De corporatiesector onderwijs en zorg vergeleken Naar Maatschappelijk

De corporatiesector, onderwijs en zorg vergeleken Naar Maatschappelijk ondernemen 2. 0 in de corporatiesector Gebaseerd op: Omgevingsanalyse t. b. v. de parlementaire enquêtecommissie woningcorporaties (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Goodijk, 2014) + Van meedeinen naar koers zetten (Van Montfort, Buwalda-Groeneweg, Schulz, 2015) 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 1

Ontwikkelingsgeschiedenis • Wonen, zorg en onderwijs Vergelijkbare ontwikkelingsgeschiedenis: Ø Particulier initiatief Ø Pijler onder verzorgingsstaat: verstatelijking, overheidstoezicht, onderdeel beleidsagenda Ø Liberalisering, marktwerking en/of verzelfstandiging • Hybride systemen tussen markt, overheid en samenleving 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 2

Vier overeenkomsten en drie reflecties 1. 2. 3. 4. Schaalgrootte Governance Financiële kengetallen Topinkomens • Reflecties 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 3

Schaalgrootte en governance • Schaalgrootte: – afname van aantal instellingen/besturen Corporaties: van 764 (1997) naar 381 (2012) Scholen voortgezet onderwijs: van 1005 (1994) naar 645 (2013) tot 363 in 2015 • Governance: – Dominantie van stichtingsmodel – Introductie van corporate governance elementen: Rv. B – Rv. T – Introductie van governance codes: hoge naleving naar de letter 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 4

Financiële kengetallen, topinkomens • Financiële kengetallen: – Golfbewegingen maar op sectorniveau (nog) niet verontrustend – Grote verschillen tussen instellingen • Topinkomens: – in alle sectoren een issue en aan banden gelegd 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 5

Sectoroverschrijdende vraagstukken • Betrokkenheid stakeholders: – lastig bij grootschalige organisaties met brede taakopdracht • Stichtingsvorm: – Wie is eigenaar? • Raad van Toezicht: – Publiek belang of organisatiebelang? Brief minister EZ ‘Borging van publieke belangen’ 28 -11 -2014: “Raden van toezicht zijn ten principale geroepen om de dienstverlening aan burgers centraal te stellen in hun toezicht op de instelling” 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 6

Reflectie 1: Schaal • Schaalvergroting en lokale verankering kunnen samengaan: Ø Grootschalige back office en kleinschalige front office? • Maar: lokale verankering en maatwerk noodzakelijk • En: stel kwaliteit dienstverlening en financiële contituïteit voorop Daarnaast: Fusietoets (zie onderwijs), betrek belanghebbenden bij fusies 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 7

Reflectie 2: Intern toezicht • Legitimiteits- en effectiviteitsvraagstukken • Voldoende derde ‘derde partijen betrokken bij beleid en toezicht? Bijvoorbeeld externe belanghebbenden of interne partijen zoals een controller of werknemers Ø Zie ook WRR (2014), ‘Van tweeluik naar driehoeken’ • Voldoende bevoegdheden Rv. T/Rv. C bij dochters, deelnemingen en verbindingen? 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 8

Reflectie 3: Kerntaken • Taakverbreding in alledrie de sectoren: waar is de kerntaak? • Duidelijk en helder omschreven kerntaken nodig in combinatie met ruimte om lokaal maatwerk te leveren op een financieel verantwoorde en op een transparante wijze. Maatschappelijk ondernemen 2. 0 Zie publicatie: Van meedeinen naar koers zetten. Strategische keuzes van woningcorporaties in een veranderend krachtenveld (2015 -2020), Van Montfort, Schulz, Buwalda 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 9

Maatschappelijk ondernemen 2. 0 1. Maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen niet door: Ø ‘meer en groter’ (exploiteren van commercieel vastgoed of het uitbreiden van de dienstverlening), maar door: A. Maatschappelijke waarde te creëren Ø Bijv. door ‘doelgroepen’ bedienen, zoals studenten (eenvoudig bouwen), ouderen (levensloop bestendig bouwen) of asielzoekers (flexibel bouwen) B. Te investeren in duurzaamheid: Ø ‘Eco-denken’ en rentmeesterschap t. a. v. maatschappelijk kapitaal 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 10

Maatschappelijk ondernemen 2. 0 2. Duurzaamheid en flexibiliteit zijn onderdeel van de invulling van de kerntaak. Dat betekent bijvoorbeeld: Ø flexibel bouwen (afbreekbaar /tijdelijk waar nodig) en Ø duurzaam bouwen. • duurzaam als: ‘milieuvriendelijk’ (duurzame materialen, ‘cradle to cradle’, levensloop bestendig) • duurzaam als: ‘aanpasbaar (‘levensloop bestendig’ bouwen) 3. Slimme en slanke bedrijfsvoering met een centrale positie voor huurdersbelangen en kwaliteit van de dienstverlening 9 -6 -2016 vanenburg bestuurdersoverleg 9 juni 2016 11