De maatschap nieuwe stijl ingebed in een vernieuwd
De maatschap nieuwe stijl ingebed in een vernieuwd ondernemings- en procesrecht Joeri Vananroye Instituut voor Handels- en Insolventierecht LEERSTOEL MATHEEUSSEN Campus Brussel 24 oktober 2019
Wet van 11 augustus 2017 houdende invoeging van het Boek XX WER • • • invoering faillissement en gerechtelijke reorganisatie van maatschap procedure bestuursaansprakelij kheid (XX. 224— 227) Invoering Boek XX WER Wet van 15 april 2018 hervorming ondernemingsrecht • • • hoofdelijkheid in elke maatschap inschrijvingsplicht KBO en boekhoudplicht voor maatschap optreden in rechte van organisaties zonder rechtspersoonlijkheid WVV • • boek 1: inleidende bepalingen boek 2: bepalingen gemeenschappelijk aan rechtspersonen boek 3: jaarrekening boek 4: maatschap, VOF en Comm. V boek 8: erkenning boek 12: herstructureringen boek 14: omzetting Hervorming Ondernemingsrecht 1 mei 2018 WVV 1 nov 2018 1 mei 2019 1 jan 2020
= Boek 4: maatschap, VOF en Comm. V ven n one s r e p hts noo t rec VOF Comm. V Maatschap: VOF en Comm. V: sch app en maatschap �art. 4: 1 – art. 4: 21 (inleiding, aandeel, bestuur, vennotenvergadering, vermogen, ontbinding en scheidingsregelingen) �art. 4: 22 – art. 4: 28 �bepalingen voor maatschap minus die over onverdeeldheid (art. 4: 23)
= Boek 4: maatschap, VOF en Comm. V = Boek 2: bepalingen gemeenschappelijk aan rechtspersonen ven n one s r e p hts noo t rec VOF Comm. V Art. 2: 1: sch app en maatschap “De bepalingen van dit boek zijn van toepassing op alle rechtspersonen geregeld in dit wetboek, voor zover ervan niet wordt afgeweken in de volgende boeken” promotor, naam en zetel, oprichting en openbaarmaking, nietigheid van vennootschap en van besluiten, bestuur (inclusief ‘cap’), geschillenregeling, ontbinding en vereffening
WER nieuw ‘ondernemingsbegrip’ (art. I. 1, 1° WER en art. 573 Ger. W) • Is o. a. een onderneming: • elke natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent (bv. notaris) • elke privaatrechtelijke rechtspersoon (bv. VZW) • elke vennootschap (bv. maatschap) • Dit ondernemingsbegrip bepaalt toepassing van: • insolventieprocedures • bevoegdheid ondernemingsrechtbank • vrij ondernemingsbewijsrecht en bewijswaarde factuur • “vermoeden” van hoofdelijkheid • Dit ondernemingsbegrip levert bouwstenen aan voor toepassingsgebied • inschrijvingsplicht KBO • boekhoudplicht
WER is elke maat een ‘onderneming’? Vraag enkel relevant voor natuurlijke personen Uitgangspunt : • Elke maatschap is een onderneming • Handelingen van een maatschap worden toegerekend aan (openbare) maten Gevolgen: • Dit betekent niet dat hoedanigheid van ‘onderneming’ automatisch aan maat wordt toegerekend • Dit betekent wel dat activiteit van maatschap aan maat wordt toegerekend • Ergo: maat wordt onderneming indien maatschap een beroepsactiviteit heeft
V WV Belangrijkste nieuwigheid WVV: erkenning van afgescheiden vermogen van maatschap zonder rechtspersoonlijkheid – Reeds lang aanvaard voor VOF en Comm. V wegens ander rechtssubject dan vennoten – Lange tijd: a contrario niet voor maatschap – Moderne doctrine: toch afgescheiden vermogen
Klassiek groot wantrouwen tegen afgescheiden vermogen moral hazard verhaalsfrustratie opportunisme Voordelen afgescheiden vermogen? eigenaar vennoten handelsfonds
BOEKPRESENTATIE Prof Katharina Pistor (Columbia U. ) 4 November 2019 16 u 30 -18 u 30 KU Leuven Campus Brussel https: //corporatefinancelab. org/2019 /09/27/the-code-of-capital-how-thelaw-creates-wealth-and-inequality/ gratis deelname inschrijven vereist
Technologie de scherpe kantjes van vermogensafscheiding afvijlt 1. 2. 3. 4. Publiciteit Liquiditeit door beslag op aandelen Bestaan en voorrang van zaakcrediteuren Doelgebonden beheer met bestuursaansprakelijkheid 5. Boekhoudregels 6. Ordentellijke vereffeningsprocedures
Technologie de scherpe kantjes van vermogensafscheiding afvijlt n e l e d n a a t i p n e e o t i r c g u i l a e l b t s i e d b e r r c o 1. Pu k o a d a z t i e n t a i v d i g u n q ra r o 2. Li o v t n e e m n a r a e t e s h e e B b n 3. e d d i n e o h k b j i e l g e l k e a o r p s n 4. D a a s r u u s t e s r u be d ls e e c g o r e r p d s g u n o i h n k e e f f o e B r e v 5. e k j i l l e t n e d r O. 6 Quid maatschap?
1. Publiciteit • Tot voor kort: pour vivre heureux, vivons caches • Nieuw: – KBO – UBO • Nog altijd niet: – Neerlegging ter griffie en publicatie BBS – Publicatie jaarrekening
1. Publiciteit: inschrijvingsplicht KBO • Art. III. 49 § 1, 1° en 2°: • inschrijvingsplicht voor maatschap naar Belgisch recht • inschrijvingsplicht voor maatschap die in België beschikt over een zetel, een bijkantoor of een vestigingseenheid • Voorwerp inschrijving: • o. a. naam, adressen, uitgeoefende economische activiteiten, algemeen lasthebber (“elke persoon die in naam en voor rekening van de onderneming optreedt als feitelijk exploitant van de vestigingseenheid”)(KB 22 juni 2003) • Plicht om ondernemingsnummer te vermelden (nieuw art. III. 25) • Sancties: • procesrechtelijke sanctie niet-inschrijving regulariseerbaar (art. III. 26 § 2 gerepareerd Wet van 2 mei 2019) • strafsanctie (nieuw art. XV. 77. 1°): geldboete van 26 tot 10. 000 EUR
1. Publiciteit: inschrijvingsplicht KBO • Stille maatschappen inschrijvingsplichtig? • Tijdelijk vennootschap van aannemers vóór de gunning van een opdracht? Antwoord op parlementaire vraag: nee • Vrijstelling van inschrijvingsplicht (nieuw art. III. 49 § 2, 1°): • Onbeperkt aansprakelijke vennoten van een maatschap, VOF of Comm. V • Bevestigt dat in principe toerekening hen tot onderneming kan maken • Het is dus mogelijk de maatschap in te schrijven zonder dat een maat is ingeschreven (↔ Fod Economie – Dienst Ondernemingsloketten)
1. Publiciteit: draagwijdte beperkt • Hoofddoel van publiciteit die voor maatschap werd ingevoerd: • Informeren van overheid • Niet of minder: informeren van derden • Draagwijdte beperkt – onder meer niet gepubliceerd: • • Statuten (of uittreksel eruit) Financiële informatie Kapitaal Identiteit van aandeelhouders • Maatschap blijft persona incerta • Hypotheekbewaarder: • geen inschrijving mogelijk op naam van maatschap • moet uit inschrijving aard van onverdeeldheid blijken? • Aandeelhoudersregister: ?
1. Publiciteit: pijnpunt Hoe afgescheiden vermogen te verzoenen met de afwezigheid van georganiseerde publiciteit? Derde Onderneming Werkend vennoot Stille vennoot
2. Geen liquiditeit door beslag • Overdrachtsbeperkingen aandelen tegenwerpelijk aan derden • Frustreren verkoop van aandelen bij beslag • Persoonlijke schuldeiser kunnen wel derdenbeslag leggen op uitkeringen (maar is uiteraard manipuleerbaar) • Schuldeisers kunnen ontbinding uitlokken bij insolventie van een vennoot • Traditionele uitleg: capitis diminutio • Betere uitleg: schuldeisers krijgen liquiditeit door liquidatie • Statutaire regeling van deze ontbindingsgrond • Mogelijk om het te moduleren • Wellicht niet mogelijk om het uit te sluiten zonder redelijke alternatieve exit-opties • Voorbeeld : uittreding met scheidingsaandeel
3. Voorrang voor “zaakcrediteuren” Code Civil t. e. m. W. Venn. : – Geen sprake van vennootschapsschuldeisers met een bijzonder statuut – Enkele geregeld in welke mate ze persoonlijke schuldeisers zijn (gelijke delen of hoofdelijk) – Geen toerekeningscriterium voor onrechtmatige daden – Sinds 1999: maatschap wel strafrechtelijk verantwoordelijk
3. Voorrang voor “zaakcrediteuren” Art. 4: 14 WVV: `De schuldeisers wier schuldvordering voortvloeit uit de activiteit van de vennootschap kunnen verhaal uitoefenen op het volledige vennootschapsvermogen. De vennoten zijn ten aanzien van deze schuldeisers persoonlijk en hoofdelijk gehouden met hun eigen vermogen. In afwijking op het voorgaande lid hebben derden, indien het een stille vennootschap betreft, enkel verhaal op de vennoot of zaakvoerder die met hen in persoonlijke naam heeft gehandeld. Derden hebben geen rechtstreekse vordering tegen de overige vennoten. ´ J : toerekeningscriterium voor onrechtmatige daden (≈ art. 5 Sw. ) : botst met toerekening voor rechtshandelingen (‘in naam van’)
3. Voorrang voor “zaakcrediteuren”: hoe een uitvoerbare titel verkrijgen? nieuw art. 703 § 2 Ger. W. maatschap met 3 maten en 1 zaakvoerder Identificatie bij inschrijving KBO volstaat de vermelding van benaming en zetel om te doen blijken van de identiteit van gezamenlijke deelgenoten Vertegenwoordiging als algemeen lasthebber: actief en passief bevoegd als geen algemeen lasthebber: elke maat passief bevoegd vennootschap is zelf geen procespartij vennoten moeten worden geïdentificeerd geen belangenschade als collectieve identificatie zaakvoerder moet worden geïdentificeerd als partij actief optreden: vennootschap dient bewijs te leveren dat zaakvoerder bevoegd is passief optreden: tegenpartij moet een bevoegde vertegenwoordiger dagvaarden sneller passief vertegenwoordigingsbevoegd
4. Doelgebonden beheer met bestuursaansprakelijkheid • ‘Qui a compagnon a maître’ • Actio pro socio – Van oudsher erkent rechtspraak ‘minderheidsvordering’ in maatschap – Kan wellicht contractueel worden gemoduleerd • Art. XX. 225 – XX. 227 WER gelden ook voor maatschap, VOF en Comm. V • “Gemeen bestuursaansprakelijksrecht” van Boek 2 WVV formeel… … niet van toepassing op maatschap … wel van toepassing op VOF en Comm. V
5. Boekhoudverplichting • Boekhoudplicht in nieuw art. III. 82 § 1, 2° en 3 WER • Van oudsher: verplichting tot “rekening en verantwoording”
6. Ordentellijke vereffeningsprocedures • Traditioneel – Vereffening verwees naar onverdeelde nalatenschap: procedure waarbij nalatenschapsschuldeisers er bekaaid van afkomen – Geen faillissement voor maatschap • Boek X WER: insolventieprocedures gelden ook voor maatschap • Art. 4: 21 WVV: ‘Het vennootschapsvermogen wordt na ontbinding geacht voort te bestaan voor de vereffening tot aan de sluiting daarvan. Elke belanghebbende kan de aanstelling van één of meer vereffenaars vorderen voor de voorzitter van de ondernemingsrechtbank van de zetel van de vennootschap zitting houdend zoals in kort geding. Artikel 2: 97, §§ 1 en 3, eerste lid, is van toepassing. ’ samenloop
‘Haas ik doop u vis” Kan een maatschap ontsnappen aan verplichtingen ondernemingsrecht door zich om te vormen tot onverdeeldheid? • Naam door partijen gegeven determineert niet kwalificatie door rechter • Elke organisatie zonder rechtspersoonlijkheid en met uitkeringsoogmerk is onderneming • Afgescheiden vermogen en georganiseerd bestuur volstaan wellicht om “organisatie” zijn • Onverdeeldheid die geen “organisatie” is, is wellicht ongeschikt om functie van een maatschap over te nemen
Wat de Wet Hervorming Ondernemingsrecht wijzigt aan het vennootschapsrecht Hof van Cassatie wijzigt echtspraak over gevolg van veroordeling van VOF Exit het handelsrecht. Een nieuw ondernemingsrecht herrijst De feitelijke vereniging in rechte na 1 november 2018 Een ‘second wind’ voor de Comm. V? °°° corporatefinancelab. org/
- Slides: 25