DAR APLI KAROTLU SONDAJ TEKNOLOJS Slim Hole Sarp

  • Slides: 38
Download presentation
DAR ÇAPLI KAROTLU SONDAJ TEKNOLOJİSİ “Slim Hole” Sarp Ayken Sondaj Müdürü Jeoloji Mühendisi Explore

DAR ÇAPLI KAROTLU SONDAJ TEKNOLOJİSİ “Slim Hole” Sarp Ayken Sondaj Müdürü Jeoloji Mühendisi Explore the deepest.

2 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ İÇİNDEKİLER: • Tanım • Tarihçe • “Slim Hole” Çeşitleri

2 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ İÇİNDEKİLER: • Tanım • Tarihçe • “Slim Hole” Çeşitleri • “Wireline” Karotlu Sondaj • Kıyaslama • Projeler • Referanslar

3 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ GENEL BAKIŞ: Sondaj kuyusunun çapını düşürmek, sondaj maliyetini de

3 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ GENEL BAKIŞ: Sondaj kuyusunun çapını düşürmek, sondaj maliyetini de aynı oranda düşürür. Dar çaplı sondaj makinesinin ağırlığı konvansiyonel kulenin yaklaşık 1/8’i kadardır. Gerekli sondaj sahası alanı yaklaşık 1/17 oranında daha azdır.

4 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TANIM: En az %90’ı, 7” veya daha düşük çapta

4 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TANIM: En az %90’ı, 7” veya daha düşük çapta delinen sondaj kuyusuna ‘’Dar Çaplı Sondaj’’ (Slim Hole) denir. Bu tanıma paralel olarak; delinen kuyudaki anülüs boşluğu da belirleyici olmaktadır. Örneğin; 1. 000 m derinliğindeki ve 12¼” çapındaki bir konvansiyonel sondaj kuyusunda 4½” çapında takım dizisi kullanılabilirken, aynı derinlikteki bir dar çaplı (slim hole) sondaj kuyusu 4⅞” matkap ve 4½” takım dizisi ile de delinebilmektedir.

5 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TARİHÇE: 1950’lerin sonunda “petrol ve doğal gaz arama sektörü”,

5 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TARİHÇE: 1950’lerin sonunda “petrol ve doğal gaz arama sektörü”, arama sondajları için daha düşük maliyetli bir yöntem araştırmaya başladı. Bu arayış sonucunda; yıllardır madencilik sektöründe kullanılan “Wire Line Karotlu Sondaj Tekniği” ile Konvansiyonal Sondaj birleştirildi. İlk olarak 1970’lerin başında, Kanada’da, petrol ve doğalgaz rezervi araştırılması amacıyla, 3. 530 metre derinliğindeki “dar çaplı karotlu sondaj kuyusu” delindi ve kuyu NQ çapta (3”) tamamlandı. 1 1. Walker SH and Millheim KK, “Small Diameter Exploratory Holes May Get More Attention”, Oil and Gas Journal 69, no. 8, pp 86 – 87.

6 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TARİHÇE: Madencilik sektöründe kuyudan elde edilen “Karot”, delinen formasyonla

6 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ TARİHÇE: Madencilik sektöründe kuyudan elde edilen “Karot”, delinen formasyonla ilgili en doğru bilginin alınmasını sağlayan en önemli araçtır. Günümüzde “wire line” sondaj tekniğiyle mineral araştırma ve geliştirme projelerinde 5. 000 metreden daha derin “sürekli karotlu” sondaj kuyuları delinebilmektedir. Bu teknoloji pek çok petrol, doğal gaz ve jeotermal arama projelerinde kullanılmaktadır.

7 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondaj (Slim Hole) Çeşitleri: • Kırıntılı sondaj,

7 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondaj (Slim Hole) Çeşitleri: • Kırıntılı sondaj, • Karotlu (wire line) sondaj, • Kırıntılı ve karotlu sondaj, • Eğimli karotlu veya kırıntılı sondaj, • Yönlendirilebilir karotlu veya kırıntılı sondaj, • Sarımlı tij ile sondaj (coiled tubing)

8 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyerli (Wire Line) Sondaj: Karotun alınabilmesi için

8 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyerli (Wire Line) Sondaj: Karotun alınabilmesi için takım dizisinin çekilmesine gerek kalmadan yapılan sondaj sistemine çelik halatlı karotiyerli (wire line) sondaj denir. Temel Prensip: • İlerleme sırasında boyu 1, 5 – 3, 0 veya 6, 0 metre uzunluğa ayarlanmış iç tüpün içine karot dolar. • İç tüp karotla dolunca, “overshot” yardımıyla kuyudan çekilir. • Dışarıda hazırda bekleyen iç tüp takım dizisi içine atılarak ilerlemeye devam edilir. • Dışarıya çekilen tüpün içindeki karot boşaltılıp, loglama veya analizler için sandıklara yerleştirilir.

9 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyerli (Wire Line) Sondaj: Karotlu sondajda kullanılan

9 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyerli (Wire Line) Sondaj: Karotlu sondajda kullanılan farklı tipte emprenye matkaplar. 3 Tüplü Karotiyer Uygulamaları

10 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyer (Wire Line Core Barrel) OVERSHOT KAROTİYER

10 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Çelik Halatlı Karotiyer (Wire Line Core Barrel) OVERSHOT KAROTİYER İÇ TÜP KAFASI İÇ TÜP

11 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Konvansiyonel Sondaj Kuyu Tasarımı:

11 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Konvansiyonel Sondaj Kuyu Tasarımı:

12 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Karotlu Dar Çaplı (Slim Hole) Kuyu Tasarımı:

12 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Karotlu Dar Çaplı (Slim Hole) Kuyu Tasarımı:

13 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın (Slim Hole) Avantajları: • Maliyet, •

13 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın (Slim Hole) Avantajları: • Maliyet, • Nakliye/ Lojistik, • Çevresel etki, • Düşük iş gücü gereksinimi, • Jeolojik bilgi edinebilme.

14 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Maaliyet: Aynı derinlikteki dar çaplı

14 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Maaliyet: Aynı derinlikteki dar çaplı bir sondajın, konvansiyonel sondaja göre toplam maliyeti ortalama olarak 1/4 – 1/12 oranında daha azdır. Maliyete etki eden faktörler arasında; • Lokasyon hazırlama (x 1/15) • Nakliye (x 1/20) • Yakıt tüketimi (x 1/10) • Sondaj sıvısı katkı maddeleri (x 1/7) • Su temini (x 1/15) • Sondaj atık bertarafı (x 1/7) • Ekipman (x 1/3) • İSG Maliyetleri (x 1/4)

15 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Maaliyet: ÖRNEK: 1987 – 1991

15 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Maaliyet: ÖRNEK: 1987 – 1991 yılları arasında, İsviçre’de petrol araştırma şirketi Olijeprospektering için, “slim hole” tekniği ile 93 adet sondaj kuyusu delinmiştir. Şirket, bu projede yapılan çalışmanın, konvansiyonel sondaj metotlarına göre proje maliyetini %75 oranında düşürdüğünü yayınlamıştır. 2 2. Danl T, “Swedish Group’s Small Hole – Shallow Drilling Technique Cuts Costs”, Oil and Gas Journal 80, no. 16, pp 98 – 100

16 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Nakliye/ Lojistik: • Wire line

16 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Nakliye/ Lojistik: • Wire line sondaj makinesi ve ekipmanlarının kuyular arası nakliye süresi ortalama 1 – 2 gündür. Konvansiyonel sondaj ekipmanlarının nakliye süresi 2 haftayı geçebilmektedir. • Genellikle paletli olan wire line sondaj makineleri; konvansiyonel sondaj makineleri ve ekipmanlarının ulaşamayacağı yerlere rahatlıkla ulaşabilmektedir.

17 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Wire line

17 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Wire line sondaj makinesi ve ekipmanlar için gerekli lokasyon alanı konvansiyonel sondajlara göre 1/10 - 1/17 oranında daha azdır. • Wire line sondaj makinesi ve ekipmanların taşınması için gereken ulaşım yolları daha az ağırlık kapasiteli ve daha dar olarak yapılabilir. • Wire line sondaj makinelerinde sarf malzemesi tüketimi daha azdır.

18 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Lokasyon Alanı:

18 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Lokasyon Alanı:

19 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Lokasyon Alanı:

19 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Lokasyon Alanı:

20 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: ÖRNEK: 1996 yılında

20 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: ÖRNEK: 1996 yılında İngiltere’de BP için yapılan 6 kuyuluk bir “slim hole” projesinde, lokasyon alanı gereksiniminin %70 oranında düştüğü ve nakliye için harcanan zamanın % 60 – 70 oranında daha az olduğu yayınlanmıştır. 3 3. Floyd K: “Slim Holes Haul in Savings”, Drilling 40, no: 4, pp. 24 - 26

21 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: Sondaj Sarf Malzemelerinin

21 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: Sondaj Sarf Malzemelerinin Ortalama Tüketimi • Sondaj Sıvısı (Normal Şartlar Altında – 1000 metre) Konvansiyonel: 30 – 50 m³/ gün Dar Çap : 2 – 6 m³/ gün • Yakıt (Normal Şartlar Altında – 1000 m) Konvansiyonel: 2000 – 3000 lt/gün Dar Çap : 300 – 400 lt/gün

22 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Atık bertaraf

22 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Atık bertaraf oranı konvansiyonel sondajada en az 7 kat daha fazla olmaktadır. • Konvansiyonel sondajda delinen kısmın tamamı kırıntı şeklinde yüzeye taşındığından atık miktarını arttırmaktadır. • Atık yağ miktarı konvansiyonel sondaja göre çok daha azdır.

23 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Wire Line

23 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: • Wire Line araştırma sondajları özellikle yerleşim yerlerine yakın olan proje sahalarında, çevreye verdiği etkinin en az düzeyde olması nedeniyle tercih edilmektedir. • Gürültü miktarı çok daha az ve kontrol altına alınması çok daha kolaydır.

24 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: Gürültü perdesi ile

24 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Çevresel Faktörler: Gürültü perdesi ile tamamen çevrelenmiş wire line sondaj makinesi.

25 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları İş Gücü Gereksinimi: Konvansiyonel Dar

25 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları İş Gücü Gereksinimi: Konvansiyonel Dar Çap Sondör ve/veya Baş sondör 2 1 İşçi 5 2 Mühendis 3 1 Toplam 10 4 Tablodaki veriler vardiya bazında verilmiştir.

26 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Jeolojik Bilgi Edinme: Kuyudan alınan

26 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Dar Çaplı Sondajın Avantajları Jeolojik Bilgi Edinme: Kuyudan alınan karotlar üzerinden aşağıdaki bilgiler edinilebilmektedir: • Litolojik bilgi, • Sıcak su mineralleri, • Fay zonları, • Alterasyonlar, • Kaya mekaniği, • Rezervuar tipi formasyonların belirlenmesi, • Karot üzerinde yapılabilen laboratuvar testleri

27 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri (Sondaj Sırasında): Ani Geliş Önleyici (Blow

27 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri (Sondaj Sırasında): Ani Geliş Önleyici (Blow Out Preventer) 6” Anüler BOP – 21¼” Double Ram BOP 6” - Gate Vana - 11” 2” – Vana – 3 ¼” 5½” - Spool – 13” Slim Hole Konvansiyonel

28 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri (Kuyu Sonunda): Test Amaçlı Geçiş Adaptör

28 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri (Kuyu Sonunda): Test Amaçlı Geçiş Adaptör ve Vanaları 6” - Gate Vana - 11” Manometre Slim Hole 2” – Vana – 3 ¼” 5 ½ ” - Spool – 13 ¼” Konvansiyonel

29 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri: Sondaj Makinesi Kule Tablası Flanş Anuler

29 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kuyu Başı Sistemleri: Sondaj Makinesi Kule Tablası Flanş Anuler BOP Gate Vana (Küresel) Spool

30 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Sıcaklık/ Basınç logları her iki sondaj tipinde

30 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Sıcaklık/ Basınç logları her iki sondaj tipinde de yapılabilmektedir. • Anlık sıcaklık ölçümleri her iki sondaj tipinde de yapılabilmektedir. • Rezervuar üretimi, akışkan veya gaz testleri konvansiyonel sondaj kuyularında yapılmaktadır, fakat bu testler dar çaplı karotlu sondajda da mümkün olmaktadır.

31 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Konvansiyonel sondajda takım sıkışması veya kopması gibi

31 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Konvansiyonel sondajda takım sıkışması veya kopması gibi kuyu problemlerinde tahlisiye işlemleri fazla zaman kaybı ve yüksek maliyeti de beraberinde getirmektedir. • Dar çaplı karotlu sondajda tahlisiye işlemleri daha az maliyetli uygulamalardır. Ayrıca, delinen sondaj dizisi kuyuda bırakılarak muhafaza borusu olarak kullanılıp, bir küçük çapla devam etme olasılığı yüksektir. Böylelikle takım ile ilgili problemlerde kuyuyu kaybetme riski daha azdır.

32 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Dar çaplı sondajda anülüs hacmi dar olduğundan

32 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Dar çaplı sondajda anülüs hacmi dar olduğundan kırıntıların yüzeye çıkması için gereken pompa basıncı ve debisi konvansiyonel sondaja göre daha düşüktür. • Dar çaplı sondajda kırıntılı sondaj tekniği, sedimanter formasyonlarda ilerleme hızı açısından avantaj olarak görülmektedir. Bu nedenle dar çaplı sondaj makinesi ile kırıntılı sondaj tekniğiyle kuyuya başlayıp sonrasında karotlu sondaja geçilerek maksimum performans sağlanmaktadır.

33 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Konvansiyonel sondajlarda tam veya kısmi devir daim

33 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Kıyaslama: • Konvansiyonel sondajlarda tam veya kısmi devir daim kayıpları kuyuda büyük problemler oluşturabilmektedir. Karotlu sondajda ise devirdaim kaybı daha kolay engellenebilmekte, “tam kaçaklı” sondaj daha rahat yapılabilmektedir. • Karotlu sondajda kuyudaki devir daim sıvısı kaçağının karot numunesi alınmasında hiç bir etkisi yoktur.

34 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler ENEL GREEN POWER (ITALIA) Ege Bölgesi

34 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler ENEL GREEN POWER (ITALIA) Ege Bölgesi Karotlu Gradyan Sondajları: • Tarih: Şubat, 2012 – Mart, 2013 • Kuyu Adedi: 11 • Kuyu Metrajları: 800 – 1200 m • Toplam Metraj: 12. 580 m • Amaç: Jeotermal Gradyan Araştırması • Kuyu Testleri: Maksimum Sıcaklık Ölçümü, Anlık Çamur Sıcaklık Farkı, Basınç- Sıcaklık (PT) Log

35 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler KAY-EN KAYI ENERJİ AŞ İç Anadolu

35 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler KAY-EN KAYI ENERJİ AŞ İç Anadolu Bölgesi Rezervuar Araştırma Kuyusu: • Tarih: Haziran – Ekim, 2013 • Kuyu Derinliği: 2. 146 m • PQ: 973 m/ HQ: 1. 602 m/ NQ: 2. 146 m • Amaç: Jeotermal Rezervuar ve Gradyan Araştırması • Kuyu Testleri: Maksimum Sıcaklık Ölçümü, Anlık Çamur Sıcaklık Farkı, Basınç- Sıcaklık (PT) Log, Air Lift

36 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler ERA ENERJİ Ltd Şti İç Anadolu

36 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Türkiye’de Yapılmış Projeler ERA ENERJİ Ltd Şti İç Anadolu Bölgesi Doğalgaz Araştırma Kuyusu: • Tarih: Nisan– Ağustos, 2014 • Kuyu Derinliği: 1. 987 m • PQ: 1. 102 m/ HQ: 1. 907 m/ NQ: 1. 987 m • Amaç: Doğalgaz Rezervuar Araştırması • Kuyu Testleri: Basınç- Sıcaklık (PT) Logu, CBL- VDL, Gamma Ray, Neutron, Resistivite

37 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Referanslar: • BM HOLDİNG AŞ Türkiye’deki ilk Karotlu “Slim

37 DAR ÇAPLI SONDAJ TEKNOLOJİSİ Referanslar: • BM HOLDİNG AŞ Türkiye’deki ilk Karotlu “Slim Hole” Kuyusu – 1. 930 m • BORUSAN ENBW ENERGY Karotlu Jeotermal Gradyan Kuyusu– 1. 178 m • DEMİRÖREN HOLDİNG Karotlu Jeotermal Gradyan Kuyusu – 1. 826 m • DERİN JEOTERMAL Karotlu Jeotermal Gradyan Kuyuları Proje Toplamı: 4. 120 m – En Derin Kuyu: 1. 912 m • ENEL GREEN POWER (ITALIA - TÜRKİYE) Karotlu Jeotermal Gradyan Kuyuları Proje Toplamı: 12. 580 m – En Derin Kuyu: 1. 203 m • ERA ENERJİ LTD ŞTİ Karotlu Doğalgaz Araştırma Kuyusu – 1. 987 m • FINA ENERJİ Karotlu Doğalgaz Araştırma Kuyusu – 1. 987 m • KAYEN KAYI ENERJİ AŞ Karotlu Jeotermal Gradyan Kuyusu – 2. 146 m • TRANSMARK RENEWABLES (HOLLANDA) Proje Toplamı: 3. 124 m – En Derin Kuyu: 1. 557 m

38 Explore the deepest. TEŞEKKÜRLER. . .

38 Explore the deepest. TEŞEKKÜRLER. . .