De coachende rol van leerkrachten Sarah Thys Elien

De coachende rol van leerkrachten Sarah Thys Elien Sneyers Nathalie Van Ceulebroeck

Situering Waarom? • Autonomie scholen & leerkrachten op vlak van evaluatie & oriëntering • Geen gestandaardiseerde eindtoetsen • Weinig richtlijnen voor oriëntering 2

Situering Waarom? • Autonomie scholen & leerkrachten op vlak van evaluatie & oriëntering • Geen gestandaardiseerde eindtoetsen • Weinig richtlijnen voor oriëntering Belang van: • Oriënteringsprocessen & studieadvies van de leerkracht 3

De coachende rol van leerkrachten Gevoel van verantwoordelijkheid vanuit sterke betrokkenheid op leerlingen Rol bij oriëntering is die van coach, raadgever of adviseur Machteloos en geïsoleerd 4

Doelstellingen Advies • Inzicht in processen van oriëntering & totstandkoming van advies Feiten • Op basis van welke achtergrondkenmerken van leerlingen & ouders? Percepties • Op basis van welke percepties van leerkrachten? 5

Achtergrondinformatie Onderzoek 36 basisscholen • Vragenlijsten • Observaties oudercontacten • Interviews klasleerkrachten 6 e leerjaar • Gent & Antwerpen • Gemengd leerlingenpubliek 6

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen Niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen Ondersteuning door ouders Leerkracht-leerling relatie 7

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen • Wiskundige vaardigheden • Taalvaardigheden • Technische vaardigheden Niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen Ondersteuning door ouders Leerkracht-leerling relatie 8

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen • “Zijn schoolresultaten zijn meer dan normaal, meer dan gemiddeld. Hij is zeer sterk in wiskunde. Voor mij is hij een sterke leerling en ik zou dan ook Latijn adviseren. Als we een dictee doen in de klas of iets rond spelling, hij heeft meestal alles goed en kijk, dan zeg ik ‘dit zijn de leerlingen voor Latijn, zij die deze oefeningen vlekkeloos kunnen maken’. ” 9

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen Niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen • Wiskundige vaardigheden • Taalvaardigheden • Technische vaardigheden Studiehouding: plannen, zelfstandigheid, alertheid, motivatie om te leren, het opvolgen van aanwijzingen van de leerkracht & maturiteit • Studiehouding • Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Leerkracht-leerling relatie Sociale vaardigheden: eerlijkheid, vriendelijkheid & rekening houden met anderen 10

Resultaten: Percepties Nietcognitieve vaardigheden van leerlingen • “Ik plaats het schoolrapport helemaal bovenaan, dat is het belangrijkste voor mij. Dan de interesses van leerlingen, wat willen ze graag doen, en natuurlijk ook hun talenten. Want je bent niet noodzakelijk goed in wat je graag doet. Ook heel belangrijk is de werkhouding van leerlingen, hoe ze studeren. ” 11

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen Niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen Ondersteuning door ouders • Wiskundige vaardigheden • Taalvaardigheden • Technische vaardigheden • Studiehouding • Sociale vaardigheden • Praktische ondersteuning • Ouderlijke betrokkenheid Leerkracht-leerling relatie 12

Resultaten: Percepties Ondersteuning door ouders • “In het secundair krijgen leerlingen meer huiswerk en de lesinhoud wordt moeilijker. Ik wil vermijden om bijvoorbeeld ASO te adviseren aan een leerling die heel hard moet werken en waarvan ik denk dat hij/zij geen ondersteuning zal krijgen van thuis uit. Moest ik weten dat hij/zij wel ondersteuning krijgt, dan heeft hij/zij minder kans om te falen en schoolmoe te worden. ” 13

Resultaten: Percepties Cognitieve vaardigheden van leerlingen Niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen Ondersteuning door ouders Leerkracht-leerling relatie • Wiskundige vaardigheden • Taalvaardigheden • Technische vaardigheden • Studiehouding • Sociale vaardigheden • Praktische ondersteuning • Ouderlijke betrokkenheid • Band met leerlingen 14

Resultaten: Percepties Leerkrachtleerling relatie • “In mijn klas is er sowieso wel een vrij open, gemoedelijke sfeer, dus de leerlingen kunnen aan mij eigenlijk heel vragen. En ze weten dat ook en ze doen dat ook goed, dus er is geen drempel dat die overschrijden om iets te weten te komen of zo. Dus dat vind ik eigenlijk al heel belangrijk. ” 15

Resultaten: Percepties Wiskundige vaardigheden Taalvaardigheden Cognitieve vaardigheden Technische vaardigheden Studiehouding Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Leerkracht-leerling relatie Niet-cognitieve vaardigheden

Resultaten: Feiten Sociale achtergrond of SES Etnische achtergrond Gender “Meestal stemt mijn advies overeen met de keuze van de ouders van het kind. Maar er zijn nog steeds heel wat ouders, en dan vooral allochtone ouders, die heel hoge verwachtingen hebben en die niet altijd een realistisch beeld hebben van de schoolresultaten en de kwaliteiten van hun kind. Ze willen dan te hoog mikken, met een ongelukkig kind als gevolg. ” 17

Resultaten: Tien om te zien Percepties Feiten n Wiskundige vaardigheden te c e r di de e o l inv In Taalvaardigheden Sociale achtergrond of SES Technische vaardigheden Studiehouding Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders ec Dir te en d e lo inv Etnische achtergrond Gender Leerkracht-leerling relatie 18

Wat moet je weten vooraf? Als we spreken over een academisch georiënteerd studieadvies of een praktisch georiënteerd studieadvies hangen we daar in geen geval een oordeel aan vast. 19

Wat moet je weten vooraf? Als we spreken over een academisch georiënteerd studieadvies of een praktisch georiënteerd studieadvies Academisch: A-stroom: opties Latijn & Moderne hangen we daar in geen geval een oordeel aan vast. Praktisch: A-stroom: opties kunst & technisch B-stroom 20

Resultaten: Spelen een grote rol Percepties Wiskundige vaardigheden Taalvaardigheden Feiten Sociale achtergrond of SES Technische vaardigheden Studiehouding Etnische achtergrond Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Gender Leerkracht-leerling relatie 21

Factoren die een grote rol spelen Wiskundige vaardigheden • Hoe hoger de leerkracht de wiskundige vaardigheden inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies 22

Factoren die een grote rol spelen Wiskundige vaardigheden • Hoe hoger de leerkracht de wiskundige vaardigheden inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies Wiskundige vaardigheden • De inschatting van de wiskundige vaardigheden hangt samen met de inschatting van de ondersteuning door ouders 23

Factoren die een grote rol spelen Cognitieve bekwaamheid • De gemiddelde cognitieve bekwaamheid van de klas is mee bepalend voor de beoordeling van de cognitieve bekwaamheid van een individuele leerling 24

Factoren die een grote rol spelen ‘Gemiddelde’ leerling in een klas met ‘sterkere’ leerlingen • Lagere kans op een academisch studieadvies ‘Gemiddelde’ leerling in een klas met ‘zwakkere’ leerlingen • Hogere kans op een academisch studieadvies 25

Factoren die een grote rol spelen Studiehouding • Hoe hoger de leerkracht de studiehouding inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies 26

Factoren die een grote rol spelen Studiehouding • Hoe hoger de leerkracht de studiehouding inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies Studiehouding • De inschatting van de studiehouding hangt samen met SES, etniciteit en de inschatting van de ondersteuning door ouders 27

Factoren die een grote rol spelen SES • • SES-schaal Min. 0 Max. 100 Beroepssituatie ouders 28

Factoren die een grote rol spelen SES • Hoe hoger de score op de SESschaal, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies 29

Factoren die een grote rol spelen SES • Hoe hoger de score op de SES-schaal, hoe hoger de kans op een eerder academisch georiënteerd studieadvies SES • Jan & Giovanni: zelfde inschatting voor wiskundige, taal- en technische vaardigheden • Jan & Giovanni: zelfde cognitieve bekwaamheid • Door invloed van SES-score toch een verschillend studieadvies 30

Factoren die een grote rol spelen SES • Hoe hoger de score op de SES-schaal, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies SES • Ondanks zelfde inschatting van cognitieve vaardigheden, toch een verschillend studieadvies door SES-score SES • SES hangt samen met de inschatting van technische vaardigheden, taalvaardigheden en studiehouding 31

Factoren die een grote rol spelen Gender • Meisjes krijgen vaker een academisch studieadvies 32

Factoren die een grote rol spelen Gender • Meisjes krijgen vaker een academisch studieadvies Gender • Gender hangt samen met de inschatting van studiehouding • We schatten de studiehouding van meisjes positiever in • “Zien we studiehouding als eerder vrouwelijk? ” 33

Resultaten: Spelen een beduidende rol Percepties Wiskundige vaardigheden Taalvaardigheden Feiten Sociale achtergrond of SES Technische vaardigheden Studiehouding Etnische achtergrond Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Gender Leerkracht-leerling relatie 34

Factoren die een beduidende rol spelen Taalvaardigheden • Hoe hoger de leerkracht de taalvaardigheden inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies 35

Factoren die een beduidende rol spelen Taalvaardigheden • Hoe hoger de leerkracht de taalvaardigheden inschat, hoe hoger de kans op een academisch studieadvies Taalvaardigheden • De inschatting van de taalvaardigheden hangt samen met SES, etniciteit en de inschatting van de ondersteuning door ouders 36

Factoren die een beduidende rol spelen Technische vaardigheden • Hoe hoger de leerkracht de technische vaardigheden inschat, hoe kleiner de kans op een academisch studieadvies 37

Resultaten: Spelen een indirecte rol Percepties Wiskundige vaardigheden Taalvaardigheden Feiten Sociale achtergrond of SES Technische vaardigheden Studiehouding Etnische achtergrond Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Gender Leerkracht-leerling relatie 38

Factoren die indirect een rol spelen Etnische achtergrond • Etnische achtergrond heeft een invloed op het studieadvies, maar enkel via de inschatting van studiehouding en taalvaardigheden • Studiehouding wordt hoger ingeschat bij etnische minderheden; taalvaardigheden worden lager ingeschat bij etnische minderheden 39

Factoren die indirect een rol spelen Etnische achtergrond • Etnische achtergrond heeft een invloed op het studieadvies, maar enkel via de inschatting van de studiehouding en de taalvaardigheden Etnische samenstelling school • Op scholen met divers leerlingenpubliek kiezen leerlingen minder vaak een praktische studierichting • Maar, op diverse scholen is het gedeeld verwachtingspatroon van leerkrachten over de leerlingen minder positief • Door deze minder positieve verwachtingen van leerkrachten hebben leerlingen toch minder kans om te kiezen voor een academische studierichting 40

Resultaten: Spelen een beperkte rol Percepties Wiskundige vaardigheden Taalvaardigheden Feiten Sociale achtergrond of SES Technische vaardigheden Studiehouding Etnische achtergrond Sociale vaardigheden Ondersteuning door ouders Gender Leerkracht-leerling relatie 41

Factoren die een beperkte rol spelen Ondersteuning door ouders • De inschatting van de ondersteuning door de ouders heeft een invloed op het studieadvies, maar hoofdzakelijk via de inschatting van de cognitieve & niet -cognitieve vaardigheden 42

Tot slot: Enkele reflecties Bewustzijn van criteria Totaalbeeld van leerlingen Vertekend advies Sociale achtergrond leerlingen 43

Wat doen we ermee? Enkele tools! Gelijkspel. Plug&Play pedagogische studiedag http: //pro. vanbasisnaarsecundair. be/home/tools/plug-play Doel: als schoolteams nadenken over eigen leerkrachthandelen en schoolcultuur vanuit zeer concrete handvaten “Veel bijscholingen kosten veel geld en haal je weinig uit. Deze studiedag is wel actief, lokt interactie uit, zet je aan tot denken. Het is gewoon interessant. Je voelt dat het dicht bij de leerkracht en de leerling staat. ”

Wat doen we ermee? Enkele tools! Checklist breed studie- en schooladvies Doel: een houvast voor leerkrachten 3 e graad om het advies het resultaat te laten zijn van een interactief en genuanceerd proces

Wat doen we ermee? Enkele tools! Gespreksleidraad Ik denk 1 B Doel: tips voor leerkrachten om in team, met ouders en leerlingen de afweging voor 1 B te maken

Wat doen we ermee? Voorbeeldtraject Stedelijke basisschool ID 38 • Pedagogische studiedag over OLB • Deeltrajecten over B-stroom en zittenblijven • Resultaten: gedeeld en gedragen visie en handelingskader voor B-stroom en afwegingskader voor zittenblijven

Zittenblijven ID 38 Heeft de leerling de leerstof van het voorbije jaar voldoende verworven? JA De leerling kan overgaan. NEE Kan de leerkracht van volgend jaar voldoende bieden? JA De leerling kan overgaan. NEE Laat de sociaalemotionele situatie en het welbevinden van de leerling dubbelen toe? NEE Welke andere ondersteuning kan gegeven worden indien de leerling toch over gaat? JA Is er (in voldoende mate) een match met leerkracht en medeleerlingen? JA Leerlingen kan dubbelen. NEE Is er een oplossing bij een parallelklas? Overgaan op 'maten en gewicht'?

B-stroom ID 38 (. . . ) Voor sommige leerlingen is de keuze voor de B-stroom de beste en meest positieve keuze. We bieden aan alle leerlingen zoveel mogelijk kansen om hun eigen talenten en sterktes te ontdekken. Ook voor leerlingen die niet alle einddoelen halen. We bereiden deze leerlingen zo goed mogelijk voor op een vlotte overgang naar 1 B. We ondersteunen alle leerlingen en hun ouders door voldoende informatie te geven en schoolbezoeken te doen. In heel dit proces hebben we, bij alle leerlingen, in het bijzonder aandacht voor het welbevinden, de zelfredzaamheid en het positieve zelfbeeld van de leerling. (. . . )

Presentaties van de slotconferentie www. transbaso. be Praktijkvoorbeelden, tools, tips en stappenplannen voor professionals http: //pro. vanbasisnaarsecundair. be Website voor kinderen en ouders www. vanbasisnaarsecundair. be