Deinstytucjonalizacja usug spoecznych z wczeniem podmiotw ekonomii spoecznej

Deinstytucjonalizacja usług społecznych z włączeniem podmiotów ekonomii społecznej Forum Międzysektorowe z zakresu ekonomii społecznej Katowice, 16 września 2019 r.

Wyzwania demograficzne wyznacznikiem poszukiwania alternatyw dla opieki instytucjonalnej

1. Liczba mieszkańców województwa śląskiego wynosiła w 2017 roku 4, 5 mln osób, co stanowiło 11, 8% ludności Polski. 2. Wartość wskaźnika ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: • 2002 – 23, 1 (śr. krajowa 24, 3), • 2017 – 34, 5 (śr. krajowa 32, 7). 1. Ujemny przyrost naturalny – średnio rocznie od 2000 r. : 4000 osób. 2. Migracja – saldo za okres 2000 -2017 to 126 tys. osób.

Prognozy GUS do 2050 r. : Ø Liczba ludności zmniejszy się o 19, 5%, czyli o ponad 900 tys. osób. Ø Wartość wskaźnika ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 49.

Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce

Opieka instytucjonalna – usługi świadczone: w placówce opiekuńczo-pobytowej, czyli placówce wieloosobowego całodobowego pobytu i opieki, w której liczba mieszkańców jest większa niż 30 osób, oraz w której: • usługi nie są świadczone w sposób zindywidualizowany (dostosowany do potrzeb i możliwości danej osoby); • wymagania organizacyjne mają pierwszeństwo przed indywidualnymi potrzebami mieszkańców; • mieszkańcy nie mają wpływu na decyzje, które ich dotyczą w zakresie funkcjonowania w ramach placówki, w tym na decyzje, które dotyczą ich wspólnego mieszkania z innymi osobami; • mieszkańcy nie mają możliwości uczestniczenia w życiu w ramach środowiska lokalnego; w placówce opiekuńczo-wychowawczej w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej powyżej 14 osób.

Deinstytucjonalizacja usług – proces przejścia od opieki instytucjonalnej do usług świadczonych w lokalnej społeczności, realizowany zgodnie z „Ogólnoeuropejskimi wytycznymi dotyczącymi przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności” i wymagający z jednej strony rozwoju usług świadczonych w lokalnej społeczności, z drugiej – stopniowego ograniczenia usług w ramach opieki instytucjonalnej.

Integralnym elementem deinstytucjonalizacji usług jest prewencja, mająca zapobiegać umieszczaniu osób w opiece instytucjonalnej, a w przypadku dzieci rozdzieleniu dziecka z rodziną i umieszczeniu w pieczy zastępczej.

Wytyczne odnoszą się do czterech grup użytkowników, którzy najczęściej zostają objęci opieką instytucjonalną. Są to: Ø Ø dzieci; osoby z niepełnosprawnością i ich rodziny; osoby mające problemy ze zdrowiem psychicznym; osoby starsze.

Deinstytucjonalizacja naukowo Opieka nieformalna Rodzina Opiekunowie faktyczni Rodziny problemowe Społecznośćmikro Usługi sąsiedzkie Rodziny zastępcze Opieka instytucjonalna Instytucje Społeczność lokalna Usługi opiekuńcze DPS ŚDS POW DDP ZOL Usługi asystenckie

Usługi świadczone na poziomie społeczności lokalnej • Usługi świadczone na poziomie lokalnych społeczności to usługi umożliwiające osobom niezależne życie w środowisku lokalnym. Usługi te zapobiegają odizolowaniu osób od rodziny i środowiska lokalnego, a gdy to nie jest możliwe, gwarantują tym osobom warunki życia jak najbardziej zbliżone do warunków domowych i rodzinnych oraz umożliwiają podtrzymywanie więzi rodzinnych i sąsiedzkich.

Niezależne życie • Termin „niezależne życie” w odniesieniu do osób niepełnosprawnych i starszych bywa często używany wymiennie z terminem „życie w społeczności”. • Nie znaczy on „wykonywania czynności samodzielnie” ani „samowystarczalności”. • Niezależne życie wiąże się ze zdolnością dokonywania wyborów i podejmowania decyzji co do miejsca zamieszkania, współmieszkańców oraz sposobu organizacji życia codziennego.

Niezależne życie Wymaga ono: • dostępności środowiska architektonicznego; • dostępnego transportu; • dostępności pomocy technicznych; • możliwości dostępu do informacji i komunikacji; • dostępu do pomocy osobistej, a także coachingu osobistego i zawodowego; oraz • dostępu do usług świadczonych na poziomie lokalnych społeczności.

Niezależne życie Oznacza ono również uznanie roli opiekunów rodzinnych i zapewnienie im wsparcia, w tym konieczność pomocy w utrzymaniu lub poprawie jakości ich życia.

Niezależne życie W przypadku dzieci termin „niezależne życie” jest używany w odniesieniu do „nadzorowanego niezależnego życia” i dotyczy wyłącznie dzieci w wieku co najmniej 16 lat. Chodzi tu o przypadki, w których dzieci i młodzież mieszkają w obrębie społeczności samodzielnie lub w małych domach dziecka, w których zachęca się podopiecznych do zdobycia umiejętności niezbędnych w niezależnym życiu i umożliwia im to.

Do usług świadczonych w lokalnej społeczności należą w szczególności: Ø usługi wspierania rodziny; Ø rodzinna piecza zastępcza oraz placówki opiekuńczo - wychowawcze do 14 osób, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; Ø usługi asystenckie i opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania usługi w postaci mieszkań chronionych, o których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej;

Do usług świadczonych w lokalnej społeczności należą w szczególności: Ø usługi w postaci mieszkań wspomaganych, o ile liczba miejsc jest nie większa niż 30; Ø usługi w rodzinnym domu pomocy, o którym mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; Ø usługi w ośrodkach wsparcia, o których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, o ile liczba miejsc całodobowego pobytu w tych ośrodkach jest nie większa niż 30; Ø usługi w domu pomocy społecznej o liczbie miejsc, która jest nie większa niż 30.

Deinstytucjonalizacja wg. Wytycznych Usługi opiekuńcze Opiekunowie faktyczni osób niesamodzielnych kształcenie, w tym szkolenie i zajęcia praktyczne oraz wymianę doświadczeń dla opiekunów faktycznych, w tym m. in. zwiększających ich umiejętności w zakresie opieki nad osobami niesamodzielnymi; poradnictwo, w tym psychologiczne oraz pomoc w uzyskaniu informacji umożliwiających poruszanie się po rożnych systemach wsparcia, tworzenie miejsc krótkookresowego pobytu w zastępstwie zaopiekunów faktycznych w formie pobytu całodobowego lub dziennego, sfinansowanie usługi asystenckiej lub usługi opiekuńczej w celu umożliwienia opiekunom faktycznym funkcjonowania społecznego, zawodowego lub edukacyjnego. Sąsiedzkie usługi opiekuńcze Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania Specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania Dzienne formy usług opiekuńczych Dzienne dom pomocy Klub seniora Mieszkania wspierane DPSo ile tworzy nową ofertę usług w społeczności lokalnej

Deinstytucjonalizacja wg. Wytycznych – Poprawa dostępu do usług = więcej miejsc świadczenia usług = więcej osób korzysta z usług wysokiej jakości = zdeinstytycjonalizowanych (świadczonych w lokalnej społeczności) przystępnych cenowo trwałych

Ramy prawne deinstytucjonalizacji w Polsce: Ø Ustawa o pomocy społecznej. Ø Ustawa o wpieraniu rodziny i pieczy zastępczej. Ø Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ø Ustawa o osobach starszych. Ø Ustawę o ochronie zdrowia psychicznego.

Proces tworzenia programu deinstytucjonalizacji i rozwoju usług świadczonych w lokalnej społeczności Ø Wybór obszarów deinstytucjonalizacji Ø Diagnoza zasobów i dostępność do usług Ø Opracowanie katalogu usług medycznych i niemedycznych (socjalnych) dla każdego z obszarów Ø Zespół ds. opracowania programu deinstytucjonalizacji Ø Ekspertyza ( wskazania i rekomendacje eksperta do opracowania programu)

Proces tworzenia programu deinstytucjonalizacji i rozwoju usług świadczonych w lokalnej społeczności Ø Opracowanie narzędzia diagnostycznego – ścieżka do określenia stopnia oddalenia od samodzielności w politykach publicznych: zdrowie, zatrudnienie, edukacja, sport i turystyka, kultura, finanse, aktywność społeczna Ø Monitoring działań (narzędzie do monitorowania jakości usług dla osób w kryzysie psychicznym, seniorów i dziecka i rodziny) Ø Monitorowanie spójności działań dla procesu deinstytucjonalizacji usług medycznych i socjalnych (pozamedycznych)

Partnerzy: podmioty ekonomii społecznej

Ekonomia społeczna: Ekonomia społeczna, zgodnie z zapisami Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej, to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność ekonomiczną i działalność pożytku publicznego służy: integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu.

Przedsiębiorstwa społeczne (w tym spółdzielnie socjalne) Podmioty reintegracyjne (ZAZ, WTZ, CIS, KIS) Ekonomia społeczna Podmioty działające w sferze pożytku publicznego (NGO prowadzące odpłatna i nieodpłatną działalność pożytku publicznego) Podmioty sfery gospodarczej (NGO prowadzące działalność gospodarczą, ZAZ, spółdzielnie)

Formy zlecania usług społecznych PES: - Zamówienia publiczne, w tym stosowanie klauzul społecznych, - w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

Klauzule społeczne w znaczeniu najczęściej używanym w Polsce - to instrumenty mające na celu promocję godnej pracy i włączenia społeczno-zawodowego poprzez zamówienia publiczne. Uregulowane w art. 22 ust. 2, art. 29 ust. 3 a, 29 ust. 4 jak też art. 138 p ustawy Pzp.