Datblygu llythrennedd er mwyn codi safonau Gwyddoniaeth yn

Datblygu llythrennedd er mwyn codi safonau Gwyddoniaeth yn CA 2

Nod : Sicrhau bod llythrennedd yn cyfrannu’n effeithiol at godi safonau mewn gwyddoniaeth Amcanion : • Sylweddoli bod llythrennedd yn cefnogi dysgu effeithiol mewn gwyddoniaeth. • Ystyried methodoleg addas a strategaethau dysgu ac addysgu effeithiol • Cynllunio cyfleoedd a gweithgareddau ar gyfer datblygu llythrennedd yn y pwnc

RHAGLEN Y Fframwaith Llythrennedd Llafar Darllen Ysgrifennu

Beth rydych chi’n gwybod yn barod am y Fframwaith Llythrennedd?

Ionawr 2013: Cyhoeddi’r Fframwaith a’r ddogfen ategol Ionawr 2013: Cyhoeddi’r Canllawiau ar Gynllunio Cwricwlwm a’r deunyddiau hyfforddi Tymor y Gwanwyn 2013: Lansio’r Rhaglen Gymorth Genedlaethol, gyda digwyddiadau rhanbarthol Tymor y Gwanwyn 2013: Y Fframwaith yn cael ei gyflwyno fel rhan statudol o’r cwricwlwm Medi 2013: Canllawiau asesu a deunyddiau at ddibenion Ymarfer yn yr Ystafell Ddosbarth Medi 2014: Asesu yn unol â’r Fframwaith yn dod yn ofyniad statudol

http: //learning. wales. gov. uk/? skip=1&lang=cy

Llinynnau/Strands LLAFAREDD DARLLEN ER GWYBODAETH YSGRIFENNU ER GWYBODAETH Elfennau/Elements Agweddau/Aspects Datblygu a chyflwyno gwybodaeth a syniadau Siarad Gwrando Canfod, dethol a defnyddio gwybodaeth Strategaethau darllen Ymateb i’r hyn a ddarllenwyd Darllen a deall DR AF FT Cydweithio a thrafod Ymateb a dadansoddi Trefnu syniadau a gwybodaeth Ystyr : diben; cynulleidfa; syniadau a gwybodaeth, defnyddio manylion Ffurf Mathau o TGCh destun : adroddiadau, traethu, perswadio, trafod, cyfarwyddiadau, esbonio Ysgrifennu’n gywir Iaith Cyflwyniad Cystrawen; Atalnodi, Sillafu, Treiglo

Beth ydy’r Ff. Ll. Rh? Fframwaith ar gyfer gwneud cynnydd mewn llythrennedd a rhifedd Wil Arf asesu Sali Sam Modd i asesu er mwyn gwella addysgu a dysgu Bryn Branwen Arf ar gyfer cynllunio’r cwricwlwm Symudiad yn y disgwyliadau ar gyfer y cyfnodau allweddol mewn llythrennedd a rhifedd Ffordd o asesu a yw dysgwyr yn cyflawni fel ag y dylen nhw yn eu grŵp blwyddyn Llywarch

CHWILIO AM BATRYMAU ARCHWILIO (dros cyfnod o amser) DOSBARTHU AC ADNABOD GWNEUD PETHAU PROFI TEG DEFNYDDIO A CHYMHWYSO MODELAU

. . . . l. . o. . g Ys itl. arth Te osb D Cyfleoedd llythrennedd yn ddiweddar… Meddyliwch am ymholiad rydych chi wedi’i wneud yn ddiweddar mewn gwyddoniaeth. q. Pa fath o ymholiad oedd o? q Pa elfennau o’r Fframwaith Llythrennedd wnaethoch chi roi sylw iddynt? q. Defnyddiwch siart lif i ddisgrifio beth wnaeth eich dysgwyr. q Defnyddiwch liw i ddangos ble defnyddiwyd y sgiliau llythrennedd.

Beth yw disgwyliadau ESTYN? Gallech ystyried a yw’r addysgu a’r ddarpariaeth ar gyfer Gwyddoniaeth yn galluogi disgyblion i: • gaffael geirfa o dermau gwyddonol; • gwrando’n ofalus a gofyn ac ateb cwestiynau gan ddefnyddio terminoleg wyddonol yn gywir yn eu disgrifiadau a’u cyfrifon; • darllen, dethol a dadansoddi gwybodaeth yn gywir o destun, ffotograffau, diagramau, tablau, siartiau a graffiau; ac • ysgrifennu cyfrifon clir, wedi eu cyflwyno’n dda o waith ymchwiliol ac arbrofol gan ddefnyddio ffurfiau ysgrifennu addas.

ENWA U GEIRIAU ALLWEDDOL PROSESAU Geiriau sydd yn helpu dysgwyr i gyfathrebu eu syniadau gwyddonol mewn ffordd glir ac efo dealltwriaeth

ENW GEIRIAU ALLWEDDOL Geiriau sydd yn helpu dysgwyr i gyfathrebu eu syniadau gwyddonol mewn ffordd glir ac efo dealltwriaeth PROSES

WHY? PAM? WHO? PWY? WHERE? BLE? WHEN? PRYD? WHAT? BETH? HOW? SUT?

Ymarfer gofyn cwestiynau. . Sut. . . ? Be s . . . ? O . . ? . th . . . ? Ydi. . . ? Pam All. . . ?

eg g sti pla l te me pre n rr ca ffabrig gwydr

Gweithgareddau ail-lunio Gweithgareddau dadansoddol

GWEITHGAREDDAU AIL-LUNIO GWEITHGAREDDAU DADANSODDOL 1 Cwblhau’r testun 1 Tanlinellu/Uwcholeuo Dysgwyr yn rhagweld geiriau, brawddegau Dysgwyr yn chwilio am eiriau neu ddywediadau sydd wedi’u dileu. ddywediadau targed penodol sy’n berthnasol i un agwedd ar y geiriau sy’n cefnogi safbwynt penodol. 2 Cwblhau diagram 2 Labelu Dysgwyr yn rhagweld labeli sydd wedi’u dileu Dysgwyr yn labelu darnau o’r testun sy’n ar ddiagramau gan ddefnyddio testun a delio ag agweddau gwahanol, e. e. labelu diagramau eraill fel ffynonellau. cofnod gwyddonol gyda labeli mae’r athro/athrawes wedi’u darparu, fel rhagfynegiad, tystiolaeth, casgliad. 3 Cwblhau tabl 3 Rhannu Dysgwyr yn cwblhau rhannau sydd wedi’u Dysgwyr yn rhannu paragraffau neu destun dileu gan ddefnyddio categorïau o’r tabl a’r yn unedau o wybodaeth neu’n labelu darnau testun fel ffynonellau cyfeirio. o’r testun. 4 Gweithgareddau cwblhau testunau 4 Cynrychiolaeth Ddiagramatig anhrefnus Disgyblion yn llunio diagramau o destun, e. e. a Rhagweld trefn resymegol i ddilyniant diagramau llif, mapiau cysyniad, lluniau b Dosbarthu darnau yn unol â chategorïau a wedi’u labelu neu fodelau. roddir gan yr athro/athrawes. 5 Rhagfynegi 5 Cynrychiolaeth dablaidd Disgyblion i ragweld darn(au) nesaf y testun Disgyblion yn tynnu gwybodaeth o gyda’r darnau wedi’u cyflwyno mewn destun ysgrifenedig, ac wedyn ei adeiladu a’i dilyniant. gynrychioli ar ffurf tabl.

• Tanlinellwch mewn DU datganiadau gwir am y llyffant • Tanlinellwch mewn COCH pethau ‘make believe’ am y penbwl • Rhowch gylch GLAS o gwmpas geiriau sydd yn dweud fod o’n SYMUD newn DŴR • Rhowch gylch GWYRDD o gwmpas geiriau sydd yn dweud fod o medru symud o gwmpad ar y tir • Rhowch bocs o gwmpas geiriau sydd yn rhoi gwybodaeth am newidiadau i’r penbwl

• Tanlinellwch mewn GLAS y rhannau sy’n dweud wrthych chi bod burum yn beth BYW. • Tanlinellwch mewn COCH y pethau sy’n hanfodol er mwyn i furum WEITHIO. • Tanlinellwch mewn DU unrhyw beth sy’n gallu lladd burum. • Yn ôl y llyfr coginio, mae burum yn blanhigyn byw. Mae gwyddonwyr yn dweud nad yw burum yn blanhigyn mewn gwirionedd. • Tanlinellwch mewn GWYRDD yr holl rannau sy’n dweud wrthych chi NAD PLANHIGYN yw burum. • Defnyddiwch yr wybodaeth o’r llyfr coginio i ddechrau meddwl am eich ymholiad. • Rhowch gylch COCH o gwmpas DAU beth y gallwch chi eu haddasu allai wneud i’r burum weithio’n GYFLYMACH. • Rhowch gylch GLAS o gwmpas DAU beth y gallwch chi eu harsylwi neu eu mesur i ddweud PA MOR GYFLYM mae’r burum yn gweithio.

SOLIDS, LIQUIDS AND GASES Materials are all made of tiny particles which are called molecules. When a material is a solid, the molecules are very close together so they do not move about. This means a solid keeps its shape and you can hold it, cut it or shape it. Sometimes solids (like ice, wax or iron) can be changed into liquids by heating them. Heat makes the molecules more spaced out, so they can move about a bit. They are still close enough together to obey gravity, so they flow downwards. If you put liquid in a container, it flows into the shape of the container, but the top surface stays level. All liquids (e. g. water) change into gases when you heat them, because the heat makes the molecules move far apart. They move about quickly in every direction, and they can be very hard to control. Gases are invisible. If you cool these gases down again, they will be liquids. If you cool the liquids down they go back to solids. TASK: Can you show the information in this explanation in the form of a diagram? You could use a flow diagram to help you organise what happens and in what order.

YSGRIFENNU YN ANNIBYNNOL YSGRIFENNU AR Y CYD – LLUNIO AR Y CYD PROFIAD O’R MATH O DESTUN YSGRIFENNU GYDA CHYMORTH

DARLLEN YSGRIFENNU DARLLEN AR Y CYD YSGRIFENNU AR Y CYD DARLLEN DAN ARWEINIAD DARLLEN MEWN PARAU YSGRIFENNU DAN ARWEINIAD YSGRIFENNU UNIGOL

Ydw i’n adrodd yn ôl ar ddigwyddiad sydd wedi digwydd, i hysbysu neu ddiddanu? Ydw i’n ysgrifennu i adrodd ffeithiau am bwnc, i ddisgrifio sut y mae pethau? Ydw i’n ceisio esbonio proses? Ydw i’n ceisio darbwyllo rhywun arall i hyrwyddo safbwynt penodol? Ydw i’n ysgrifennu cyfarwyddiadau i rywun arall eu dilyn? Ydw i’n mynegi gwahanol safbwyntiau ac yn dod i gasgliadau yn seiliedig ar y dystiolaeth?

http: //www. nationalstemcentre. org. uk/elibrary/resource/2021/science-andliteracy-a-guide-for-primary-teachers

CYFARWYDDIADAU

• Pa fath o destun yw hwn? • Sut wnaethoch chi ddod i’r penderfyniad hwn? • Meddyliwch am weithgaredd wyddonol yr ydych yn ei wneud yn barod ar unrhyw themau. Sut ydych chi medru defnyddio y testun hon fel model? • Sut fydd y weithgaredd yn cyfrannu i’r llinyn ysgrifennu o’r Fframwaith Llythrennedd?

GWYBODAETH

DEFNYDD PRIODWEDDAU YN CAEL EI DEFNYDDIO AR GYFER. . . .

TRAFODAETH

MATH O TANWYDD glo nwy olew Dŵr Haul gwynt niwclear MANTEISION ANFANTEISION

ESBONIO