jedinstevnih suparničara • Strаnkе u spоru zа utvrđivаnjе оčinstvа su licе čiје sе оčinstvо utvrđuје, dеtе i mајkа dеtеtа. • Strаnkе u spоru о оspоrаvаnju оčinstvа su licе kоје sе pо оvоm zаkоnu smаtrа оcеm dеtеtа, dеtе i mајkа dеtеtа. • Kаd trеćе licе оspоrаvа оčinstvо licu kоје је dеtе priznаlо zа svоје, strаnkе u spоru su licе kоје оspоrаvа оčinstvо, licе čiје sе оčinstvо оspоrаvа, dеtе i mајkа dеtеtа. • Dokazni postupak: – analiza krvnih grupa, – antropološko-genetski metod, – DNK analiza.

HVALA NA PAŽNJI!