DE NIEUWE BREUKLIJN Mark Elchardus mark elchardusvub ac

DE “NIEUWE” BREUKLIJN Mark Elchardus mark. elchardus@vub. ac. be SYNTHESIS, 11 december 2014, Utrecht

1985 -1995

TWEE DEBATTEN Destructuratie versus nieuw alignement of breuklijn Sociaaleconomische condities versus cultuur

DEBAT BESLECHT

EEN TWEEDE BREUKLIJN

TWEE BREUKLIJNEN

SOCIAALECONOMISC HE POSITIE CULTUUR POSITIE NIEUWE BREUKLI JN

CULTUUR SOCI AALECON OMIS CHE POSI TIE POSITIE NIEUWE BREUKLI JN

TWEE VRAGEN • Wat is nu precies die ‘nieuwe’ breuklijn • En waarom hangt die zo sterk samen met het onderwijsniveau

MAAR WAT IS NU PRECIES DIE NIEUWE BREUKLIJN

BREUKLIJN –MEERDIMENSIONEEL BEGRIP • Objectieve verschillen • Socialisatiepaden en socialisatiecontexten • Verschillen opvattingen, houdingen, emoties… • Sociale segregatie • Gespecialiseerde organisatievormen • Zelfbewustzijn

breuklijn = verschil + alignement

FOCUS Verschillen opvattingen, houdingen, emoties… In de literatuur wordt dikwijls spcifiek daarnaar verwezen als men het over breuklijnen heeft Ook ruim aandacht in Gescheiden werelden

• Will Tiemeijer: verschillende moraal en verschillende grondslag van morele oordelen • Bram Spruyt: conflictdenken • Den Ridder, Glas, Dekker: globaliseringskwesties • Hanspeter Krieisi: autoritarisme en particularisme • De Koster en Van Der Waal: verdraagzaamheid/etnocentrisme

SAMENVATTEND (BOVENS, DEKKER EN TIEMEIJER) PARTICULARISTEN UNIVERSALISTEN • Gemeenschapsafbakening • Kosmopoliet • Eurosceptisch • Pro-Europa • Tegen globalisering • Omhezlen globalisering • Hanteren conflictperspectief • Consensueel • Wantrouwig politiek en medemens • Vertouwens in lmedemense en politiek betrokken • Cultureel onzeker • Veel cultureel kapitaal • Lokaal georiënteerd • Bovenlokaal georiënteerd • Directe stijl van communicatie • reflexief

• De opsomming is wel een samenvatting van het boek, maar • Wat is nu de aard van die breuklijn ? • Wat is de interne logica of socio-logica ? • Wat zijn de kernbegrippen (autoritair/libertair; particularistisch/universalistisch; verdraagzaam/xenofoob … ? ?

• Dat is een heel moeilijke vraag omdat al de gehanteerde begrippen en nog vele andere, als ze worden geoperationaliseerd en gemeten, heel sterk samenhangen • De vraag kan niet eenvoudig via empirisch onderzoek worden beslecht • De enige mogelijkheid is uitgaan van een theoretisch kader:

• Volgens Jeffrey Alexander moet elke theorie over de samenleving (dus ook elke ideologie) twee fundamentele vragen beantwoorden: • De actorvraag: wat motiveert mensen • De ordevraag: gemeenschap afbakenen en ordenen

• Die werden vroeger door de levensbeschouwelijke breuklijn en door nationalistische/sub-nationalistische breuklijnen beantwoordt • Het was eneigszins “abnormaal” dat verdelingskwesties zo dominant waren, dat zij haast de enige breuklijn vormden, • Dus, in zekere zin, de terugkeer van een meer “culturele” breuklijn, een breuklijn die actor en orde definieert.

Fundamentele vragen Relevante houdingen en isssues actor Wat motiveert handelen Utilitair individualisme/normati eve opstelling Sociaal Darwinisme, conflictperspectief orde Wie maakt deel uit van de gemeenschap Etnocentrisme, xenofobie Euroscepticisme Globalisering Gemeenschapsafbakening Hoe bindende collectieve beslissingen nemen en orde handhaven Autoritarisme Law and order Democratie Politieke machteloosheid,

• (. . . ) jullie op de universiteit zijn een beetje onnozel, in het echte leven is het ieder voor zich… • Geld en macht, dat is belangrijk (…) de rest zijn praatjes • Mensen veranderen niet, wie niet horen wil moet voelen… • De meeste politici hebben geen … aan hun lijf. Er moet veel harder worden opgetreden • Iedereen kan hier binnen…binnen zonder kloppen … ze leven van de steun maar tien keer beter dan bij hen… waarom zouden die gaan werken • Gewoon mensen hebben al lang gezien welke problemen zich stellen … maar de politiekers, die zien niets, lopen achter de moslims aan, dat zijn ook stemmen, blijkbaar meer waard dan de mijne • Dit is geen democratie… we mogen stemmen voor partijen maar die luisteren niet naar ons • Diversiteit? Ik wil wel, maar de moslims willen niet. Het moet altijd zijn zoals zij willen. • Open grenzen ? Ja dat zijn de grenzen waarlangs ons werk verdwijnt.

• Niet alle elemente hoeven op elk moment evenveel aandacht te krijgen • De context kan accenten leggen, • Globalisering: gemeenschapsafbakening versus kosmopoltisme

WAAROM WORDT DE POSITIE OP DIE BREUKLIJN ZO STERK DOOR HET ONDERWIJS BEPAALD

DE SYMBOLISCHE SAMENLEVING • Een verandering van gedragssturing, van de modus van sociale controle • Het verdwijnen van de oude modus van controle • Afname van de druk van schaarste (economische groei en welvaartsstaat) • Post-religieuze Europa, einde ideologie en grote verhalen • Einde bevelhuishouding

DE OPKOMST VAN DE NIEUWE MODUS VAN CONTROLE • Individualisme als grondslag • Gedragsdisposities bijbrengen en activeren • De instellingen om het te doen • Onderwijs • Media • Kapitalisme van de begeerte • therapie

De invloed is verschoven van sociaaleconomische posities naar onderwijs en media • Cultureel kapitaal • Selectie informatie • Interpretatieschema’s (interpretatieve gemeenschappen) • Media-invloed • Perceptie van de wereld (declinisme)

25 TOT 35 JARIGE BELGEN Meer financiële gelijkheid Strengere ontslagregeling Dekkende solidaire ziekteverzekering Meer financiële ongelijkheid Soepeler ontslagregeling Meer privéverzekering Geen of zeer selectieve 47 -55% immigratie Rechten afhankelijk van kennis taal en 3 jaar werken 16 -21% Soepeler immigratie Geen voorwaarden voor wettelijke immigranten 4 -8% 13 -17%

IS ER NOG TIJD VOOR DISCUSSIE?