De leerkracht centraal op weg naar passend onderwijs

De leerkracht centraal: op weg naar passend onderwijs met een preventieve gedragsbenadering cathy. van. tuijl@edith. nl Onderwijsdag 2012 SKOE 1

Rondje kennismaken Onderwijsdag 2012 SKOE 2

Actuele onderwijscontext: Opbrengstgericht werken en Passend Onderwijs OGW: Directe instructie, convergente differentiatie, gericht op optimaliseren van opbrengsten voor elke leerling Passend ow: voor elke leerling een passend traject, meer leerlingen met milde problemen binnen regulier onderwijs door flexibel onderwijscontinuüm. Basiszorg: preventief en licht curatief Onderwijsdag 2012 SKOE 3

Gewenst Minder reactief handelen op ongewenst gedrag van individuele leerlingen Meer anticiperend handelen voor hele groep • Attitude leerkracht, • Positieve interacties • Klassenmanagement, • Brede school aanpak • Wat werkt: meer preventief handelen helpt! Onderwijsdag 2012 SKOE 4

Opdracht 1: 10 minuten • Denk na over de eigen succeservaringen m. b. t. omgaan met leerlingen met (mild) verstorend gedrag. • Beschrijf in steekwoorden de situatie: Probleem: Aanpak: Werkzame factoren/effecten: • Wissel in de groep ervaringen uit en vergelijk de werkzame factoren met elkaar. In welke mate/op welke manier komen deze met elkaar overeen? • Noteer ideeën die ik heb gekregen door de succeservaringen met elkaar te delen: • Plenair bespreken van de werkzame factoren en de effecten Onderwijsdag 2012 SKOE 5

Uitkomsten opdracht 1 • Type probleem: • Type aanpak: • Werkzame factoren: Onderwijsdag 2012 SKOE 6

CONTINUUM van SCHOOLBREDE INSTRUCTIE & POSITIEVE GEDRAGSONDERSTEUNING ~5% ~15% Primaire Preventie: School-/klassebrede systemen voor alle leerlingen, staf & settingen Tertiaire Preventie: gespecialiseerde individuele systemen voor leerlingen met hoge mate van risicovol gedrag Secondaire Preventie: gespecialiseerde groepssystemen voor leerlingen met risicovol gedrag ~80% van de leerlingen Onderwijsdag 2012 SKOE 7

Belang preventieve aanpak Gedragsproblemen variëren in ernst: Deel gaat vanzelf over, maar deel is sterk voorspellend voor reeks aan problemen: -Niet optimale leerprestaties of achterstand -Motivatieproblemen, onbetrokkenheid bij school/klas en verhoogd risico op schooluitval -Problemen met contacten met leeftijdsgenoten -Escalerende problemen richting gedrags- of andere stoornissen Onderwijsdag 2012 SKOE 8

Effectief hanteren van groepsactiviteiten Effectieve leraren verschillen van ineffectieve leraren in: • Monitoren: actief en regelmatig toezicht op leerlingen, probleemgedrag vroeg ontdekt, voor escalatie • Tempo: vlot les, houden aandacht leerlingen vast en voorkomen van afgeleid raken • Betrekken leerlingen in uitdagende, maar niet onmogelijke groepsactiviteiten Onderwijsdag 2012 SKOE 9

Onderdeel van preventieve gedragsbenadering: combinatie van strategieën Preventieve strategieën: Klasse-organisatie, groeperen van leerlingen, gebruik van signalen, routines rond taken, materialen en activiteiten Strategieën rond onderwijzen van gewenst gedrag: uitleggen, verklaren, gedragslessen Strategieën gericht op veranderen van consequenties: belonen, straffen, versterken, corrigeren, negeren, heroriënteren in reactie op gewenst of ongewenst gedrag en taak-of omgevingsveranderingen Onderwijsdag 2012 SKOE 10

Opdracht 2 (10 minuten) • Bekijk de piramide • Vul in: Wat doen we om goed gedrag en een goed klasklimaat te bevorderen; op welk niveau van de piramide? • Wissel ook uit hoe je dat doet: goede voorbeelden, schoolvoorbeelden (betrek daarbij ook middelen om monitoren, lln te betrekken) Onderwijsdag 2012 SKOE 11

Opdracht 2 Piramide vullen • • • Basis: groepsgewijs Middengroep: kleine groep Top: individuele lln - Onderwijsdag 2012 SKOE 12

Uitkomsten opdracht 2 • Basisniveau piramide: • Middenniveau piramide: • Toppiramide: Onderwijsdag 2012 SKOE 13

Veel preventieve acties al aanwezig Maar hanteer ze bewust, breid ze uit, maak ze expliciet: ‘Corrigeren in het klein en prijzen in het groot’ Onderwijsdag 2012 SKOE 14

Gedragsprobleem: Leerling- of interactieprobleem? Transactioneel model: gedrag is situationeel, relatief en fluctuerend Aangrijpen bij veranderbare zaken: de volwassene, aanpassing van de leeromgeving, gerichte instructie (goed gedrag kun je leren). Onderwijsdag 2012 SKOE 15

Ontwikkeling preventieve strategieën Combinatie van • Hoe voorkom ik uitlokkende factoren ? • Hoe ontwikkel ik vaardigheden bij de leerling die alternatief zijn voor probleemgedrag? • Hoe verander ik de consequenties van (on)gewenst gedrag? Onderwijsdag 2012 SKOE ? 16

De valkuil van negatieve en escalerende interactiepatronen Kind krijgt nu zijn zin en leert dat het met escalerend gedrag de strijd kan winnen. Leerkracht gaat kind volgende keer uit de weg. Leerkracht bindt in, laat verzoek vallen Verzoek van de leerkracht Negatieve reactie van het kind Dringend herhalen van verzoek Sterker volharden in negatieve reactie: gillen, schelden, fysieke agressie Onderwijsdag 2012 SKOE 17

Wat helpt bij leerlingen met gedragsproblemen? Oog voor vraag achter gedrag Goed gedrag expliciet aanleren Eigen reactie: kort nonverbaal signaal , zakelijk Op zoek naar talenten, leuke kanten leerling Leeromgeving aanpassen (Otr) Kritisch blijven tav eigen aandeel Ouders betrekken vanuit eigen vraag Onderwijsdag 2012 SKOE 18

Verhouding positieve en negatieve interacties 4: 1 Ook /juist bij lastige leerlingen Onderwijsdag 2012 SKOE 19

Opdracht 3: denken-delen-uitwisselen • Neem een lastige leerling in gedachten. • Ga na of je deze leerling afgelopen week gecorrigeerd hebt. Hoeveel aandacht was er daarbij voor aanleren van gewenst gedrag? • Hoe vaak had je een positief moment of actie naar deze leerling? Is het mogelijk om deze momenten uit te bouwen? • Wat zou je morgen kunnen uitproberen? Onderwijsdag 2012 SKOE 20

Opdracht 3: samenvatten en terugkoppelen Onderwijsdag 2012 SKOE 21

Wat helpt in de school? Schoolbrede aanpak Gericht op positieve interacties Proactief handelen / klassenmanagement Samen met ouders Preventief in plaats van ‘wait to fail’ Onderwijsdag 2012 SKOE 22

Meer weten over gedrag en aanpak? Kom naar de buitenkring lectoraat gedrag- en leerproblemen! 2 x per jaar: maart-november Dinsdag van 16. 15 -18. 30 Opgeven bij melanie. brouwer@edith. nl onder vermelding van ‘buitenkring’ Onderwijsdag 2012 SKOE 23