De vreugde van de liefde Amoris laetitia Postsynodale

De vreugde van de liefde Amoris laetitia Postsynodale apostolische exhortatie over de liefde in het gezin Paus Franciscus April 2016

Mariaal Conveniat D. O. Hoepertingen, 18 mei 2017 • Ik ben uitgenodigd te spreken rond Amoris Laetitia, de postsynodale exhortatie van Paus Franciscus. Dank voor het vertrouwen. • Het is een zeer uitgebreid werk, met veel aanknopingspunten naar het dagelijkse leven. Het is niet eenvoudig en ik ben geen theoloog… • Aanpak • Situering van de exhortatie • Inhoud van de exhortatie: Overzicht van de 9 hoofdstukken • Korte uitwijdingen van onderwerpen die me aanspreken, met waar mogelijk illustratie adh van actuele en vroegere gebeurtenissen

Situering van de exhortatie • Resultaat van 2 bisschoppensynodes over huwelijk en gezin in oktober 2014 en oktober 2015 te Rome • Voorbereiding van de synodes met medewerking van gelovigen • De grote uitdaging voor de synodevaders was om de kerkelijke visie en pastorale praktijk rond huwelijk en gezin op elkaar af te stemmen met als doel de evangelisatie door en voor gezinnen te bevorderen. Ze wilden daarbij oog hebben voor de realiteit in de samenleving: van de sociale uitdagingen die oorlog en armoede met zich meebrengen tot bio-ethische en relationele uitdagingen in een hoogtechnologische samenleving die zelfbeschikking hoog in het vaandel draagt.

Wat ging aan de synode vooraf? bron Kerknet • De paus zal de standpunten van zijn voorgangers niet uitdrukkelijk herroepen. Hij vult aan met « andere aandachtspunten die voorvloeien uit mijn persoonlijke zienswijze » • 1980: Johannes-Paulus II schreef na synode over het gezin de exhortatie Familiaris Consortio • De onverbreekbaarheid van het huwelijk zal het fundament blijven van de christelijke visie op het gezin • Het huwelijk blijft voorbestemd voor heterokoppels • De vernieuwing van Amoris Laetitia zit o. m. in het begrip voor de complexe uitdagingen waar gezinnen overal ter wereld mee te maken krijgen • De houding van de Kerk is veranderd • De pastorale praktijk moet uitgaan van de positieve elementen in relaties die niet of niet meer helemaal beantwoorden aan het christelijk ideaal

Wat ging aan de synode vooraf? • De piramide van de kerk is omgekeerd • Decentralisatie van de beslissingsmacht in Rome: Franciscus maakt er werk van: methode waarmee synode werkte verschilt • Meer debat • Uitdagingen voor gezinnen in Afrika, Midden-Oosten of Europa zijn verschillend → sommige (? ) bevoegdheden naar bisschoppenconferenties verschuiven • Loflied op de liefde • We moeten niet oordelen (dixit Mgr Luc Van Looy) • Synode gaat over meer dan alleen de communie voor hertrouwde echtgescheidenen of het homohuwelijk In de berichtgeving waren deze items zowat de enige die expliciet ter sprake kwamen …

Reflecties en commentaren in de media bij het verschijnen van Amoris Laetitia (op 08 -04 -2016) - Amoris Laetitia in cijfers (Bron: Kerknet website dd 8/4/2016) - Bakens verzet (Tertio hoofdredacteur Geert De Kerpel, Bron: Tertio) - Bisschop Van Looy over Amoris Laetitia (Bron: Kerknet website dd 8/4/2016) - Amoris Laetitia – Een ander gelaat van de Kerk (tekst van Mgr. Van Looy tijdens de persvoorstelling (Bron: Kerknet website dd 08/04/2016) - Theologische en pastorale bedenkingen bij exhortatie Amoris Laetitia (door Stijn Van den Bossche tijdens de persvoorstelling (Bron: Kerknet website dd 08/04/2016) - Keert de katholieke kerk haar kar? (Radio 1, De Wereld Vandaag, met Geert De Kerpel, 08/04/2016) - Terzake van 08/04/2016 (met bisschop Van Looy, Lieven Boeve en Rik Torfs) - Rik Torfs: “Deze paus durft eindelijk te breken met het verleden” (Bron: Nieuwsblad dd 08/04/2016) - Paus Franciscus: ‘Gescheiden en hertrouwde katholieken niet voor eeuwig veroordelen’ (Bron: Gazet van Antwerpen dd 08/04/2016) - "Rik Torfs: "Paus is vernieuwend en tegelijk voorzichtig genoeg" (Bron: De Morgen dd 08/04/2016) - Paus pleit voor warmer onthaal moderne gezinsvormen binnen de Kerk (Deredactie. be dd 08/04/2016) - Een klein keerpunt in nieuwe brief van paus Franciscus (Bron: De Morgen dd 08/04/2016) - Zet Kerk deur op kier voor hertrouwen? (Bron: De Morgen dd 08/04/2016) - Opinie: Kans gemist, hipsterpaus (Tom De Cock in De Morgen dd 09/04/2016) - Gezinspastoraal: Amoris Laetitia brengt een perspectiefwissel (Bron: Kerknet website dd 16/04/2016) - Dossier 'Amoris Laetitia en gezinssynode' op de Kerknet website

Inhoud van de exhortatie: 9 hoofdstukken • Hoofdstuk 1: In het licht van het Woord • Hoofdstuk 2: De werkelijkheid en de uitdagingen van het gezin • Hoofdstuk 3: De blik gericht op Jezus – de roeping van het gezin • Hoofdstuk 4: Liefde in het huwelijk • Hoofdstuk 5: Liefde die vruchtbaar wordt • Hoofdstuk 6: Enkele pastorale perspectieven • Hoofdstuk 7: Naar een beter opvoeding van de kinderen • Hoofdstuk 8: Broosheid begeleiden, onderscheiden en integreren • Hoofdstuk 9: Huwelijk- en gezinsspiritualiteit

Hoofdstuk 1: In het licht van het Woord • Het eerste hoofdstuk (8 -30) is gewijd aan het gezin en het koppel in de Bijbel en aan het gezin als plaats van geloofsopvoeding en geloofsoverdracht. Op verrassende wijze krijgt “het beeld van God” als verklarende parallel ”man en vrouw”. (10). Het gezin is ook een plaats van lijden en werken, en van de zelfgave. • De woorden ‘tedere intimiteit’ tussen moeder en kind komt hier een eerste keer ter sprake

Hoofdstuk 2: De werkelijkheid en de uitdagingen van het gezin • Het is helemaal gewijd aan de actualiteit. • Het gezin is complex en één van die actuele problemen waarmee het gezin af te rekenen heeft, is groeiend gevaar voor individualisme met stress door het ritme van het huidige leven (33). • Risico aantasten gezinsconcept. • De paus laat zich hier behoorlijk kritisch uit over de vaak (te) idealiserende manier waarop de Kerk het gezin heeft voorgesteld (36). • Hij onderstreept de geloofwaardigheid van het gezin in de samenleving (38), ook al leven we in een cultuur van de vluchtigheid: “We moeten dankbaar zijn dat het merendeel van de mensen waardering heeft voor gezinsrelaties die streven naar duurzaamheid en die het respect voor de ander waarborgen”. • Huwelijkscrisissen destabiliseren gezin en worden vaak te voortvarend aangepakt. Nieuwe verbintenissen. • De paus herinnert eraan dat de Kerk zich keert tegen staten die verplichte contraceptie en abortus voorstaan (42). Demografie; biotechnologie; verantwoord ouderschap. • Hij hamert op de problemen rond huisvesting (44), migratie (46), buitenechtelijke kinderen en mensen met een handicap (47). Hij pleit voor respect voor de senioren (48).

• Wat betreft de grote uitdagingen vermeldt de paus • • de geloofsoverdracht (50), drugsverslaving (51), polygamie (53), geweld tegen vrouwen (54)

Volgens paus Franciscus heeft een ideaal gezin "minstens drie kinderen". Maar, voegde hij eraan toe, dat wil niet zeggen dat katholieken zich moeten voortplanten zoals konijnen. "Ik pleit voor verantwoordelijk ouderschap", aldus de paus. (20 -01 -2015) • Na zijn bezoek aan de Filipijnen, keerde de paus gisteravond met het vliegtuig terug naar Rome. Op de 15 uur durende vlucht werd hij vergezeld door 76 journalisten. Franciscus vertelde hen een anekdote over een arme vrouw die zwanger was van haar achtste kind. Zeven kinderen waren met een keizersnede geboren. "Je wil toch geen zeven weeskinderen", had de paus haar enkele maanden gezegd. "Dat is nu een voorbeeld van onverantwoordelijk ouderschap. " • Toch zijn drie kinderen volgens de paus het minimum. "Wie zegt dat drie kinderen al te veel zijn, maakt me triest. Drie kinderen per koppel zijn volgens experten namelijk ideaal om onze bevolking in stand te houden. " • De Argentijn benadrukte dat zijn woorden allesbehalve een pleidooi waren voor het gebruik van anticonceptie. "Al zijn er wel legitieme manieren die niet in strijd zijn met de waarden van de Kerk om een zwangerschap te voorkomen. "

Sexologist Goedele Liekens and Axelle Red on family planning blitz in Benin: video De redactie 26 -04 -2017 26/4/17 – The celebrated Flemish sexologist Goedele Liekens and singer Axelle Red, both UN goodwill ambassadors, continue to campaign for a better life for women. This week they are in Benin together with Belgian international development minister Alexander De Croo to promote family planning.

• Contraceptie geraakt er ingeburgerd, zeker na 1 ste kind • Minder ziektes bij moeder en kind en de kindersterfte daalt • Lokale Kerk steunt initiatief

Hoofdstuk 3 : De blik gericht op Jezus: de roeping van het gezin • Het vormt een synthese van de kerkelijke leer over het gezin. • De klemtoon ligt op de bijdrage van Jezus, zijn gezinsleven en zijn woord (61 -66). • De paus onderstreept de waarde van het huwelijk als sacrament (71), maar houdt ook rekening met vormen van ongehuwd samenleven, die hij “kiemen van het Woord” noemt (76 -79). • Hij spreekt ook over het doorgeven van het leven en de opvoeding van de kinderen (80 -85).

Hoofdstuk 4 : Liefde in het huwelijk ØOnze dagelijkse liefde • Hfs 4 begint met een compacte analyse van het loflied op de liefde van Paulus ( 1 Kor 13, 4 -7), • Elk woord van het loflied wordt verklaard en uitgebreid gedocumenteerd.

Hooglied van de Liefde van Sint-Paulus (1 Kor 13, 4 -7) “De liefde is geduldig en vriendelijk; de liefde is niet afgunstig, zij praalt niet, zij verbeeldt zich niets. Zij gedraagt zich niet onfatsoenlijk, Zij zoekt zichzelf niet, zij laat zich niet kwaad maken en rekent het kwade niet aan. Zij verheugt zich niet over onrecht, maar vindt vreugde in de waarheid. Alles verdraagt zij, alles gelooft zij, alles hoopt zij, alles verduurt zij”

‘Liefde verdraagt alles’ Krachtige getuigenis van Mohamed El Bachiri die zijn vrouw Loubna verloor in Maalbeek Ik heb de kinderen gezegd dat mama in de hemel was, dat slechte mensen een bom in de metro hadden gelegd, dat God haar wilde beschermen en haar daarom had meegenomen naar de hemel. De Bezige Bij, Antwerpen Amsterdam 2017

Indrukwekkende getuigenis van Kristin Verellen die haar man Johan Van Steen verloor in Maalbeek. Ze is ook de bezielster van de Cirkels waarin mensen sinds de aanslagen kunnen samenkomen om hun gevoelens en gedachten te delen. Kristin was te gast bij Friedl’ Lesage op radio 1 in Touché op 19 maart 2017 Ze las in Maalbeek en aan de Beurs de tekst ‘Viert de liefde’ op 22 maart 2017

Ø Groeien in echtelijke liefde (caritas) • Een heel leven lang alles gemeenschappelijk. • De analyse van het loflied wordt toegepast op het huwelijk: “Het huwelijk is een vriendschap die de kenmerken van de passie in zich draagt, weliswaar voortdurend gericht naar een altijd hechtere en intensere vereniging” • Blijdschap en schoonheid • Trouwen uit liefde • De liefde die zich uitdrukt en groeit. • De paus herinnert aan wat hij de drie sleutelwoorden in het leven van een koppel noemt: “Alstublieft, dank u wel en vergeef me” (133). • Hij spreekt over dialoog (136 -141) Maak tijd en luister naar elkaar met een open geest Luister met een houding van waardering en erkenning Leren verwoorden wat men voelt zonder de ander te kwetsen Blijken van zorg en uitingen van genegenheid zijn noodzakelijk Opdat een dialoog de moeite loont “moet men iets te zeggen hebben” p. 84 Dit is niet voor iedereen weggelegd…

Verder komen aan bod: ØEen hartstochtelijke liefde Emoties, erotische dimensie van de liefde, geweld en manipulatie, huwelijk en maagdelijkheid ØOmvorming van de liefde Gehuwden leven meerdere decennia samen, worden samen oud, Tederheid is hier ook een sleutelbegrip

Hoofdstuk 5: Liefde die vruchtbaar wordt • Centraal in dit hoofdstuk (166 -198) staat de gave van het leven en het verwelkomen van kinderen. • De paus heeft het over de ervaring van zwangerschap voor een vrouw (168). Hij heeft ook oog voor de waarde van het vaderschap. Tederheid • Maar hij bekijkt vruchtbaarheid vanuit een breder perspectief als hij het heeft over adoptie en de opvang van armen (183). • Hij schrijft over het lot van kinderen en senioren (191). Hun tedere gebaren … • Hij onderstreept het belang van het historische geheugen van oudere mensen (193). • Hij heeft het over de ervaring van broederlijkheid (194). • En hij verliest situaties zoals die van eenoudergezinnen, tienermoeders, mensen met een handicap en zieken niet uit het oog.

220 miljoen kinderen ter wereld groeien op zonder de liefde van een gezin te kennen, Talloze verenigingen komen in actie en proberen een concrete oplossing te vinden. (SOS Kinderdorpen) Bron: Marie-Claire februari 2017

Hoofdstuk 6: Enkele pastorale perspectieven • Hfst 6 begint met de pastorale begeleiding van gezinnen in de parochie en de Kerk. • De paus brengt ook de affectieve vorming van seminaristen ter sprake (203). • Hij schetst de begeleiding van verloofden en de voorbereiding op het huwelijk (205), die op de huwelijksviering inbegrepen. • De pastorale begeleiding van de jonggehuwden komt ter sprake (217). • Maar ook crises tekenen het leven van een koppel (232), “zij maken deel uit van zijn dramatische schoonheid” (232). • Die breuken en scheidingen moeten begeleid kunnen worden (241). “Het is belangrijk aan gescheiden mensen die een nieuwe verbintenis gesloten hebben, te laten voelen dat ze wel degelijk deel uitmaken van de Kerk, dat ze niet uit de gemeenschap gestoten worden (243)

• Voor deze mensen moeten de procedures voor de nietigverklaring van het huwelijk toegankelijker worden gemaakt (244). • Partners moeten zich ervoor hoeden de kinderen niet als gijzelaars te gebruiken als het tot een scheiding komt, schrijft de paus (245). • In verband met mensen met een homoseksuele geaardheid herneemt hij de verklaring van de synodevaders: “Wij wensen eraan te herinneren dat elke menselijke persoon in zijn/haar waardigheid gerespecteerd moet worden en met respect onthaald dient te worden, wat ook zijn of haar seksuele geaardheid is” (250). • Hij herinnert eraan dat verbintenissen tussen homoseksuele mensen niet op gelijke voet kunnen worden geplaatst met huwelijk (251). • Hij leeft mee met gezinnen die in rouw leven en wijst erop hoe belangrijk het is om zich voor te bereiden op de dood, wetende dat “het geloof ons verzekert dat de Verrezene ons nooit in de steek zal laten” (256).

Hoofdstuk 7: Naar een beter opvoeding van de kinderen • Met zelfs een woordje over computerspelletjes onderstreept de paus het belang van “die momenten die we met onze kinderen doorbrengen, op eenvoudige en liefdevolle manier pratend over de belangrijke dingen van het leven” (260). • De school is noodzakelijk, maar kan het gezin nooit vervangen (263). Het gezin is de eerste school als het gaat over menselijke waarden (274). • Over elektronische spelletjes schrijft de paus “dat het er niet op aan komt kinderen te beletten om met hun elektronische spullen te spelen, maar om een manier te vinden in het vermogen op te wekken om het onderscheid te maken tussen de verschillende logica’s en de digitale snelheid niet toe te passen op alle terreinen van het leven” (275). • Kinderen moeten seksuele opvoeding krijgen (280 -286). • En opvoeding moet ook geloofsoverdracht mogelijk maken (287 -290).

Hoofdstuk 8: Broosheid begeleiden, onderscheiden en integreren • Gradualiteit in de pastoraal • Het onderscheiden van zogenoemde ‘irreguliere’ situaties • Verzachtende omstandigheden in de pastorale onderscheiding • Normen en onderscheiding • De logica van de pastorale barmhartigheid Dit is het meest originele hoofdstuk van de exhortatie, Ik vind dit veel te moeilijk… dus als Theo ambitie heeft?

Hoofdstuk 9: huwelijks- en gezinsspiritualiteit • De paus schrijft: “De tegenwoordigheid van de Heer woont in het echte en concrete gezin, met al zijn lijden, strijd, vreugde en alledaagsheid” (351). “De momenten van vreugde, rust of feest, maar ook de seksualiteit worden er beleefd als een deelname aan het volle leven van de verrijzenis van Christus” (317). • Het is belangrijk momenten te hebben van eenvoudig gebed in gezinsverband. • We moeten een spiritualiteit van de zorg, de troost en de stimulans ontwikkelen (321). Dat houdt ook gastvrijheid in: “Door haar hebben sommigen zonder het te weten engelen onthaald” (Heb 13, 2) (324). • “Geen enkel gezin is volmaakt en voor eens en altijd kant en klaar gemaakt, maar het vereist een geleidelijke ontwikkeling van haar eigen vermogen om lief te hebben” (325). Laat het de slotzin zijn, een zin om over na te denken.

Insteken uit het dagelijkse leven naar de exhortatie • Samenwonenden uit elkaar: we zijn niet meer verliefd • Zwanger van 2 de kind- uit elkaar omdat man geen kind meer wilde • Kinderen van kolonialen en inheemse vrouwen vragen erkenning en gelijkstelling 26 -04 -17 • Belgische Kerk excuseert zich bij metissen uit koloniale periode • Ierland. Kinderen ongehuwde moeders: 800 lijkjes gevonden op terrein • Marie Collins stapt op uit commissie seksueel misbruik Vaticaan

• Ierse overheid bekent betrokkenheid bij slavernij vrouwen in congregatie • 800 kinderlijkjes in beerput van nonnen: Aartsbisdom ontkent verantwoordelijkheid • De immer aanhoudende berichten over en nasleep van seksueel misbruik in de kerk/sportclubs/onderwijs/ … • Geboortebericht van kleinkindje met fysieke handicap, vooraf niet geweten door de ouders.

Koning Filip nam op het Schumanplein in Brussel het woord ter herdenking van de aanslagen van 22 maart. Dat was enigszins onverwacht omdat normaal gezien premier Charles Michel een toespraak zou houden. De koning riep vooral op tot een menselijke samenleving: "Laat ons teder zijn".

Dames en heren, Een jaar geleden werd ons land in het hart getroffen. Vandaag herinneren we ons elk moment van wat er die dag is gebeurd, met grote emotie. Na de twijfel en de verslagenheid, is er de sterke wil gekomen om weer op te staan en vooruit te gaan. Eens de rust was teruggekeerd, heeft ons land zichzelf ook in vraag gesteld en uit de recente gebeurtenissen de nodige lessen getrokken. Ik wens al diegenen te bedanken die onvermoeibaar over onze veiligheid waken, die nieuwe misdaden helpen voorkomen en die ervoor zorgen dat de schuldigen worden vervolgd. Beste families, Met ontelbare slachtoffers over de hele wereld deelt u de diepe wonden, veroorzaakt door moorddadige waanzin. Laat me één overtuiging met u delen: het is de verantwoordelijkheid van ons allen om onze samenleving menselijker en rechtvaardiger te maken. Laten we weer leren luisteren naar elkaar, elkaars zwakheden erkennen en daaraan werken. En laat ons vooral durven teder te zijn. Op deze dag van bezinning en van herdenking, is ons land u dit engagement verschuldigd.

Voor en na het verschijnen van de exhortatie • Medewerkers van de Congregatie voor de Geloofsleer hebben vóór de publicatie van Amoris Laetitia een hele reeks aanpassingen en correcties voorgesteld. Die suggesties werden evenwel niet in de definitieve versie van document opgenomen en de exhortatie verscheen ongewijzigd. Dat schrijft National Catholic Register. • Het document kwam onder vuur te liggen toen 4 als conservatief bekend staande kardinalen in een publiek gemaakte open brief paus Franciscus om verduidelijking vroegen.

• Kardinaal Gerhard Müller, de prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, • bestempelde in een interview met de Italiaanse nieuwszender TG 24 van Mediaset de vijf vragen (of dubia) van de vier kardinalen als ongehoord. • Bovendien, voegde hij eraan toe, zijn de richtlijnen van de exhortatie voor uitzonderlijke gevallen met betrekking tot gescheiden en burgerlijk hertrouwde katholieken voldoende duidelijk. Amoris Laetitia vormt absoluut geen gevaar voor het geloof. Bron: Catholic World News/AP Gepubliceerd op woensdag 11 januari 2017 - 10: 47

Amoris laetitia wil weer eenheid brengen in verdeelde Kerk, maar leidt tot discussie • Exhortatie kan slechts als geheel correct beoordeeld worden • Paus Franciscus is bekommerd om eenheid. Hij stuurde het synodale proces in de richting van integratie en verzoening, • Belgische bisschoppen publiceren weldra brief over Amoris Laetitia Bron Kerk&Leven, 3 mei 2017 Ilse Van Halst

Persoonlijke opmerkingen • Hoe komen de vaak (te) wollige aanbevelingen bij de gezinnen terecht? • Begrijpen de mensen deze boodschappen? • Telkens wordt hulp vanuit parochie voorgesteld: wie wil geholpen worden en wie helpt? • Zijn de aanbevelingen realistisch? • Deze exhortatie is voor mensen wereldwijd. Mij lijkt het eerder voor het westen geschreven • Inbreng van de gelovigen werd samengebracht en via bisschoppen besproken op synodes: wie zijn die gelovigen? • Wat weten oude grijze celibataire heren over het leven, het leven van gehuwden en het gehuwd leven? • De theorie is mooier dan de praktijk. • Kerk en Leven: 3 mei 2017: ‘Amoris Laetitia wil weer eenheid brengen in verdeelde Kerk, maar leidt tot discussie’ • O. L. Vrouw komt merkwaardig maar een paar keer voor in de exhortatie • Waarom is na het concilie een revival van het christendom met een grote inbreng van intellectuele en vooraanstaande leken (o. a. De Somer) gefnuikt en in de kiem gesmoord? De Jongerenkerken werden platgetrapt.