Deddf Trais yn erbyn Menywod Camdrin Domestig a

Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) 2015 “Gofyn a Gweithredu” Hyfforddiant Grŵp 2

Trefniadau ymarferol. . . Ffonau symudol Toiledau Toriadau Gofalu ar ôl eich hun a’ch gilydd

Rheolau. . . - Cyfrinachedd - Oes angen cymorth arnoch chi? - Parch - Cytundeb Unrhyw beth arall?

Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) 2015 Beth mae’r Ddeddf yn ei wneud? Mae Deddf Trais yn erbyn Menywod, Cam-drin Domestig a Thrais Rhywiol (Cymru) 2015 yn canolbwyntio ar ATAL y materion hyn, DIOGELU dioddefwyr a CHEFNOGI’r rheini y mae’r materion hyn yn effeithio arnyn nhw. Mae hwn yn ddarn unigryw ac arloesol o ddeddfwriaeth

Am beth mae’r sesiynau hyn? (anfonwyd mewn ebost cyn yr hyfforddiant) 1. Sut i adnabod arwyddion a symptomau trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol; 1. Deall diben ymholi wedi’i dargedu a dangos y gallu i’w wneud 2. Dangos gwybodaeth am ddiogelu data a dyletswydd cyfrinachedd; 3. Deall diben dynodi risg mewn perthynas â rhai mathau o drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol; 4. Gallu gweithredu’r llwybr gofal ymholi wedi’i dargedu.

Yr iaith a ddefnyddiwn: - Cam-drin domestig - Dioddefwr/goroeswr - Trais rhywiol - Cyflawnwr / troseddwr / camdriniwr - Trais ar Sail Rhywedd a Thrais yn Erbyn Menywod - Cleient / defnyddiwr gwasanaeth - VAWDASV - “Gofyn” a “Gweithredu” - FGM, Priodas dan Orfod, a Thrais ar - Pobl ag anabledd Sail Anrhydedd

Manteision “Gofyn a Gweithredu” • Gwell adnabyddiaeth o’r rheini sy’n profi trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol drwy ymholi wedi’i dargedu. • Gwell atgyfeirio i wasanaethau arbenigol i’r rheini a nodir; • Gwell diwylliant ar draws Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru lle mae adnabod trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yn faes busnes a dderbynnir a lle caiff datgelu ei gefnogi, ei dderbyn a’i hwyluso. Mae adnabod yn gynt yn sicrhau bod gwasanaethau arbenigol ar gael ar y cyfle cyntaf, yn hytrach na mewn argyfwng yn unig!

Ymholi wedi’i dargedu - pam? Arwyddo bod y gwasanaeth yn rhywle ble mae help ar gael Gall ymyrraeth gynnar leihau effaith – gan gynnwys marwolaeth Mae dioddefwyr yn awyddus i gael eu holi Nid yw tawelwch yn niwtral Helpu i leihau stigma ac ynysu Diogelu plant.

Gweithgaredd grŵp Yn eich grwpiau ymatebwch i’r ddau gwestiwn canlynol: Beth allai fod yn rhwystrau a fyddai’n atal gweithwyr proffesiynol rhag gwneud ymholiad wedi’i dargedu am un o’r canlynol: Trais rhywiol Anffurfio organau cenhedlu benywod (FGM) Priodas dan orfod Cam-drin domestig Beth allai fod yn rhwystrau a fyddai’n atal defnyddwyr gwasanaeth / cleientiaid / cleifion rhag gwneud datgeliad am VAWDASV?

Dywed goroeswyr eu bod yn dymuno… Cael eu trin ag urddas a pharch Cael cymorth i sicrhau eu bod nhw a’u plant yn ddiogel Cael eu credu I weithwyr proffesiynol wybod cam-drin ym mhobman; ei fod yn fwy nag ymosodiadau corfforol; ei fod yn ymwneud â grym a rheoli ac yn effeithio ar y teulu cyfan, a pha mor anodd yw datgelu

Sut gallech chi annog datgelu? Meddyliwch am… • • Y dangosyddion Yr amgylchedd/creu amgylchedd cefnogol Beth y gallai’r cleient fod yn ei feddwl Pa rwystrau y gall y gweithiwr eu creu

Adeiladu perthynas Defnyddiwch enw’r person lle bo modd Byddwch yn gwrtais ac yn gydymdeimladol Defnyddiwch wrando gweithredol Cytunwch â nhw i annog siarad Peidiwch â dweud wrthyn nhw beth i’w wneud Gadewch iddyn nhw wybod eu bod yn gwneud y peth iawn yn dweud wrthych chi • Gadewch iddyn nhw wybod eich bod yn eu cymryd o ddifrif • Peidiwch â dangos sioc nac ymddangos nad ydych yn eu credu • • •

Dangosyddion allweddol? Yn eich adran/maes gwaith chi beth fyddech chi’n eu nodi fel dangosyddion allweddol?

Y pedwar math o ddangosydd Yr arwyddion allanol a chorfforol posibl bod rhywun yn profi VAWDASV Gwybodaeth arall sydd ar gael sy'n awgrymu profiad o gamdrin Arwyddion Ciwiau Dangosyddion lle credir bod holi'r holl gleientiaid yn arfer da. . Lleoliadau Symptomau o gamdrin neu o effeithiau cysylltiedig (fel gorbryder neu iselder) Wedi’i dynnu o “Gofyn a Gweithredu”: Canllaw ymarferwyr, Llywodraeth Cymru 2017

Arwyddion diwylliannol gymdeithasol - • Newid agwedd neu ymddygiad • Cwmni partner ymhobman • Partner yn defnyddio lefel anarferol o reolaeth neu ofynion ynghylch ymwneud â’r gwasanaeth • Dibynnu ar bartner ar gyfer gwneud penderfyniadau • Obsesiwn gyda chadw amser • Cyfrinachol am fywyd y cartref • Pryderus am adael plant gartref gyda phartner neu deulu • Partner neu gynbartner yn defnyddio lefel anarferol o reolaeth neu ofynion ynghylch amserlen y cleient • Ynysu cymdeithasol

Arwyddion corfforol • Anafiadau heb esboniad • Newid ym mhatrwm neu faint o golur a ddefnyddir • Newid y ffordd mae’n gwisgo: er enghraifft dillad nad ydynt yn addas i’r hinsawdd a allai guddio anafiadau • Defnydd/camddefnydd o sylweddau • Blinder/anhwylderau cwsg Wedi’i dynnu o “Gofyn a Gweithredu”: Canllaw ymarferwyr, Llywodraeth Cymru 2017

Dangosyddion allweddol y Gwasanaethau Cymdeithasol • Iselder, gorbryder, problemau cwsg; • Tueddiadau hunanladdol neu hunananafu; • Camddefnyddio alcohol neu sylweddau eraill; • Poen cronig (heb esboniad); • Canslo neu beidio mynychu apwyntiadau’n aml • Ddim yn awyddus i gyfarfod yn y cartref • Ddim yn gallu cyfarfod mewn lle cyhoeddus • Anfodlon siarad am bethau personol • Byth yn cael bod ar ben ei hun, partner neu • Bob amser yn ymddangos yn ofnus neu’n aelod o’r teulu’n bresennol nerfus • Y Gwasanaethau Cymdeithasol yn gwybod am y plant • Anaf trawmatig, yn enwedig os caiff ei ailadrodd gydag esboniad amwys neu annhebygol • Anafiadau corfforol

Dangosyddion Allweddol Addysg Disgyblion • Cleisio neu Anaf Gweladwy • Newid ymddygiad • Diffyg diddordeb yn yr ysgol • Blinder • Tangyflawni • Gorgyflawni/Perffeithiaeth • Absenoldeb/gwyliau hir • Ddim eisiau gadael yr ysgol • Gwybodaeth gan wasasnaethau eraill • Gwaedu faginaidd neu heintiau a drosglwyddir yn rhywiol Oedolion – Rhieni/Staff • Cleisio neu Anaf Gweladwy • Newid ymddygiad • Diffyg diddordeb yn yr ysgol/gwaith • Blinder • Absenoldeb/gwyliau hir • Gweithio’n hwyr / methu aros yn hwyr • Gwybodaeth gan gydweithwyr / rhieni eraill

Dangosyddion Allweddol Tai Dyledion Rhent Anawsterau ariannol Difrod i’r eiddo Galwadau oherwydd ymddygiad gwrthgymdeithasol • Ceisiadau am newidiadau i gytundebau tenantiaeth • Ceisiadau i symud/cyfnewid eiddo • Ynysu • •

Salwch meddwl fel anhwylder personoliaeth ffiniol PTSD/ôlfflachiadau Syndrom Trawma Treisio Anhwylder bwyta Dangosyddion : Trais rhywiol Cam-drin / dibyniaeth ar sylweddau Hunananafu Iselder Anhwylder panig / gorbryder

Trais Rhywiol ac Iechyd Meddwl Wrth gysylltu â gwasanaeth, adroddodd cyfran fawr o oroeswyr fod ganddynt broblemau iechyd meddwl. Roedd goroeswyr cam-drin rhywiol hefyd yn wynebu nifer o drafferthion eraill yn cynnwys profiad o gam-drin domestig (15%) a bod mewn perygl o gamfanteisio rhywiol yn ystod plentyndod (5%) a hefyd yn gyffredin eu bod wedi cael eu cam-drin nifer o weithiau yn ystod eu bywyd (erledigaeth ailadroddus). Self-Harm 11. 1% Anxiety 22. 5% Attempted Suicide 9. 5% Panic Attacks 6. 5% Flashbacks 11. 8% Depression 21. 2% Difficulty Sleeping 17. 3%

Ciwiau Darn o wybodaeth neu batrwm o ymddygiad sy’n teilyngu ymholiad. Nid cwestiynu ffurfiol yw “Gofyn a Gweithredu” ond os caiff ciw ei weld neu ei dderbyn, dylai gweithiwr proffesiynol wneud ymholiad priodol.

Lleoliadau Iechyd meddwl Lleoliadau mamolaeth ac ôl-enedigol Lleoliadau’n ymdrin â phryderon am gam-drin neu esgeuluso plant Gwasanaethau iechyd rhywiol Y gweithle

Clip fideo…. Sut i holi ac ymateb….

Cwestiynau sy’n gweithio Sut. . . Oes unrhyw un wedi…… Ydych chi Ydy eich byth yn… partner wedi…’ Rwy’n gallu Rydyn ni’n gwybod gweld bod… Mewn parau – meddyliwch am gwestiynau y gallech chi eu holi … nawr meddyliwch am gwestiwn dilynol.

Ymateb i ddatgeliadau • • • Diolch am ddweud wrthyf i…’ ‘Rwy’n eich credu chi…’ ‘Dyw’r hyn rydych chi’n ei ddisgrifio ddim yn anarferol…’ ‘Dim chi sydd ar fai am y trais / cam-drin / beth ddigwyddodd i chi…’ ‘Eich diogelwch a’ch lles chi yw fy mlaenoriaeth i…’ ‘Mae gennych chi hawl i fod yn ddiogel a chael cymorth…’ ‘Mae gennych chi hawl i deimlo fel hyn a siarad amdano…’ ‘Chi yw’r arbenigwr o ran beth sydd ei angen arnoch chi…’ ‘Mae help ar gael…’ I lawer o oroeswyr, cael rhywun i wrando yw’r cyfan sydd ei angen.

Peidiwch ag ymddwyn fel y cam-driniwr Mae hyn yn golygu peidiwch â: • Barnu • Gwadu • Beio • Gwrthod credu • Dweud wrthyn nhw beth i’w wneud • Gweithredu heb i’r cleient wybod (a gorau oll, peidiwch â gweithredu heb gydsyniad)

Ffactorau risg ar gyfer trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol 1. Beth mae risg yn ei olygu? 2. Pam ei bod hi’n bwysig dynodi risg? 3. Beth yw rhai o’r ffactorau risg mwyaf sylweddol yn gysylltiedig ag achosion o niwed difrifol neu farwolaeth mewn perthynas â cham-drin domestig?

Adnoddau ychwanegol sydd ar gael: Oni bai bod eich sefydliad yn gofyn am hynny - NID OES DISGWYL I CHI gwblhau ffurflen dynodi RISG – GOFYNNWCH AM GYMORTH A CHYNGOR. • Cyfeiriwch at eiriolwr trais domestig annibynnol (nodwch fanylion lleol); • Cyfeiriwch at Cymorth i Ferched Cymru / arbenigwyr lleol (taflen gyda gwybodaeth leol); • Cyfeiriwch at eich hyrwyddwr grŵp 3 • Cyfeiriwch at eich Arweinydd Diogelu; • Gwnewch yn siŵr fod ganddynt y llinell gymorth genedlaethol (rhowch gardiau / taflenni). • Materion allweddol i oroeswyr a diogelwch, tai, arian a phlant – gallai fod angen cysylltu ag asiantaethau eraill (gweler y daflen). Dim disgwyl i chi fod yn arbenigwyr…. Grŵp 3.

Casglu a rhannu gwybodaeth am ddeddfwriaeth • Deddf Diogelu Data (2018) – Atal a datgelu trosedd a/neu ddal neu erlyn troseddwyr a’r Rheoliad Cyffredinol ar gyfer Diogelu Data (GDPR) • Deddf Hawliau Dynol(1998) – e. e. Hawl i fywyd, hawl i fod yn rhydd rhag artaith neu driniaeth annynol neu ddiraddiol – Erthyglau 2 a 3 • Deddf Plant (1989) – datgelu i CYPS neu’r Heddlu ar gyfer ymarfer swyddogaethau dan y Ddeddf Plant – Atodlenni 2 a 3, Deddf Diogelu Data • Deddf Trosedd ac Anrhefn (1998) – atal a datgelu trosedd • Cyfraith Gyffredin Dyletswydd i weithredu

Llinell gymorth genedlaethol gall gweithwyr proffesiynol ffonio’r llinell am gyngor hefyd AR GAEL BEDAIR AWR AR HUGAIN Y DYDD, SAITH DIWRNOD YR WYTHNOS – AM DDIM.

Llwybr Atgyfeirio Lleol (taflen)

Negeseuon allweddol: • HOLWCH yn gyson a GWEITHREDWCH yn hyderus; • Sicrhewch cymaint o wybodaeth ag y gallwch am y gwasanaethau a’r cymorth sydd ar gael; • Ceisiwch gymorth a chefnogaeth gan gydweithwyr, eich hyrwyddwr grŵp 3, Arweinwyr Diogelu, Arweinwyr VAWDASV, hyrwyddwyr y gweithle, y sector arbenigol – mae llawer o gymorth ar gael • Gall gadael fod yn beryglus iawn i’r dioddefwr a chynyddu’r risg – CEISIWCH HELP ARBENIGOL i sicrhau bod cleient yn cael cefnogaeth drwy’r broses.

Diwedd fersiwn diwrnod llawn Gofyn a Gweithredu (gweithwyr proffesiynol grŵp 2) Diolch yn fawr - Thank you