Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya tibbiy profilaktika
Davolash fakultetining fakultet va gospital terapiya, tibbiy profilaktika fakultetining ichki kasalliklar kafedrasi BRONXIAL ASTMA
BRONXIAL ASTMA (BA). v v nafas yo`llarining surunkali yallig`lanish kasalligi bo`lib, bunda turli xildagi xujayralar, jumladan semiz xujayralar va eozinofillar ishtirok etadi. moyilligi b¢lgan individuumlarda bu yallig`lanish nafas yo`llarining tarqalgan, lekin doimiy b¢lmagan obstruksiyasi bilan bog`liq bo`lgan simptomlar rivojlanishini keltirib chiqaradi. bronxlar obstruksiyasi k¢pincha spontan yoki davo natijasida qaytar b¢lib, nafas yo`llarining turli tashqi ta'sirlarga sezuvchanligining oshishi bilan kechadi
TARQALGANLIGI. yer yuzasining 4 – 10% qismi ba bilan kasallangan, bolalar o`rtasida tarqalganligi 10 -15%. ni tashkil etadi. 10 yoshgacha – o`g`il bolalarda, katta yoshda ayollarda ko`p uchraydi
ETIOLOGIYA v XAVFLI OMILLAR v allergen bilan kontaktda bo`lish v nasliy moyillik
TRIGGERLAR (PROVAKATORLAR) nafas yo`llari infeksiyasi (avvalambor orvi), badrenoblokatorlar qabul qilish, pollyutantlar (SO-2, NO-2 va boshqalar), sovuq havo, jismoniy zo`riqish. v «aspirinli» bronxial astmali bemorlarda asetilsalisilat kislotasi va boshqa , psixologik, ekologik va professional omillar, o`tkir hidlar. v chekish faol na nofaol), yondosh kasalliklar: oshqozonqizilo`ngach reflyuksi, sinusitlar, tireotoksikoz va boshqalar. v
PАTОGЕNЕZI v BA asosini surunkali yallig`lanish patogenezi tashkil v v etadi. astma uchun bronxlar yallig`lanishining ularning giperreaktivligi (turli nospesifik ta'sirlarga sezuvchanlikning me'yoridan ortiq bo`lishi) shakllanishiga olib keluvchi alohida shakli xosdir; yallig`lanishda eozinofillar, semiz hujayralar va limfositlar muhim ¢rin tutadi. yallig`langan giperreaktiv bronxlar triggerlar ta'siriga hansirash va b¢g`ilish xurujlari bilan namoyon bo`luvchi obstruktiv sindromga olib keluvchi nafas y¢llari silliq mushaklarining spazmi bilan, shilimshiqning gipersekresiyasi bilan, nafas y¢llari shilliq qavatining shishi va hujayrali yallig`lanish infiltrasiyasi bilan javob beradi.
PАТОМОRFОLОGIYA v Bronxlarda yallig`lanish belgilari, shilliq qavatining shishi, shilliq tiqin, silliq mushaklar giperplaziyasi, bazal membrana qalinlashishi va dezorganizasiyasi aniqlanadi. v Bronxial astmada endobronxial biopsiyada bronx epiteliysining ko’chishi, shilliq qavat eozinofil infiltrasiyasi ko`riladi. v Bronxlar yuvindi suvida ko`p miqdorda epitelial, semiz xujayralar, eozinofillar va limfositlar
v v v v КLINIКА SHIKOYATLAR VA ANAMNEZ Ekspirator xansirash va/yoki yo`tal xurujlari Masofadan xushtaksimon xirillashlar eshitilishi Ko`krak qafasida og`irlik xissi OB’EKTIV Ekspirator xansirash Burun kataklarini nafas olganda kengayishi quzg`alish Nafas aktida qo`shimcha mushaklar ishtiroki Majburiy xolat PERKUSSIYADA: emfizema shakllanganda qutisimon perkutor tovush AUSKULTASIYADA: qurug` xushtaksimon va g`o`ngillovchi xirillashlar xamda nafas chiqarish fazasining uzayishi
BA DIAGNOSTIKASI VA OG`IRLIK DARAJASINI ANIQLASH Øqaytalanuvchi xirillashlar epizodlari Økechasi va erta tongda iztirobli yo`tal va xirillashlar Øjismoniy zo`riqishdan so`ng yo`tal va xirillashlar Øallergen yoki pollyutantlar bilan kontaktdan keyin yo`tal, xirillashlar yoki ko`krak qafasida og`irlik his qilish Øtumov, keyinchalik «ko`krakka tushadi» yoki 10 kundan ortiq davom etadi Øastmaga qarshi dorilar qabul qiladimi agar qabul qilsa, qancha vaqt oralig`ida Øimkoniyat bo`lsa nafas faoliyatini spirometriya yoki pikfloumetriya tekshiring.
BА ОG`IRLIK DARAJASINING ANIQLANISHI Pag`оnаlari Davolashdan oldingi klinik ko`rinishi Kerakli bo`lgan medikamentoz davo 1 pog`ona Simptomlar haftasiga 1 martadan Faqat lozim bo`lganda tayinlanadigan preparatlar intermittirlovchi kam, kasalliknin qisqa vaqtga qo`zishi (bir necha soatdan bir kechiktirib b¢lmaydigan astma necha kungacha), tungi yordam ko`rsatish uchun simptomlar 1 oyda 2 marta va qisqa vaqt ta'sir etuvchi undan kam, qo`zish davrlari ingalyasion 2 -agonistlar orasidagi vaqtda simptomlar Davoning intensivligi qo`zish kuzatilmasligi va upkalar davrining og`irlik darajasiga faoliyatining me'yorida bo’lishi bog`liq: tabletkalar NCh. AT yoki JNCh. Q 1 me'yorning ko`rinishidagi 80% o`zgaruvchanlik < 20% kortikosteroidlar qo`llanilishi mumkin
2 pog`ona engil persistirlovchi astma yallig`lanishga qarshi simptomlar haftasiga 1 biror- bir preparat. marta yoki ko`proq, lekie uzoq ta'sir etuvchi kuniga 1 martadan kam kasallikning qo`zishi faollik bronxodilatatorlar qo`shish mumkin va uyquni buzishi mumkin (ayniqsa tungi astmaning tungi simptomlarda) 1 oyda 2 martadan k¢p kuzatiladi NCh. AT yoki JNCh. Q me'yorning 80% o`zgaruvchanlik – 30%
3 pog`ona. o`rta darajadagi persistirlovchi astma Har kuni kuzatiladigan simptomlar kasallikning qo`zishi faollik va uyquni buzadi tungi simptomlar haftasiga 1 martadan ortiq kuzatiladi qisqa vaqt ta'sir etuvchi 2 agonist-larni har kuni qabul qilish NCh. AT yoki JNCh 1 me'yorning 60 dan 80% gacha o`zgaruvchanlik > 30% kundalik preventiv davo: ingalyasion kortikosteroidlar va uzoq ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar (ayniqsa tungi simptomlarda)
BА ОG`IRLIK DARAJASINING ANIQLANISHI Pog`оnаlari 4 pog`ona. og`ir persistirlovchi astma davolashdan oldingi klinik ko`rinishi doimiy simptomlar tez-tez qaytalanish tez-tez tungi simptomlar jismoniy faollik cheklangan NCh. AT YOKI JNCh. Q 1 me'yorning 60% sutka davomida o’zgarishi > 30% kerakli bo`lgan medikamentoz davo uzoq preventiv davo: yuqori dozada ingalyasion steroidlar, uzoq davom etuvchi bronxolitik preparatlar va uzoq davom etuvchi kurslar bilan peroral glyukokortiko-steroidlar
BA ning TASNIFI ASOSIY PATOGENETIK VARIANTLARI (G. B. Fedoseev tomonidan to`ldirilgan tasnif bo`yicha ) v v v v v infeksion-bog`liq atopik autoimmun disgormonal disovarial asabiy-ruxiy adrenergik disbalans xolinergik jismoniy zo`rig`ishdagi astma aspirin astmasi (triada)
BRONXIAL ASTMA KECh. ISh. I OG`IRLIGI DARAJASI Øengil kechishi Øo`rtacha og`irlikda kechishi Øog`ir kechishi
BRONXIAL ASTMA KECHISH FAZALARI vqo`zish vnostabil remissiya vmuhim remissiya (2 yildan uzoq
ASOSLARI vo`pka tomonidan: atelektaz, pnevmotoraks, o`pka yetishmovchiligi va boshqalar. vo`pkadan tashqari: o`pka-yurak, yurak yetishmovchiligi
DIFFERENSIAL TASHXIS v 1) surunkali obstruktiv kasallik v 2) o`pka emfizemasi v 3) yurak astmasi
Dаvоlаsh Pag`onalar Xuruj davrida qo`llaniladigan dori qo`llaniladigan vositalari dori vositalari 1 pog`ona ingalyasion intermittirlovchi kortikosteroidlar ko`rsatilmagan astma Haftasiga 1 martadan ko`p bo`lmagan simptomlar mavjudligida qisqa vaqt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar: ingalyasion b 2 - agonistlar davolash intensivligi kasallik qo`zishining og`irlik darajasigi bog`liq ingalyasion b 2 -agonistlar jismoniy yuklamadan yoki allergen bilan kontaktdan oldin kromoglikat
2 pog`ona engil persistirlov chi astma har kuni: · ingalyasion kortikosteroidlar 200500 mkg, kromoglinat yoki nedokromil, yoki uzoq vaqt ta'sir etuvchi teofillinlar; · lozim bo`lsa, ingalyasion kortikosteroidlar dozasini oshirish. agar kortikosteroidlarning doimiy dozasi 500 mkg bo`lsa, uni 800 mkg gacha k¢taring yoki uzoq vaqt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar qo`shing (ayniqsa tungi simptomlarda): ingalyasion b 2 -ago-nistlar, teofillinlar, yoki b 2 -ago-nistlar tabletkalarda yoki siropda lozim bulganda (kuniga 34 martagacha): kiska vakt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar – ingalyasion b 2 -agonistlar
3 pog`ona. o`rta darajadagi persistirlo vchi astma har kuni: ·ingalyasion kortikosteroidlar 8002000 mkg; · uzoq vaqt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar, ayniqsa tungi simptomlarla: ingalyasion 2 -agonistlar yoki teofillinlar, yoki 2 -agonistlar tabletkalarda yoki siropda lozim bo`lganda (lekin kuniga 3 -4 martadan kam): qisqa vaqt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar - ingalyasion 2 -agonistlar
Pag`onala r 4 poqona. og`ir persistirlov chi astma Xuruj davrida qo`llaniladigan dori vositalari har kuni: · ingalyasion kortikosteroidlar, 8002000 mkg va undan ortiq; · uzoq ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar: ingalyasion ? 2 agonistlar yoki teofillinlar va/yoki ? 2 -agonistlar tabletkalarda yoki siropda; · uzoq vaqtga peroral kortikosterodlar Xuruj davrida qo`llaniladigan dori vositalari lozim b¢lganda: qisqa vaqt ta'sir etuvchi bronxodilatatorlar - ingalyasion 2 -agonistlar
Ustivor(bazis) davo BA ning ustivor davosi asosini yalig`lanishga. qarshi terapiya tashkil etadi. 1. Kromoglikat natriy. 2. Nedokromil natriy. 3. Kortikosteroidlar (ingalyasion, sistemali). 4. Spesifik immunterapiya.
Kromoglikatnatriy va nedokromil natriy yengil BA ni davolashda asosiy o`rinni egallaydi. O`rtacha og`ir va og`ir kechishida samara kam. Mazkur moddalar surunkali yalig`lanishda allergik reaksiyani ingibirlaydi va bronxning giperreaktivligini kamaytiradi
Kortikosteroidlar BA ni davolashda yallig`lanishga qarshi samarali modda hisoblanadi. Araxidon kislotasi metabolizmga, leykotrienlar va prostoglandin sinteziga ta'sir qiladi, kapillyarlarlar o`tkazuvchanligini pasaytiradi, sitokinlar ishlab chiqarilishini ingibirlaydi, yallig`lanish xujayralar faollashuvini tormozlaydi, nafas yo`li silliq mushaklari β-reseptorlari reaktivligini oshiradi
PROGNOZ Kasallikning vaqtida aniqlanishi, bemorning ongi va o`zini nazorat qila bilish qobiliyatiga bog`liq. Tajovuzkor omillar yo`qotilishi va o`z vaqtida malakali tibbiy yordamga murojaat qilish hal qiluvchi ahamiyatga ega.
- Slides: 26