Deerlendirme Teknikleri BTO 711 NSAN BILGISAYAR ETKILEIMI Deerlendirmenin
Değerlendirme Teknikleri BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Tanımı ve Amacı Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Kullanıcı Katılımına Dayalı Değerlendirme Yöntem Seçimi BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Tanımı Yapılan tasarımın, sistemlerin, geliştirilen ürünün; kalitesi, etkililiği, verimliliğinden emin olmak için yapılan test etme ve inceleme süreci, Beklenti Tasarım sürecinde değerlendirme sürekli yenilenen bir süreçtir. e e irm d n rl eğe D BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI Ku llan ıcı iht iya çla rı
Değerlendirmenin Tanımı → Sistemin kullanılabilirliğini ve işlevselliğini test eder. → Laboratuarlarda, çevrede ve kullanıcıların işbirliğinde olur. → Uygulama ve tasarım süreçlerinin her ikisini de kapsar. → Tasarım sürecinin tüm evreleri göz önünde tutulur. → Tasarımda düzeltmeler yapmak için geribildirim sağlar. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Amacı Sistemin işlevselliği 1 2 3 Arayüzün kullanıcılar üzerindeki etkisi Sistemdeki problemler BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Amacı 1. Sistemin işlevselliği • • • Tasarımın kullanıcının gereksinimleriyle uyumlu olması, Kullanıcının istediği görevleri kolaylıkla yerine getirebilmesi, Bir işte kullanıcıların beklentileri ile sistemin kullanımının eşleşmesi, Sistemle kullanıcının performansının ölçülmesi, Bir işte sistemin etkiliğini değerlendirmektir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Amacı 2) Arayüzün kullanıcılar üzerindeki etkisi • • • Sistemin kullanım kolaylığı, Sistemin kullanışlılığı, Kullanıcının memnuniyeti, Kullanıcının ne kadar hoşlandığı, verdiği duygusal tepkiler Bilişsel yükün fazlalığı. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Değerlendirmenin Amacı 3) Sistemdeki problemler • Sistemin beklenmeyen sonuçlara veya kullanıcılarda kafa karışıklığına neden olmasıdır. • Bu durum, tasarımın kullanışlığı ve işlevselliği ile de ilişkilidir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Sistemin gerçek kullanımı değerlendirilmez. Sadece sistemin kabul edilebilir kullanılabilirlik ilkelerini destekleyip desteklemediğine bakılır. Buradaki temel amaç kullanıcı açısından zorluklara neden olan durumları önceden ortaya koymaktır. →Sistemin önceden değerlendirilmesi, sonradan ortaya çıkacak pahalı hataların önüne geçer. →Uzman tasarımın tipik bir kullanıcı üzerindeki etkisine bakar. →Geliştirme sürecinin herhangi bir aşamasında kullanılabilir. →Çok sayıda kullanıcı katılımını gerektirmediği için ucuzdur. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Yaklaşımlar Bilişsel gezinim (walkthrough) Sezgisel değerlendirme Model tabanlı değerlendirme Önceki Çalışmalar BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Bilişsel gezinim (walkthrough) (Palson ve Diğerleri, 1992) • • Amacı, sistemin öğrenilmesinin ne kadar kolay olduğunu belirlemektir. Odak noktası keşif yoluyla öğrenmedir. Bir dizi eylemin ayrıntılı olarak adım incelenmesini gerektirir. Tasarımda ne iyi, neyi geliştirmeye ihtiyaç vardır amacı ile değerlendirme formları kullanılır. • Tasarımdaki problemin kullanıcı için neden iyi olmadığı hakkında bir hikaye ortaya koyulur. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Bilişsel gezinim gereksinimleri • • Sistemin tanımlaması veya prototipi Sistem üzerinde kullanıcıların gerçekleştirdiği görevin açıklanması Sistemde bu görevin gerçekleştirilmesi için gereken eylemlerin listesi Kullanıcıların kimler oldukları ve ne tür deneyimleri, bilgileri olduğunun bilinmesi BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Amaçlı Sorular • Kullanıcının amacıyla, eylemin etkisi aynı mıdır? • Kullanıcı eylemin kullanılabilir olduğunu görecek midir? • Kullanıcı doğru eylemi bulduğunda, aradığını bulduğunu bilecek midir? • Kullanıcı eylem gerçekleştiğinde verilen dönütü anlayabilecek midir? BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Sezgisel (Heuristic) Değerlendirme (Nielsen , 1994) • Heurisctic değerlendirme, bir sistem ya da kullanıcı arayüzünün kullanışlılık açısından sistemli bir şekilde incelenmesidir. • Amaç, sistem ya da arayüzün, belirlenen kullanışlılık kriterleriyle uyumlu olup olmadığını anlamak, büyük, küçük bütün problemleri tespit etmektir. • Değerlendiriciler birbirinden bağımsız bir şekilde sistemin olası kullanılabilirlik problemlerini ortaya koyar ve tartışırlar • Ortalama 5 kişinin yaptığı değerlendirmeyle, kullanışlılıkla ilgili problemlerin %75’i ortaya çıkar (Nielsen, 1994). Heuristic, bir tasarım kararına rehberlik edecek genel ilkelerdir. Prensip ya da alınan bir kararı eleştirmek için kullanılır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Sezgisel (Heuristic) Değerlendirme (Nielsen , 1994) • • • Kullanılabilirlik sorunun önemi; Problem ne kadar yaygın? Kullanıcının üstesinden gelmesi için ne kadar basit? Tek seferlik mi yoksa devamlı karşılan bir problem mi? Problem ne kadar ciddiyetle algılanıyor? BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme 0 = I don’t agree that this is a usability problem at all 1 = Cosmetic problem only: need not be fixed unless extra time is available on project 2 = Minor usability problem: fixing this should be given low priority 3 = Major usability problem: important to fix, so should be given high priority 4 = Usability catastrophe: imperative to fix this before product can be released 1 • Sistem durumunun görünürlüğü (İşlem ne kadar sürecek) 2 • Sistem ile gerçek dünyanın eşleşmesi (Kullanıcı dilinden konuşma) 3 • Kullanıcı kontrolü ve özgürlüğü (Geri Al Tuşu) 4 • Tutarlılık ve standartlar (Bağlamların Örtüşmesi) 5 • Hata engelleme (Anlaşılır Hata Mesajı) 6 • Hatırlama yerine tanıma (Görünür Nesneler ve Eylemler) 7 • Kullanım esnekliğİ ve verimliliği (Deneyimli kullanıcıya daha hızlı etkileşim) 8 • Estetik ve sade tasarımlar 9 • Kullanıcıların hataları tanıma, teşhis etme ve hatalardan arınması için yardım 10 • Yardım ve belgelendirme BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Model Tabanlı • Bilişsel ve tasarım modelleri, tasarım özelliği ve değerlendirmeyi aynı çerçevede birleştiren bir yol sağlarlar. • Goals, Operators, Methods, Selection (GOMS) • Özel bir arayüzle kullanıcı performansını tahmin eder ve belirli tasarım seçenekleri filtrelenebilir. • Düşük Düzey Modelleme (Lower_level) • Düşük düzey (low_level) fiziksel görevleri gerçekleştirmek için kullanıcıların harcadıkları zamanı tahmin eder. • İletişim modeli • Erişilemeyen durumlar, karmaşıklık gibi problemler için iletişim sıralarını değerlendirmek için kullanılır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Uzman Analizine Dayalı Değerlendirme Önceki Çalışmalar • Kanıtlarla desteklenmiş önceden yapılmış çalışmaların sonuçları gözönünde bulundurularak yapılan değerlendirmedir. • Değerlendirmeyi yapmal pahalı olduğu için bu yönteme başvurulur. • Her çalışmanın kendi bağlamı içinde geçerli olduğunu unutmamak gerekir. • Önceki çalışmanın sonuçları dikkatli bir şekilde seçilerek kullanılmalıdır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Kullanıcı Katılımına Dayalı Değerlendirme Tasarımcı ya da uzman tarafından yapılan değerlendirmelerin hiç biri kullanıcılarla yapılan gerçek bir kullanılabilirlik testinin yerini alamaz. Bu değerlendirme için ön koşul, çalışan bir prototipin olmasıdır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI Değerlendirme Biçimleri Deneysel Yöntemler KKDD Gözlemsel teknikler Sorgu Teknikleri Fizyolojik Yöntemler
KKDD-Değerlendirme Biçimleri Laboratuar Çalışmaları • Avantajları: • Mevcut özel ekipmanlar (ses kaydı, video kaydı, bilgisayar ) • Kesintisiz ortam • Dezavantajları: • Bağlam eksikliği (gerçek yaşam alanı ya da iş ortamının yansıtılamaması) • İşbirliği içinde çalışan birden fazla kullanıcıyı gözlemlemenin zorluğu (işbirliği bağlamla ilgilidir) • Ne zaman kullanılabilir? • Tehlikeli ya da uzak yerlere yerleştirilen bir sistemle çalışma • Tek kullanıcılı görevleri ayrıntılı olarak inceleme • Az kullanıldığı düşünülen yöntemleri gözlemleme • Kontrollü bağlamda alternatif tasarımları karşılaştırma BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Değerlendirme Biçimleri Alan çalışmaları • Avantajları: • Doğal ortamda gözlem ve değerlendirme söz konusudur. • Laboratuar çalışmalarında günler ya da aylar alabilecek çalışmaları yapabilme • Dezavantajları: • Dikkat dağıtıcılar (gürültü, dikkat kaybı, telefonun çalması) • Görev esnasındaki kesintiler (? Olumlu bir tarafı da var aslında) • Ne zaman uygulanabilir? • Boylamsal çalışmalar için çok önemli olan farklı bağlamlar ile çalışma BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Bir tasarımı görünüş olarak ya da detaylı şekilde değerlendirmenin en güçlü yolu kontrol edilmiş deneysel tasarım kullanımıdır. hipotez bağımlı ve bağımsız değişkenler yöntem katılımcılar (Grup ya da bireysel) BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI hipotez testi İstatistiksel analiz
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Katılımcılar →Herhangi bir deneyin başarısı için katılımcıların seçimi çok önemlidir. →Deneyde mümkün olduğunca gerçek katılımcılar ya da istenen özellikleri temsil eden katılımcılar seçilmelidir. →Katılımcıları seçerken onların yaş grubu, mesleği, cinsiyeti, önceki bilgisayar deneyimleri, eğitim düzeyleri gibi önemli olacak özellikleri dikkate alınmalıdır. →Katılımcıların büyüklüğü, popülasyonu temsil edecek kadar olmalıdır. →Katılımcı büyüklüğü istatistiksel olarak anlamlı olmalıdır. →Nielsen tek bir kullanıcı ile kullanılabilirlik sorunlarının 3 te 1 nin bulunabileceğini ve 5 den daha fazla kullanıcı ile keşfedilebilecek çok az kullanılabilirlik sorununun olduğunu belirtmektedir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Değişkenler → Hipotezlerin testi için; kontrol edilmiş şartlar altında değişkenler ölçülür ve gerekli değişiklikler yapılır. → Bağımsız değişkenler, karşılaştırma yapmak için farklı şartlar oluşturmak adına manipüle edilen değişkenlerdir. → Bir değişkene ait yapılan her bir değişiklik düzey olarak adlandırılır. İkon tasarımı, menü başlıklarının sayısı, yardım düzeyi, ara yüz biçimi… → Karmaşık deneylerde birden fazla bağımsız değişken kullanılabilir. → Bağımlı değişken, değeri bağımsız değişkene bağlı olan; bir görevi tamamlamak için gereken zaman, yapılan hataların sayısı, kullanıcı performansının niteliği, kullanıcı tercihi… BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Hipotez →Hipotezler, bir deneyin çıktısının tahminidir. →Bir araştırmanın sonuçlarını öngörür. (Neyi görmek istiyorsun? ) →Araştırmacının amacı öngörünün doğru olup olmadığını test etmektir. →Bağımsız değişkenin düzeyleri arasında bağımlı değişkende herhangi bir farklılık oluşmuyorsa null hipotezi çürütme yoluna gidilir. →İstatistiksel ölçümler sonucunda anlamlılık varsa bunun anlamı farklılıklar şansla oluşmuş olamaz. Yani null hipotezi yanlıştır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Deney Tasarımda Dikkat Edilecekler → Belirlenen değişkenlerle, ortaya atılan hipotez örtüşüyor mu? Test edilebilir mi? → Seçilen örneklem sistemle, ürünle, araçla etkileşim kuracak gerçek kullanıcıları yansıtmakta mıdır? → Rastgele (randomized/between-subjects) deneysel tasarım mı yoksa tekrarlı (repeated/withinsubjects) deneysel tasarım mı daha az maliyetlidir, daha fazla yarar sağlar? →Deneysel yöntemin seçimi kaynak kullanımına bağlıdır. →Öğrenme transferi/etkisi ne kadar mümkün ve kontrol edilebilirdir? →Katılımcı grubun nekadar temsil gücünün var olduğu düşünülmektedir? BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Gruplar Arası Tasarım (randomized/between-subjects) → Sadece bir durum içerisinde performans gösteren kullanıcılardaki öğrenme etkisi minimize edilir. → Büyük sayıda katılımcı gereksinimi vardır. → Gruplar arası değişkenliğin anlamlılığı sonuçları inkar ettirebilir. → Kullanıcılar arasındaki bireysel farklılıklar sonuçları etkisi altında bırakabilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Gruplar İçi Tasarım (repeated/within-subjects) →Her kullanıcı farklı durum altında performans göstermektedir. →Öğrenme etkisi ile karşılabilir çünkü denyesel tasarımda etki gösterecek bağımsız değişkenlerin kontrolü sağlanmamıştır. →Daha az maliyetlidir. Daha az kullanıcı ile gerçekleştirilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar İstatistiksel Analizlerde Dikkat Edilecekler → Veriyi gözden geçir ve orijinal veriyi kaydet. → Veri türü (Kesikli, Sürekli) ve ne tür bir sonuç bekleniyorsa ona göre analizi seç. → Veri normal dağılım gösteriyorsa, parametrik istatistiksel analizleri (güçlü ve güvenilirdir), göstermiyorsa, non-parametrik istatistiksel analizleri (daha az güçlü ama daha güvenilir) kullan. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Örnek Bir Değerlendirme H 0: Tasarımda kullanılan görsel stillerinin hatırlama üzerine etkisi yoktur. H 1: Doğal görseller, soyut görsellere göre daha kolay hatırlanır. Bağımsız değişkenler: Görsel Buton Stili (Tasarımda Doğal(natural) ya da soyut(abstract) görsel kullanımı). Bağımlı değişkenler: Görsel seçimindeki hata sayıları, Görseli seçmek için harcanan zaman. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI Doğal Görsel kullanımı Hatırlama Süresi ve Hata Sayısı Soyut Görsel Kullanımı
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar Deneyin Bağlamı →Kullanıcılara dokümanı silme görevi ve uygun ikonu seçme fırsatı verilmiştir. →Kullanıcılar deneye katılmadan önce ikonların anlamlarını öğrenmişlerdir. →Görsellerin yerlerini ezberleme durumunu kontrol etme için her seferde ikonların yerleri rastgelecek şekilde değiştirilmiştir. →Öğrenmenin etkisini kontrol etmek için katılımcılar 2 gruba bölünmüş olup her bir grubun farklı başlangıç koşulları ile deneye başlamaları sağlanmıştır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Deneysel (empric) Çalışmalar İstatistiksel Analiz → Bu görevleri gerçekleştiren katılımcıların yaptıkları hata sayıları ve görevi tamamlamak için kullandıkları zaman ölçülmüştür. → Normal dağılım olduğu farz edilerek ve t_testi, varyans analizi, ortalamalar ve standart sapmalar hesaplanmıştır. Sonuç → H 0 red edilmiştir. → Doğal görseller soyut olanlara göre daha kolay hatırlanır sonucuna ulaşılmıştır. → Doğal görseller hızlı hatırlandığı için hata yapma oranının daha çok olduğu sonucuna ulaşılmıştır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler →Sistemin gerçek kullanımı hakkında bilgi toplamanın en iyi yollarından biri de kullanıcı sistemle etkileşim kurarken onu gözlemlemekle gerçekleşir. Sesli Düşünme İşbirlikli Değerlendirme →Değerlendirici kullanıcıların eylemlerini izler ve kayıt altına alır. →Basit bir gözlem sistemin kullanıcıların gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığı konusunda değerlendirme için kısmen yeterlidir. Gözlemsel Teknikler Protokol Analizi Otomatik Analiz Görev sonrası gözden geçirme BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Sesli Düşünme • Kullanıcının ne yaptığının gözlenmesinin yanı sıra, kullanıcının yaptıklarını sesli olarak aktarması söz konusudur. • Kullanıcının o anda ne yaptığını, ne yapmayı denediğini, niçin yaptığını, ne gözlediğini anlatmasını içeren bir gözlem biçimidir. • Avantajları: • Daha az uzmanlık gerektirir. • Ara yüzle ilgili problemler hakkında yararlı görüşler üretilebilir. • Sistemin gerçekte nasıl kullanıldığını gözleme şansı verir. • Dezavantajları: • Gözlenen bilgiler özneldir. • Gözlenen bilgiler amaca uygun olarak seçilebilir. • Gözlem süreci, insanların görevi yapma yollarına göre değişebilir, bu yüzden yanlı bir bakış açısı üretebilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler İşbirlikli Değerlendirme • Sesli düşünmenin bir çeşididir. • Katılımcılara denek değil, işbirlikçi oldukları hissettirilir. • Oturumun başlangıcında, katılımcılardan düşündüklerini söylemeleri istenir veya katılımcılara ne, neden gibi sorular sorulur. • Hem kullanıcı hem de değerlendirici birbirine sorular sorabilir. • Avantajları: • Süreç daha az kısıtlanır. • Kullanıcı sistemi eleştirmek için teşvik edilir. • Karışıklığın meydana geldiği noktalar açıklanabilir, böylece problem alanlarında işbirlikli şekilde yaklaşım etkililiği artırabilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Protokol Analizi • Kullanıcı eylemlerinin kaydedilme yöntemidir. • Protokol: Sözel verilere dayanan değerlendirme oturumlarının kayıtları. • Nitel verilere dayalı bir araştırma yöntemidir. (Kağıt-kalemle not alma, ses kaydı, video kaydı, log kayıtları, kullanıcı notları) • Kağıt ve Kalem • İlkel bir yöntemdir ancak ucuzdur. • Analistler konuyla ilgisiz meydana gelen olayları ve yorumları not ederler. • Analistin yazma hızı ile sınırlıdır. • Not alan kişinin değerlendirmeyi yapan kişiden ayrı olması tavsiye edilir. • Ses kaydı: • Sesli düşünme sırasında yararlıdır. • Tam olarak bir eylemi tanımak için yeterli bilgiyi kaydetmek zor olabilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Protokol Analizi • Video kaydı: • Katılımcıların yaptıklarını gösterdiğinden avantajlıdır. • Özel ekipmana ihtiyaç duyulur. • Uygun kamera açısını belirleme, katılımcıyı görüntü içine yerleştirme, detayları alma zor olabilir. • Tek kullanıcılı bilgisayar tabanlı bir görevde iki kamera kullanılarak bir kameranın bilgisayar ekranında yapılanları kaydetmesi, diğer kameranın ise kullanıcının yüzü ve ellerini görüntülemesi sağlanabilir. • Bilgisayar kaydı: • Sistemde kullanıcıların ne yaptığı otomatik olarak kaydedilir. • Kaynak koduna ulaşılmayan yazılımlarda elde etmek güçtür. • Doğrudan tutulan kayıtlar ucuzdur, kendi halinde gerçekleşir, boylamsal çalışmalarda ilgili zaman aralığındaki kayıtlara ulaşmayı sağlar. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Protokol Analizi • Kullanıcı notları: • Katılımcılardan problemlerin ya da etkinliklerin kayıtlarını tutmaları istendiğinde gerçekleşir. • Her an, her saniye tutmak güçtür. Alışılagelmeyen durumlar ya da sıklıkla gerçekleşmeyen görevler/problemlerde kullanıcılardan tutmaları istenir. • Boylamsal çalışmalarda yararlıdır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Otomatik Analiz • Video, ses ve sistem kayıtları gibi analiz protokolleri aşırı zaman alıcıdır ve elle yapılması sıkıcıdır. • Birden fazla veri kaynağını birleştirmek veya senkronize etmek zordur. • Video kaydı sırasında not alabilmek, açıklama ve etiketlemeler yapabilmek için eş zamanlı çalışma olanakları sunan araçlardan faydalanılabilir. (EVA, PARC, DRUM, Noldus, EDIUS) • Bu sistemler, verilerin toplanıp analiz edilmesini kolaylaştırmaktadır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Gözlemsel Teknikler Görev Sonrası Gözden Geçirme • Verilerin üzerinden geçilmesi ve bunları kullanıcıya yansıtıp, ardından sorular sorarak detaylandırılmasıdır. • Katılımcı, beklendiği gibi gerçek gözlem sırasında kritik bir görevde veya görevin zor olduğu durumlarda konuşmayabilir. • Görev sonrası gözden geçirme, kullanıcı davranışı üzerinde öznel bir bakış açısı kazandırmanın tek yoludur. • Avantajları: • Analistlere, uygun sorular biçimlendirmelerinde, özel durumlara yoğunlaşmalarında zaman tanıyor. • Dezavantajları: • Aradan zaman geçince olayın tazeliğini kaybetmesidir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Sorgu Teknikleri Bir sistemdeki kullanıcı gereksinimleri ve görevleri ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmenin en iyi yolu kullanıcıya sormaktır. Bir sistem hakkında kullanıcı görüşünü/bakış açısını doğrudan ortaya çıkarmak için yararlıdır. İki tane sorgu tekniği vardır. Bunlar; →Görüşme →Anketler BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Sorgu Teknikleri Görüşmeler • Kullanıcının sistemle etkileşimi hakkında bilgi toplanmasında doğrudan ve yapılandırılmış bir yol sunar. • İlgilen konu üzerine daha fazla soru sorarak detaylandırmak mümkündür. • Avantajlar: • İçeriğe uygun olarak, sorular çeşitlenebilir. • Değerlendirici kullanıcıların ilgisini çeken noktalarda detaya inebilir. • Bir görev hakkındaki genel sorulardan başlayarak detaya inen Top_down yaklaşım kullanılır. • Dolaysızdır, ucuzdur, özneldir. • Dezavantajları: • Çok özneldir. • Zaman alıcıdır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Sorgu Teknikleri Anketler • Görüşme tekniğine göre daha az esnektir. Çünkü sorular önceden hazırlanır ve genel şablon dışına çıkılmaz. • Geniş bir gruba uygulanabilir. • Daha az zaman alır, daha ayrıntılı ve kolay analiz edilebilir. • Tasarım sürecinin gereksinimleri yakalamak, görev analizi ve değerlendirme gibi çeşitli aşamalarında uygulanabilir. • Kullanıcılar rastgele bir şekilde seçilebilir. • Anketler internet aracılığıyla e-mail ya da web sitesi üzerinden gönderilebilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Sorgu Teknikleri Anketler • Soru tipleri • Genel sorular: Kullanıcıların yaş, cinsiyet, meslek, ikametgah, önceki bilgisayar deneyimleri gibi özelliklerinin sorulduğu sorular. • Açık uçlu: Kullanıcılardan kendi fikirlerini üretmeleri beklenir. “Ara yüzle ilgili herhangi bir düzeltme önerebilir misin? ” gibi. Öznel bilgi toplanır ancak analiz etmek güçtür. • Scalar: Katılma derecelerine göre oluşturulur. (1… 5; disagree, neutral, agree; 1 -10) • Çoktan seçmeli: Kullanıcıya açık cevaplar sunulur ve sorulan soruya göre bunlardan bir tanesini seçmesi istenir. Kullanıcının önceki deneyimi hakkında bilgi toplamak için yararlıdır. • Sıralamalı: Bir listedeki başlıkları kullanıcının tercihine göre sıralamayı sağlar. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Fizyolojik Yöntemler Katılımcının sistem, araç vs. etkileşim halinde iken ne yaptığını görmenin dışında nasıl hissettiğini de ölçmemizi sağlar. Değerlendirmelerde ya kullanıcı gözlemlenir ya da kendine ne yaptığı, ne düşündüğü sorulur. Sonuç olarak verilerimiz değerlendiricinin ya da kullanıcının düşündükleri, dile dökebildikleri ile sınırlıdır. (self-report araştırmalar? ) Bu sınırları aşıp, fizyolojik tepkileri takip ederek, veriye direk ulaşabileceğimiz yöntemler mevcuttur. Bu yöntemler; →Kullanılabilirliği değerlendirmek için göz izleme →Psikolojik ölçümler BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Fizyolojik Yöntemler Göz izleme • Göz hareketleri bilişsel süreçleri yansıtır. • Göz hareketleri izlenerek, kullanıcılar adına zor ve kolay görevlerin ortaya çıkarılması mümkündür. • Pahalı bir yöntemdir. • Kullanışlılık hakkında iyi fikirler verir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Fizyolojik Yöntemler Göz izleme • Fixation (Odaklanma): Gözün ekran üzerindeki belli bir noktaya sabitlenmesini temele alarak ölçümünü gerçekleştirir. Sayısı ve süresi ekranın zorluk seviyesini gösterir. • Saccades (Sıçrama): Bir noktadan ilgili diğer noktaya gözün hızlı hareketidir. • Scan path (Tarama Yolu): Odaklanma ve hareket arasındaki ilişkidir. Kısa odaklanma ile hedefe doğru hareket vardır. • Tarama yolları ile odaklanmalar esas alınarak insanların neye, ne kadar süre ve ne kadar sıklıkla baktıkları belirlenebilir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
KKDD-Fizyolojik Yöntemler Psikolojik Ölçümler • Kullanıcı bir arayüzle etkileşimdeyken onu rahatlatan ve strese neden olan faktörleri, duygusal yanıtları belirlemektir. • Ör: Kalp hızı, nefes alma ve deri salgıları (skin secretion) gibi. • Kalp aktivitesi: Stres veya öfke durumu. • Ter bezleri aktivitesi: Tahrik edici bir durum/uyarılma veya zihinsel bir çaba. • Kaslardaki elektrik aktivitesi: Bir göreve ilgiyi, katılımı yansıtır. • Beyindeki elektrik aktivitesi: Dikkat, motivasyon ve karar alma ile ilgilidir. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Yöntem Seçimi Tasarım sürecinin bütün aşamalarında etkileşimli bir sistemi değerlendirmek için bir dizi teknik vardır. Her değerlendirme yönteminin güçlü ve zayıf olduğu noktalar vardır. Önemli olan ihtiyacımıza uygun olan yönteme karar vermemizdir. Uygun değerlendirme yöntemini seçmek için dikkate alınması gereken bir dizi etmen vardır. BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
Yöntem Seçimi Değerlendirme Tekniklerini Ayırıcı Faktörler • • Değerlendirme tasarım sürecinin hangi basamağında? Değerlendirme biçimi (laboratuvar mı alan çalışması mı? ) Tekniğin nesnellik ve öznellik seviyesi (sorgu, fizyolojik? ) Ölçüm tipleri (nitel ölçüm mü, nicel ölçüm mü? ) Sağlanacak bilgi miktarı (verimlilik) Cevabın çabukluğu (zaman) Belirtilen engel seviyesi (Yanıtların aciliyetiyle ilgilidir. Anında toplanan verilerde uygulama devam ettiğinde, kullanıcı davranışlarında değişikliğe sebep olabilir. ) • Gerekli olan kaynaklar(gerekli araçlar, zaman, para, katılımcılar vs. ) BTO 711 -İNSAN BILGISAYAR ETKILEŞIMI
- Slides: 51