De gemeenteraad en de ruimtelijke ordening Over bestemmingsplannen

De gemeenteraad en de ruimtelijke ordening Over bestemmingsplannen, omgevingsvergunningen, duurzaamheid en de verhouding met Rijk en provincie Lex de Savornin Lohman (Natuur en milieufederatie N-Holland)

Even voorstellen Natuur en Milieufederatie Noord-Holland (een van de 12) • 140 leden: lokale groepen • Projecten (bijv. locaties windturbines), belangenbehartiging, ondersteuning lid organisaties • Juridische helpdesk: zienswijze en beroep bij/tegen bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen

Programma • Het kader: Wet ruimtelijke ordening • R. O. gedecentraliseerd? Ja en nee: • Bevoegdheden provincies, Rijk, gemeentes • Gemeente: structuurvisie, bestemmingsplan • Het bestemmingsplan - Belangrijkste kenmerken (Digitale) verbeelding, regels, toelichting Procedure, betrokkenheid burgers • Alternatief: omgevingsvergunning • • Omgevingsvergunning strijdig gebruik Gewone omgevingsvergunning, planologische kruimelgevallen • Bestemmingsplan en duurzaamheid • Provinciaal beleid, ladder duurzame verstedelijking • Omgevingswet 2019

Wet ruimtelijke ordening (Wro) • Wro (sinds 1 -7 -2008): gemeentes maken “burger bindende regels”, Rijk en provincies scheppen kaders: - Gemeenteraden: bestemmingsplannen (afwijkvergunningen) Provincies: verordeningen (PS: ruimte, milieu), reageren op bestemmingsplannen; Rijk: AMv. B’s (Minister: Barro), reageren op bestemmingsplannen • Afwijken mag, mits gemotiveerd • • Provincie (Rijk) kan reactieve (proactieve) aanwijzing geven Burgers kunnen zich beroepen op prov. verordening/AMv. B • Alle overheden: structuurvisies, zelfbindend • Prov. verordening en AMv. B bindend voor bestemmingsplannen gemeentes (“regels”): • Bovenlokale projecten: uiteindelijk provincie en Rijk doorzettingsmacht (inpassingsplan, projectbesluit)

De provincie • Beleid: Structuurvisie(s) • Regels: Provinciale Ruimtelijke Verordening -> staat veel in! - Provinciaal belang Regels voor bestemmingsplannen (en afwijkvergunningen) • Zienswijze, reactieve aanwijzing of beroep bij bestemmingsplannen (+afwijkvergunningen) • Proactieve aanwijzing (zelden) • Zelf doen: - Inpassingsplan (“provinciaal bestemmingsplan”) Omgevingsvergunningen

Het Rijk • Beleid: Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, Windenergie op Land … • niet-formeel: woningbouwtaakstellingen, bestuursovereenkomsten • Bindende regels in AMv. B: Barro (Besluit algemene regels ruimtelijke ordening) • Reageren op bestemmingsplannen: zienswijze, reactieve aanwijzing of beroep • Proactieve aanwijzing • Zelf doen: - Rijksinpassingsplan Projectbesluit

Bindend Rijksbeleid Barro (Besluit algemene regels ruimtelijke ordening) Project Mainport Rotterdam Kustfundament (“Bouwverbod”) Grote Rivieren (Ruimte voor de Rivier) Waddenzee en waddengebied, IJsselmeergebied Nationaal Natuurnetwerk (EHS) Buisleidingen van nationaal belang, hoogspanningsleidingen Primaire Waterkeringen Militaire objecten Locaties elektriciteitscentrales Werelderfgoed (NHW, Stelling A’dam, Limes, Beemster) Reservering parallelle Kaagbaan Ladder duurzame verstedelijking

Gemeente • Structuurvisie: visievorming, verplicht (maar …) • • Gemeenteraad stelt vast: hoofdlijnen R. O. beleid, met uitvoeringsparagraaf: stip op de horizon/politieke keuzes Zelfbindend (onderbouwing bestemmingsplannen/andere besluiten) maar (stevig) gemotiveerde afwijking is mogelijk Inspraak mogelijk (geen beroep): kans om burgers te betrekken Ook deelvisies (gebiedsontwikkeling) of aspectvisie (bijv. glastuinbouw) mogelijk • Bestemmingsplan: • Vaststelling door gemeenteraad • Omgevingsvergunning, incl. afwijkvergunning • Verleend door B&W, afwijkvergunning met instemming raad

Het bestemmingsplan • Kenmerken: - Bindend voor de burger Toelatingsplanologie: wat mag, niet wat moet Automatische piloot: als een bouwplan past, dan moet het vergund worden Vaak gedetailleerd (ook tendens ontwikkelingsplanologie) • Regelt - Gebruik / functie Bouwen • Bestaat uit verbeelding, regels en toelichting • …toelichting geen (formeel) onderdeel van het plan • Wordt iedere 10 jaar herzien • op straffe van verval leges (plan blijft wel gelden!)

Alles moet digitaal • Alles op www. ruimtelijkeplannen. nl - PDF’s vaak op site gemeente e. a. • Rijk, provincie en gemeente, ook verordeningen/structuurvisies • Voor alle nieuwe plannen verplicht - Oude plannen soms op allerlei manieren (Pdf’s gemeentesite) • Attenderingsservice - Kan ook via www. nieuweplannen. nl

Luchtfoto Amersfoort Gerrit v Stellingwerfstraat 32 Concept en ontwerp

De kaart / de verbeelding

Regels • Hoofdstuk 1 Inleidende regels - begrippen wijze van meten • Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels - bestemmingen uit te werken bestemmingen • Hoofdstuk 3 Algemene regels - algemene bouwregels algemene gebruiksregels algemene afwijkingsregels algemene wijzigingsregels • Hoofdstuk 4 Overgangs- en slotregels - overgangsrecht slotregel

Regels Per bestemming: • Bestemmingsomschrijving • Bouwregels • Nadere eisen • Afwijken van de bouwregels (“binnenplans”, wel omgevingsvergunning nodig) • Specifieke gebruiksregels • Afwijken van de gebruiksregels (bij omgevingsvergunning) • Wijzigingsbevoegdheid B&W (voorwaarden) • Omgevingsvergunning voor uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde (vroeger: aanlegvergunning)

• Vroeger: “aanlegvergunning” • Voorbeelden: • • bodem ophogen of graven bomen kappen of planten sloten dempen of graven voorwerpen indrijven • Bescherming van waarden en belangen • • • archeologie natuur grote gasleidingen

Procedure bestemmingsplan 1. 2. 3. Ambtelijke voorbereiding, overleg met rijk, provincie, waterschap Kennisgeving (evt. voorontwerp/inspraak) Voorbereidingsbesluit (“bevriest” gebied) JURIDISCHE FASE 1. Ontwerp ter inzage: zienswijzen, 6 weken 2. Vaststellen in de raad, Nota zienswijzen 3. Beroep Raad van State: 6 weken, voor belanghebbenden & zienswijze ingediend 18

Burgerparticipatie? Bij ontwerp bestemmingsplan zijn de keuzes al gemaakt: - Overleg met andere (semi-)overheden, bedrijven etc. achter de rug - Regels liggen al voor (gedetailleerd of globaal) - Grondbeleid moet in beeld zijn (economische uitvoerbaarheid) Burgerparticipatie mogelijk door: - Voorontwerp, met zienswijzen - Zienswijzen op kennisgeving mogelijk maken - Via inspraak, dialoogtafels… (gemeenteraad: inspraakverordening)

Rechtsbescherming burger(s) Een ieder kan zienswijzen indienen tegen ontwerp • Nodig om in beroep te kunnen gaan “Belanghebbenden” (lokaal gevestigden, organisaties) kunnen in beroep: • Relativiteitsbeginsel: alleen eigen belangen/doelen tellen • Plan moet sporen met relevante omgevingswetten (en provinciale en rijksregels) • … verder beleidsvrijheid gemeenteraad (goede ruimtelijke ordening, adequate motivering, marginale toets rechter) Bij Raad van State (als enige): - plan kan voor bestreden delen vernietigd worden - dan herleeft oude plan - … of gebrek wordt hersteld door planwijziging of nieuwe onderbouwing Planschade • Bij waardedaling eigendommen door plan (drempel)

Beheersverordening • In plaats van bestemmingsplan • Voor gebieden zonder nieuwe ontwikkelingen • Voorbeeld: Utrecht - Voordorp a. de in het verordeningsgebied gelegen gronden en bestaande bouwwerken mogen worden gebruikt overeenkomstig het bestaande gebruik; b. bestaande bouwwerken mogen worden vervangen door bouwwerken van dezelfde afmetingen en op dezelfde locatie.

De omgevingsvergunning Wabo = Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Doel: alles in een keer regelen • Een plan, een aanvraag, een besluit, een keer bezwaar en beroep De omgevingsvergunning is in de plaats gekomen van • Reguliere procedure: 8 weken, fatale termijn • Bouwvergunning, milieuvergunning, monumentenvergunning, toetsing bestemmingsplan, deel lokale toestemmingen, toestemmingen natuurwetten (via instemming GS “vvgb”)

Omgevingsvergunning strijdig gebruik (“afwijkvergunning”) Vergunning strijdig gebruik (Art. 2. 12 Wabo) = voor project: • vereist “goede ruimtelijke onderbouwing” • in feite dezelfde eisen als aan nieuw bestemmingsplan: moet sporen met omgevingswetten • ook onder voorwaarden te verlenen • geldt alleen voor project/aanvrager, wijzigt niet bestemmingsplan B&W verleent, maar gemeenteraad moet “verklaring van geen bedenkingen” afgeven • tenzij door de raad aan B&W gedelegeerd (“categorieën van gevallen”, bijv. Passend in structuurvisie) Uitgebreide procedure Wabo: 26 weken, geen “fatale termijn” 23

Procedure omgevingsvergunning strijdig gebruik Publicatie ontwerp • • • De beslistermijn is niet fataal. De omgevingsvergunning is pas geldig ná de beroepstermijn. Beroep en hoger beroep

Het realiseren van projecten In soorten en maten • Nieuw of gewijzigd bestemmingsplan • Omgevingsvergunning strijdig gebruik • Gewone omgevingsvergunning Vergunningvrij: altijd = art. 2 Bijlage II Bor, als past in bestemmingsplan = art. 3 • Planologisch kruimelgevallen • Coördinatie: als er meer besluiten nodig zijn - tegelijk ter inzage, een beroepsprocedure • Crisis en herstelwet

Planologische kruimelgevallen Maakt afwijking bestemmingsplan mogelijk voor gevallen op de lijst, zonder ruimtelijke onderbouwing - Art. 4 Bijlage II Besluit omgevingsrecht (Bor) De kruimels zijn al aardig gegroeid …. - Bouwwerk/geen gebouw max. 10 m hoog, 50 m 2 oppervlak Mestvergisters bij agrarisch bedrijf Ander gebruik, tijdelijk (10 jaar) …. B&W stelt vast: gemeenteraad en B&W kunnen afspraken maken over “beleidsregels” (zelfbindend)

Bestemmingsplan en duurzaamheid Toelatingsplanologie: niet afdwingen, wel vastleggen • Energie: EPC via Bouwbesluit - niet afdwingen, wel vastleggen (restwarmte, EPL, duurzame energie) Bestemmingsplan moet sporen met milieu- en natuurwetgeving (“maximale mogelijkheden van het plan”) • • • Luchtkwaliteit Natuur gebiedsbescherming (Natura 2000 gebieden, ook extern) Soortenbescherming: uitvoerbaarheid, kunnen ontheffingen verkregen worden Geluid en trillingen Externe veiligheid Geurhinder (agrarisch gebied) Bodemkwaliteit Archeologie en erfgoed Watertoets – kan leiden tot regels en voorschriften in plan Lichthinder - idem

R. O. gedecentraliseerd? Verordening Noord-Holland Bedrijventerreinen/woningbouw landelijk gebied (prov. planning) Landschappelijke inpassing (Adviescommissie) Detailhandel (“weidewinkels”) EHS (begrenzing, wezenlijke kenmerken en waarden) UNESCO werelderfgoed, Bufferzones Concentratiebeleid glastuinbouw, intensieve veehouderij Windturbines, zonneparken (in aantocht) Weidevogelleefgebieden Zonering strandpaviljoens Aardkundig waardevolle gebieden Provinciale ladder duurzame verstedelijking

Ladder duurzame verstedelijking Ladder vastgelegd in Besluit ruimtelijke ordening, art. 3. 1. 6: • • “Stedelijke ontwikkeling” Actuele regionale behoefte Niet te realiseren binnen “bestaand bebouwd gebied” Multimodale ontsluiting Vaak ook nog provinciale ladder • Ander begrip “Stedelijke ontwikkeling” Veel jurisprudentie, wordt vereenvoudigd: • Alleen voor landelijk gebied • Alleen “behoefte”, actuele regionale” vervalt • Multimodale ontsluiting vervalt

Crisis en Herstelwet Kortere en snellere procedure • -> Geen pro forma beroep, in 6 maanden uitspraak, passeren gebreken Ontwikkelingsgebieden • Gebieden worden apart aangewezen • Milieuruimte herverdelen (zoals geluid), milieumaatregelen verplichten (zoals geluidwal) • Maximaal 10 jaar afwijken van de normen Innovatieve experimenten • Projecten worden apart aangewezen • Daarbij wordt aangegeven van welke normen mag worden afgeweken • Kleine windmolens op gebouwen op bedrijfsterreinen in provincie Bestemmingsplannen verbrede reikwijdte (ook milieu) ….

Omgevingswet: 2019 Omgevingswet is door TK en EK geaccepteerd, nu AMv. B’s ter inzage: in werking gepland in 2019 • wel al “proefdraaien” mogelijk (via Crisis&Herstelwet) Integratie wetten fysieke leefomgeving: 6 kerninstrumenten Bestemmingsplan wordt omgevingsplan (verbrede reikwijdte) • • Gemeentes kunnen omgevingswaarden vaststellen Meer afwegingsruimte geluid, bodem, geur Globaler: functies i. p. v bestemmingen (“ontwikkelingsplanologie”) Ontwerp AMv. B: afwijkvergunning niet meer door de gemeenteraad Provinciale verordening en Rijks-AMv. B blijven bestaan (instructieregels) • … en ook de interventiebevoegdheden (“instructies”)

Enkele voorbeelden

Maar: toch niet alles Water

B&W is bevoegd gezag Adviezen waarvan afgeweken mag worden • Welstand Bindende adviezen • Waterschap over indirecte lozingen Verklaring van geen bedenkingen (vvgb) = aanhaken • Gemeenteraad bij “afwijken bestemmingsplan” • Ministerie bij Flora- & Faunawet (aanhaken) • Provincie bij Natuurbeschermingswet (aanhaken) … soms is GS of rijk bevoegd gezag • Voor de hele omgevingsvergunning • Voorbeelden: grote bedrijven en defensie

Twee procedures De reguliere procedure • Voor de meeste enkelvoudige aanvragen • Als het in het bestemmingsplan past De uitgebreide procedure • • Voor veel alle grotere zaken Bij milieuvergunning Bij monumenten Bij aanhaken / verklaring van geen bedenkingen

Reguliere procedure Publicatie aanvraag

Reguliere procedure

Einde