De Unie en het spook van het euroscepticisme

De Unie en het spook van het euroscepticisme Prof. Steven Van Hecke & Wouter Wolfs Universiteit Derde Leeftijd Kortrijk | 26 maart 2014

Instituut voor de Overheid

Instituut voor de Overheid

Structuur van de presentatie • eurosceptische houdingen/meningen: • • de cijfers mogelijke verklaringen eurosceptische partijen soorten euroscepticisme Europese verkiezingen mei 2014: een vooruitblik Instituut voor de Overheid

Dalende steun voor Europese project Instituut voor de Overheid

Dalende steun voor Europese project Instituut voor de Overheid

Dalende steun voor Europese project Instituut voor de Overheid

Dalende steun voor Europese project Instituut voor de Overheid

Dalende steun voor Europese project Instituut voor de Overheid

Euroscepticisme ≠ recent fenomeen • oprichting EGKS > zonder de Britten • mislukking Europese Defensie Gemeenschap (1954) • Brussel = Europese hoofdstad? • … • toetreding Noorwegen o 1972: 53, 5% tegen o 1994: 52, 2% tegen • rechtstreekse verkiezing Europees Parlement • eurosclerose • … Instituut voor de Overheid

Referenda • 1992 Denemarken Verdrag Maastricht: 50, 7% tegen � 1993: nieuw referendum: 56, 8% voor • 2000 Denemarken euro: 53, 2% tegen • 2001 Ierland Verdrag van Nice: 53, 9% tegen � 2002: 62, 9% stemt voor • 2003 Zweden euro: 56, 1% tegen • 2005 Frankrijk Europese Grondwet: 54, 9% tegen • 2005 Nederland Europese Grondwet: 61, 5% tegen • 2008 Ierland Verdrag van Lissabon: 53, 2% tegen � 2009: 67, 1% voor Instituut voor de Overheid

Instituut voor de Overheid

Verklaringen euroscepticisme o o o o EU = elitair, bureaucratisch, ontransparatn, geldverspillend enz. Verdrag van Maastricht (1992): politiek project �economische project: eengemaakte markt invoering van de euro (verwachte prijsstijgingen) uitbreidingen, o. a. Turkije aantasting van de nationale soevereiniteit/verlies eigenheid, identiteit enz. economische crisis: EU = neoliberaal … Instituut voor de Overheid

• Finland: “Ware Finnen” o o o 2011: 19, 1% (� 2007: 4%) Conservatieve, nationalistische partij anti-Europese campagne in 2011 Instituut voor de Overheid

• Nederland: Partij voor de Vrijheid – Geert Wilders o o 2010: 15, 5% (� 2006: 5%) 2012: 10, 1% populistische partij zeer uitgesproken anti-islam en anti-EU Instituut voor de Overheid

Instituut voor de Overheid

• Griekenland: Syriza (“Coalitie van Radicaal Links”) o o Mei 2012: 16, 8% (� 2009: 4, 6%) Juni 2012: 26, 9% Extreemlinkse partij Campagne tegen EU in 2012 Instituut voor de Overheid

• Italië: Vijfsterren Beweging – Beppe Grillo o o 2013: 25, 55% Populistische, eurosceptische partij Instituut voor de Overheid

• Duitsland: Alternative für Deutschland o o o 2013: 4, 9% Eurosceptische partij Belangrijkste programmapunt: weg met de euro Instituut voor de Overheid

• Oostenrijk: Vrijheidspartij (FPÖ) o o 2013: 20, 5% Nationalistische, eurosceptische partij Instituut voor de Overheid

Gelijkenissen en verschillen? Instituut voor de Overheid

Euroscepticisme: what’s in a name? • Zowel linkse als rechtse eurosceptische partijen maar f steeds aan de uiteindes van het politieke spectrum • Extreem links: o economische grondslag: # Eurosceptici “EU = neoliberaal” f • Extreem rechts: o nationalistische grondslag: “EU = bedreiging Rechts Links soevereiniteit” • MAAR: ook “one-issue” partijen Instituut voor de Overheid

Euroscepticisme: what’s in a name? • Eurosceptische partijen vaak in oppositie anti-Europees discours als onderdeel van algemene oppositiestrategie o MAAR: uitzonderingen: vb Conservatives in VK �vaak door specifieke “nationale’ omstandigheden o Instituut voor de Overheid

Impact eurosceptische partijen • Nationaal niveau: o o o zweeppartij die regering onder druk zet vb Verenigd Koninkrijk: UKIP t. a. v. Conservatives vb Nederland: PVV t. a. v. VVD Instituut voor de Overheid

Euroscepticisme: what’s in a name? “hard” euroscepticisme: tegen EU als geheel (vb UKIP, PVV) �“zacht” euroscepticisme: tegen bepaalde aspecten van de EU (vb Alternative für Deutschland) o eurofielen v. eurofoben (+ enthousiasten en pragmatici) § rejectionisme: principeel verwerpen § revisionisme: terugkeer vroegere toestand § minimalisme: status quo § gradualisme: stap voor stap § reformisme: hervormingen § maximalisme: nieuw model o Instituut voor de Overheid

Euroscepticisme in de EU-instellingen o o Europese Commissie en Raad van Ministers: amper of niet vertegenwoordigd Europees Parlement 2009 -2014: Instituut voor de Overheid

EP: evolutie aantal eurosceptici 30 25 20 "Zachte" eurosceptici 15 "Harde" eurosceptici Totaal eurosceptici 10 5 0 1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009 Percentage eurosceptici in Europees Parlement Instituut voor de Overheid

Europese verkiezingen 2014 g meer of minder eurosceptici in Europees Parlement? • Uitgangspunt: ruime meerderheids EVP/S&D/ALDE • Peilingen voorspellen stijgende tendens: o o o Denemarken: Deense Volkspartij in peilingen groter dan regerende sociaal-democraten Frankrijk: Front National grootste partij UK: UKIP derde partij Nederland: PVV wordt opnieuw grootste partij … Instituut voor de Overheid

En in Vlaanderen? • Eén eurosceptische partij: VB • sp. a = kritischer • N-VA? Instituut voor de Overheid

De Unie en het spook van het euroscepticisme Prof. Steven Van Hecke & Wouter Wolfs Universiteit Derde Leeftijd Kortrijk | 26 maart 2014