Dane Wykonay Wiktoria Czy Monika Dziarmaga Nauczyciel Barbara

Dane: Wykonały: Wiktoria Czyż, Monika Dziarmaga Nauczyciel: Barbara Galant I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Busku Zdroju Klasa 1 AG

Szlakiem wielkich twierdz kresowych na Ukrainie

Kresy Wschodnie zajmują szczególne miejsce w dziejach Rzeczpospolitej – i to zarówno pod względem historycznym, jak i sentymentalnym. Na przestrzeni wieków utrwalił się swoisty mit Kresów, współtworzony i pielęgnowany przez literaturę, sztukę i muzykę. Kresy stały się dla wielu pokoleń inspiracją twórczą – fascynowały bogactwem historii, niezwykłością bohaterów, barwnością folkloru i urodą pejzażu. Stanowiły wielki potencjał kultury, wyrażanej najwyższej klasy dziełami architektury, malarstwa, rzeźby, rzemiosła artystycznego – by wymienić choćby potężne zespoły urbanistycznoarchitektoniczne Lwowa, Żółkwi, Wilna; pałace, dwory, zamki, jak Olesko czy Podhorce; znakomite szkoły i warsztaty rzeźbiarskie działające między innymi we Lwowie, bogate kolekcje sztuki i biblioteki tworzone przez wytrawnych mecenasów sztuki.

, , Kresy” Pojęcie „kresy” jednoznacznie kojarzone jest dziś ze wschodnimi obszarami Rzeczypospolitej, jednak pierwotnie odnosiło się do linii stacjonowania straży granicznych, strzegących południowo -wschodniej granicy Rzeczpospolitej, między Dnieprem a Dniestrem. Taką definicję przytacza S. Orgelbrand w wydanej w XIX wieku Encyklopedii Powszechnej, przypominając, że „pogranicza Polski od Tatarów i Wołoszczyzny, a później i od Kozaczyzny, strzegły nieliczne chorągwie długiej linii rozciągnięte od Dniepru. Linie te nazywano Kresami”. Z czasem pojęcie to zaczęło oznaczać wschodnie i południowowschodnie ziemie Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, a później wschodnie ziemie odrodzonej w 1918 roku Polski, obejmujące województwa: wileńskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie, stanisławowskie, a także lwowskie i białostockie. http: //www. bosz. com. pl/resources/Kresy. pdf Mapa z przed 1939 r.

Ważną rolę w kształtowaniu wizerunku Kresów odegrała literatura, która jako pierwsza stworzyła i utrwaliła w naszej świadomości obraz Kresów – twierdzy i przedmurza chrześcijaństwa, obszaru związanego z zagrożeniem turecko-tatarskim i moskiewskim. W takim kontekście ukazywali je: Mikołaj Sęp Szarzyński, Maciej Kazimierz Sarbiewski, Piotr Skarga, Stanisław Orzechowski, a także Wacław Potocki. Najważniejszy dla literackiej wizji Kresów był jednak okres romantyzmu. Wydany w 1855 roku , , Mohort”. Rapsod rycerski z podania Wincentego Pola należy niewątpliwie do utworów, które w zasadniczy sposób przyczyniły się do ukształtowania swoistej mitologii Kresów, ukazując rycerski patriotyzm i surową obyczajowość tych ziem. Bo trzeba wiedzieć, choć nie było wojny Przecież na kresach rzadki dzień spokojny. Humańskiej rzezi pamięć była świeża, A bojaźń dżumy trzymała żołnierza I dniem, i nocą na czacie granicznej; Bo potrzeba wielka, a człek nie był liczny. (. . . ) Tam na dwór jakiś Tatarzy napadli Na nadgraniczu i cerkiew złupili, To znów Kozacy nam tabun ukradli, Czeladź uwiedli i wioskę spalili, Czasem i łotry od multańskiej dziczy Wtargnęli, siłą dostawszy języka, Czasem też nasi, tak, na ochotnika Ruszyli sobie na odwet ku Siczy. Wincenty Pol , , Mohort”, Rapsod rycerski (fragment)

W Kresach dostrzeżono również ich bogactwo kulturowe i etniczne, wpływające na istniejącą tam niepowtarzalną, pełną emocji atmosferę. Taki obraz pojawiał się między innymi w poemacie , , Zamek kaniowski” Seweryna Goszczyńskiego, a także w Marii Antoniego Malczewskiego, uważanej za jedno z najwybitniejszych dzieł polskiego romantyzmu. W tej konwencji Kresów jako ziemi niejako przeklętej, pełnej waśni, emocji i pasji, wywołujących niekiedy agresję, mieści się również wątek Jacka Soplicy z mickiewiczowskiego , , Pana Tadeusza”. Kadr z filmu , , Pan Tadeusz” z 1999 r. Rękopis , , Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza

. . O dwa tysiące kroków zamek stał za domem, okazały budową, poważny ogromem, Zamek Dziedzictwo starożytnej rodziny Horeszków; Dziedzic zginął był w czasie krajowych zamieszków. Dobra całe zniszczone sekwestrami rządu, Bezładnością opieki, wyrokami sądu, W cząstce spadły dalekim krewnym po kądzieli, a resztę rozdzielono między wierzycieli. Zamku żaden wziąć nie chciał, bo w szlacheckim stanie Trudno było wyłożyć koszt na utrzymanie; Lecz Hrabia, sąsiad bliski, gdy wyszedł z opieki, Panicz bogaty, krewny Horeszków daleki, Przyjechawszy z wojażu upodobał mury, Tłumacząc, że gotyckiej są architektury; Choć Sędzia z dokumentów przekonywał o tem, Że architekt był majstrem z Wilna, nie zaś Gotem. Dość, że Hrabia chciał zamku. Właśnie i Sędziemu Konflikt, Sąd Przyszła nagle taż chętka, nie wiadomo czemu. Zaczęli proces w ziemstwie, potem w głównym sądzie, W senacie, znowu w ziemstwie i guberskim rządzie; Wreszcie, po wielu kosztach i ukazach licznych, Sprawa wróciła znowu do sądów granicznych. Słusznie Woźny powiadał, że w zamkowej sieni Zmieści się i palestra, i goście proszeni. Sień wielka jak refektarz, z wypukłym sklepieniem Na filarach, podłoga wysłana kamieniem, Ściany bez żadnych ozdób, ale mur chędogi; Sterczały wkoło sarnie i jelenie rogi Z napisami, gdzie, kiedy te łupy zdobyte; Tuż myśliwców herbowne klejnoty wyryte, I stoi wypisany każdy po imieniu; Herb Horeszków, Półkozic, jaśniał na sklepieniu. ” Adam Miciewicz , , Pan Tadeusz ‘’(fragment)

piękne, niezwykłe, fascynujące, ale zarazem mroczne, pełne gwałtu i nieszczęścia (, , Żmija”, , , Mazepa”, , , Horsztyński”, , , Ksiądz Marek”, , , Sen srebrny Salomei”). Powodowany nostalgią poeta powracał myślami nad wody Ikwy, do rodzinnego Krzemieńca, zachwycał się „niebieskimi stepami”, gdzie bliżej człowiekowi do Boga. Kolejne epoki przyniosły ze sobą dalsze, ważne dla kresowej mitologii dzieła, wśród których niepoślednia rola przypadła pisanej „ku pokrzepieniu serc” w latach 1884– 1888 Trylogii Henryka Sienkiewicza, ożywiającej trwały do dziś mit Chocimia, Zbaraża, Okopów Świętej Trójcy, Kamieńca Podolskiego czy Dzikich Pól. Warto również przypomnieć mocno osadzone w kresowych realiach Grodzieńszczyzny dzieła Elizy Orzeszkowej, spośród których napisana z epickim rozmachem powieść , , Nad Niemnem” uzyskała rangę jednego z najważniejszych kresowych dzieł literatury polskiej. Obrona Kamieńca Podolskiego , Kadr z filmu , , Pan Wołodyjowski’’ W oddali Zbaraż , Kadr z filmu , , Ogniem i mieczem’’

Mit Kresów w literaturze trwa do dziś. Zabarwione sentymentem wspomnienia, przede wszystkim z Kresów przedwojennych, ale też opisy współczesnych, nie mniej sentymentalnych wędrówek po ziemiach Podola, Wileńszczyzny czy Wołynia pojawiają się między innymi u Czesława Miłosza, autora litewskich wspomnień , , Doliny Issy”, Tadeusza Konwickiego, opisującego w swych powieściach wileńską arkadię, a także u Stanisława Lema, Andrzeja Stasiuka czy Adama Zagajewskiego. Kresy były również inspiracją dla wielu innych artystów m. in. malarzy.

Artur Grottger , , Odbicie łupu Tatarom” , 1854

„Kozak na koniu”, obraz Józefa Brandta, ok. 1910

„Widok na Krzemieniec i Górę Królowej Bony”, rycina Napoleona Ordy

piersiach zespoły fortyfikacyjne pałace, dwory, kościoły i cerkwie. Przypomnijmy sobie pola wielkich bitew, ruiny twierdz i klasztorów. Spojrzenie w głąb historii pozwoli nam zrozumieć Rzeczpospolitą Wielu Narodów, ojczyznę niegdysiejszych Kozaków – współczesnych Ukraińców, Żydów, Litwinów i przede wszystkim nas Polaków – chłopów, szlachty, magnaterii…

Piosenka o Kresach Jak długo w sercach naszych odwaga będzie tkwić, tak długo też o Kresach wspomnienia będą żyć. Refren. Żyć będą też wspomnienia, z młodzieńczych naszych lat, choć wszystko się zmieniło, postarzał się też świat. Dopóki pamiętamy, uroczy piękny kraj, chętnie go wspominamy, bogaty w skarby raj. Tam lasy pełne grzybów, orzechów było w bród. Tam stało dużo szybów, techniki istny cud. Nad polem śpiew skowronka, w stawie kumkanie żab. Nadleciał biały bocian, co chętnie by je zjadł. Zbóż były piękne łany, kwiecista zieleń łąk. Tę ziemię wciąż kochamy, choć jest daleko stąd. Tam ludzie się kochali, w rodzinach szczęście było, w miłości wyrastali lecz wszystko się skończyło. Wojenna zawierucha, wszystko potem zniszczyła i miłość między ludźmi w nienawiść zamieniła. Jak długo nasza pamięć i serca będą bić, tak długo też o Kresach wspomnienia będą żyć. Mieczysław Habuda , , , Wspomnienia o Kresach wierszem i prozą” Kędzierzyn-Koźle 12. 0 5. 2012 r.

Zamek w Buczaczu Pierwszy drewniany zamek obronny na trójkątnym cyplu nad rzeką Strypą został wzniesiony w XII wieku. należał do rodów Buczackich, Golskich i na początku XVII w. do Potockich. Budowlę wzniesiono z jasnego i czerwonego piaskowca na zaprawie wapiennej. Po przejściu zamku w ręce Potockich, żona Stefana Potockiego, Maria Mohylanka rozbudowała i wzmocniła warownię. Strzelnice umieszczone w bastejach do prowadzenia ognia krzyżowego zlokalizowano na kilku kondygnacjach. Na murach obronnych , które zachowały się do dzisiaj i mają 4 m grubości , od wewnątrz widoczne są kamienne wsporniki, dźwigające dawniej drewniane ganki strzelnicze. Wewnątrz obwodu zamkowego od strony wschodniej, zbudowano budynek renesansowy z krużgankami. Mieściła się w nim także brama wjazdowa z mostem zwodzonym i pochylnią. Dzięki tym elementom obronym, zamek odparł liczne najazdy kozackie, tatarskie, tureckie i moskiewskie. W czasie wojny z Turcją, w 1676 r. Turcy zdobyli zamek i zniszczyli paląc jego część mieszkalną. Wzmianki z 1684 r. mówią, że zamek został jednak odbudowany przez Jana Potockiego, wojewodę bracławskiego. Jednak w owym okresie był on już opuszczony. W 1772 r. trafił do zaboru austriackiego, a w XIX w. zabudowania zamku zaczęto sukcesywnie rozbierać na materiał budowlany, przez co do dzisiaj przetrwały tylko części murów południowych i wschodniej bastei a także fragmenty pałacu z ciosami piaskowcowymi na narożach i z otworami okien.

Ruiny zamku w Buczaczu znajdują się na wzniesieniu 200 m od kościoła Wniebowzięcia NMP

Zamek w Czortkowie Murowany zamek zbudowany na początku XVII wieku w Czortkowie nad lewym brzegu rzeki Seret w Wygnance w miejsce poprzedniego zamku drewnianego z połowy XVI wieku. Inicjatorem budowy rezydencji był Stanisław Golski. W 1612 r. po śmierci Stanisława Golskiego zamek stał się własnością jego brata kasztelana kamienieckiego Jana Golskiego, a w 1618 r. wdowa po nim Zofia z Zamiechowa Golska, w zamian za zrzeczenie się roszczeń wobec niej z tytułu tzw. "skarbu podhajeckiego", odstąpiła zamek wraz z miastem Stefanowi Potockiemu, w którego rodzinie zamek pozostał przez ponad 100 lat. Zamek zbudowany został z kamienia i cegły na planie nieregularnym z trzema basztami, z których jedna już dzisiaj nie istnieje. Wewnątrz obwodu stał pałac właścicieli. Od zamku w kierunku zachodnim biegły wały obronne, u ich końca, w okolicy stacji kolejowej, wzmiankowane były ruiny innej budowli. Według legend podziemne lochy miały ciągnąć się z zamku pod rzeką aż do Bilcza Złotego w powiecie borszczowskim. Zamek w Czortkowie przed 1939 rokiem

W 1655 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej po trwającej kilka dni obronie prowadzonej przez wojewodę Piotra Potockiego, zamek został zdobyty przez wojska kozacko-moskiewskie. Kilka lat później zamek był oblegany przez Turków. Po zdobyciu go w 1672 roku do roku 1683 był rezydencją tureckiego baszy, po czym odbity został przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Andrzeja Potockiego. Wkrótce na zamek przybył Jan III Sobieski. W XVIII wieku zamek przebudowano zamieniając baszty w ryzality i budując taras widokowy. W 1750 r. zamek przeszedł z rąk Potockich do rodziny Wróblewskich, a następnie Sadowskich, która ulokowała w nim na początku XIXw. skład tytoniu, a następnie wynajęła władzom austriackim. Po 1815 roku urządzono w nim areszt miejski, w którym Austriacy więzili internowanych w Galicji powstańców styczniowych. Ostatni właściciel, zmarły w 1895 roku Hieronim Sadowski, przeznaczył cały swój majątek, a wraz z nim zamek, na cele dobroczynne, które spełniał klasztor Sióstr Miłosierdzia (Szarytek) w Starym Czortkowie. W 1937 roku zamek kupiło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, które przeprowadziło częściową renowację baszty zamkowej i urządziło w niej schronisko turystyczne, świetlice fotograficzną oraz muzeum regionalne. Po II wojnie światowej i wcieleniu miasta do ZSRR (1945) w pobliżu zbudowano bazę transportową, a sam zamek niezabezpieczony i nieużytkowany ulegał dalszej degradacji, która trwa do dnia dzisiejszego.

Zamek w Czortkowie

Okopy Świętej Trójcy Dawniej Okop Góry Świętej Trójcy) Twierdza bastionowa nad Dniestrem, u ujścia Zbrucza, założona w 1692 roku przez hetmana Stanisława Jana Jabłonowskiego, wzniesiona według projektu Tylmana z Gameren; twierdza utraciła znaczenie militarne po zawarciu pokoju w Karłowicach (1699). Zachodnia linia fortyfikacji składała się z dwóch półbastionów oraz usytuowanej między nimi Bramy Lwowskiej dodatkowo wzmocnionej rawelinem. Wschodnia linia fortyfikacji to bastion i dwa półbastiony, była tam umiejscowiona Brama Kamieniecka, również zabezpieczona rawelinem. Okopy św. Trójcy - plan

Brama Lwowska

W 1664 roku generał Marcin Kątski wzniósł w swych dobrach szaniec według projektu francuskiego architekta Guillaume’a Le Vasseur de Beauplana. W 1692 roku rozpoczęto budowę twierdzy. Jej zadaniem, było trzymanie w szachu sił tureckich stacjonujących w Chocimiu i zdobytym przez nich w Kamieńcu Podolskim. Pomysłodawcą i fundatorem był hetman wielki koronny Stanisław Jan Jabłonowski, który zwrócił uwagę Janowi III Sobieskiemu na dogodne do jej powstania miejsce, w którym Zbrucz uchodzi do Dniestru. Okopy św. Trójcy zostały zaprojektowane przez Tylmana z Gameren, a budową kierował generał artylerii koronnej Marcin Kątski. W 1700 roku król August II nadał osadzie wokół twierdzy przywileje miejskie. 8 marca 1769 roku podczas konfederacji barskiej Kazimierz Pułaski bronił się tam przed atakami Rosjan. Trzygodzinna obrona kosztowała Pułaskiego śmierć 200 ludzi, z resztą swoich żołnierzy opuścił twierdzę i przeprawił się przez Dniestr ratując życie. Część żołnierzy zginęła w gruzach spalonego kościoła, broniąc się do końca, a część dostała się do niewoli. Około 1928 roku w Okopach Świętej Trójcy zbudowano strażnicę Korpusu Ochrony Pogranicza.

Okopy Świętej Trójcy, Brama Kamieniecka, XIX w. Tamtejszy kościół Świętej Trójcy został spalony w 1943 roku przez oddział Ukraińskiej Powstańczej Armii i pozostawał w ruinie aż do 2012 roku, kiedy ponownie utworzono parafię i rozpoczęto odbudowę; kościół został rekonsekrowany 14 czerwca 2014 roku. Przedwojenna tablica z nazwą bramy

Okopy Świętej Trójcy, Brama Kamieniecka współcześnie

Zamek w Chocimiu Ta budowla obronna w Chocimiu, na Ukrainie, usytuowana jest na wysokim, skalistym brzegu Dniestru w obwodzie czerniowieckim. Budowa zamku rozpoczęła się w roku 1325, a prace nad nią trwały do 1380 roku. W roku 2007 budowla została zaliczona do "siedmiu cudów Ukrainy". Na przestrzeni wieków zamek był wielokrotnie uszkadzany i następnie poddawany remontom przez kolejnych użytkowników. W połowie XIX w. zamek stracił znaczenie obronne. Do czasów dzisiejszych zachował się niemal w całości.

Znany jest w historii Polski przede wszystkim dzięki dwóm doniosłym zwycięstwom nad Turkami. Pierwsze miało miejsce w 1621 r. , kiedy to 35 - tys. wojska koronne, dowodzone przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza, wspierane 40 - tys. posiłkami kozackimi hetmana Piotra Konaszewicza Sahajdacznego, zdołały obronić Rzeczpospolitą przed inwazją 120 - tys. armii Wielkiej Porty, prowadzonej przez sułtana Osmana II. Chocim należał wtedy do Hospodarstwa Mołdawskiego, uznającego zwierzchość lenną Turcji. Do rangi symbolu wiktorii chocimskiej urosła wspaniała współpraca polsko - kozacka, która już nigdy później nie kształtowała się tak pomyślnie. Druga bitwa chocimska odbyła się w 1673, w rok po haniebnym traktacie buczackim, oddającym Podole w ręce tureckie. Utracony autorytet oraz represje wobec ludności Podola (m. in. zamienianie kościołów na meczety) zmobilizowały sejm do podjęcia zdecydowanych działań przeciw Imprerium Osmańskiemu. Wystawiona armia pod komendą hetmana Jana Sobieskiego odniosła zwycięstwo nad stacjonującymi w Chocimie Turkami. Tymczasem śmierć króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego oraz odstąpienie z kampanii wojsk litewskich Michała Paca, niechętnie spoglądającego na sukcesy Sobieskiego, nie pozwoliły na zawarcie korzystnego pokoju. Triumf Sobieskiego otwarł mu natomiast drogę do przyszłej intronizacji.

Dziedziniec zamku

Zamek w Chocimiu

Zamek w Żwańcu Zamek główny był założony na planie nieregularnego pięciokąta, z pięciobocznymi basztami na narożach i dwupiętrowym budynkiem frontowym - bramnym pośrodku południowo-zachodniej kurtyny. Odcinki murów północno-zachodni i północno-wschodni przebiegały przy krawędzi urwiska, pozostałe były dodatkowo bronione głębokim przekopem suchej fosy oddzielając zamek od miasteczka. Do naszych czasów zachowała się baszta północna: trzy kondygnacyjna ze strzelnicami, fragment baszty wschodniej i relikty budynku bramnego. Zamek w Żwańcu – ruiny zamku położone na północ od miasteczka na skalnym stromym cyplu, który opada ku rzeczce Żwańczyk.

W 1431 r. Władysław II Jagiełło nadał Żwaniec rycerzowi Świeczce z Leczyna (Łęczyna). W 1469 r. miasteczko było własnością królestwa, dzierżawioną przez Michała Buczackiego. Za jego czasów powstała pierwsza warownia, której kształt nie jest znany. W końcu XVI wieku Żwaniec przeszedł na własność rodziny Kalinowskich. W pierwszej ćwierci XVII wieku Walenty Aleksander Kalinowski wzniósł nowy zamek, który ze względu na bliskość granicy biegnącej Dniestrem i sąsiedztwo wielkiej twierdzy tureckiej w Chocimiu, stał się ważnym ogniwem strategicznym systemu obronnego ziem Korony, znajdującym się w najdalej wysuniętym na południe łańcuchu zamków. Zamek w Żwańcu

Kolejnym właścicielem zamku był Stanisław Lanckoroński, który otrzymał go jako wiano siostry Walentego Kalinowskiego. W 1653 r. był schronieniem wojsk polskich, obleganych przez Kozaków Chmielnickiego. W 1672 r. oddany został bez walki Turkom, przez załogę która przeniosła się do pobliskiego Kamieńca Podolskiego i do 1699 r. pozostawał w rękach tureckich. Po odzyskaniu przez Lanckorońskich, zamek został odbudowany, ale ponownie zniszczył go najazd turecko-tatarski w 1768 r. W tym samym czasie na krótko zamek zajęli konfederaci barscy, wyparci przez wojska rosyjskie. Po 1793 r. Żwaniec znalazł się w zaborze rosyjskim i utracił militarne znaczenie. Odtąd zaczął się powolny proces dewastacji zamku, prowadzący do jego całkowitej ruiny. Zamek w Żwańcu

„Wołodyjowski rzekł: - Nieprzyjaciel, nim Kamieniec oblegnie, musi wprzód Żwaniec pokruszyć, bo mu nijak obronny zamek za plecami sobie zostawiać. Owóż za pozwoleństwem pana podkomorzego podolskiego ja się podejmuję w Żwańcu zamknąć i trzymać się właśnie przez taki czas, jaki ksiądz biskup za pomocą układów zyskać zamierza. Ludzi wiernych wezmę i póki będzie mego życia, póty będzie i Żwańca! ” Henryk Sienkiewicz, rozdział 50 , , , Pan Wołodyjowski” Kadr z filmu , , Pan Wołodyjowski”

Twierdza w Kamieńcu Podolskim dawniej zwana także przedmurzem chrześcijaństwa lub bramą do Polski) – zespół obronnych budowli znajdujących się w Kamieńcu Podolskim na Podolu. Kamieniec Podolski przez blisko trzysta lat skutecznie osłaniał południowowschodnie rubieże Rzeczypospolitej, zyskując znany przydomek „miasta niezwyciężonego” czy też „przedmurza chrześcijaństwa”. Nie jest jednak powszechnie wiadome, że w systemie jego obrony główne znaczenie miały budowle hydrotechniczne i to nie bierne fosy, które w tamtych latach były powszechnie stosowane, lecz aktywne budowle piętrzące przy bramach Lackiej i Ruskiej. Kamieniec Podolski położony jest na skalistej wyspie położonej w pętli, jaką tworzy rzeka Smotrycz. Istniały trzy dojścia do miasta. Dwa z doliny rzeki Smotrycz: przez Bramę Lacką od północy oraz Bramę Ruską od południa. Trzecie wejście prowadziło przez zamek, a następnie przez czterdziestometrowy Most Turecki.

Pierwotnie umocnienia istniały w czasach przedhistorycznych. Zamek murowany został zbudowany w drugiej połowie XIV wieku z inicjatywy książąt Jerzego i Aleksandra Koriatowiczów i Spytka II z Melsztyna. Ostatecznie na stałe w Królestwie Polskim znajdował się od 1432 roku. Umocniony po klęsce warneńskiej przez wysłanych przez Kazimierza Jagiellończyka Jana z Tęczyna, Dzierżysława z Rytwian i Jana Ostroroga. W dużej części do umocnienia zamku przyczyniły się fundacje papieży takich jak Mikołaj V, Juliusz II, Leon X. W 1494 roku zamek posiadał dwie bramy: Miejską od zachodu i Polną od wschodu. Około 50 lat później powstała basteja w południowo-wschodnim narożniku. Rozpoczęto też budowę nowej Bramy Polnej. Kolejną przebudowę z rozkazu Zygmunta Starego prowadził architekt królewski Hiob Bretfus, który poszerzył zamek w kierunku budując Basztę Nową Wschodnią w formie pięcioboku, która broniła dostępu do bramy zamkowej i kryła w swoim wnętrzu studnię. Od zachodu zbudowano Małą zachodnią basztę i za nią potężną Basztę Nową Zachodnią także pięciokątną (przebudowana przez Turków po zniszczeniach z 1672 r. ). Plan Twierdzy w Kamieńcu Podolskim

Pretfus wzniósł też Bramę Polną. Oprócz tych zasług sporządził także dokładny opis zamku W 1585 roku król Stefan Batory nakazał modernizację starej baszty przystosowując ją do broni palnej. Nowy Zamek został zbudowany ok. 1618 przez nadwornego inżyniera Zygmunta III Wazy generała artylerii Teofila Szemberga. Było to dzieło systemu nowowłoskiego. Po jego zbudowaniu aż do 1672 r. Kamieniec uważany był za niemożliwy do zdobycia. W latach 1648 -54 twierdzę trzykrotnie oblegali bez powodzenia zbuntowani Kozacy. Dawniej na dziedzińcu zamku stał niewielki kościółek św. Stanisława, zamieniony przez Turków na meczet i później rozebrany. Zamek został odzyskany przez Polskę po Pokoju w Karłowicach w 1699 r. W XVIII wieku przeprowadzono kolejne modernizacje pod kierunkiem Andrzeja Glovera. W 1762 roku Christian Dahlke zaprojektował dziedziniec południowy. W 1783 roku odbudowano Bramę Polną według projektu Jana de Witte. W 1790 roku zbudowano zamkowe kazamaty i północy dziedziniec zamku według projektu Stanisława Zawadzkiego. W 2000 roku most między twierdzą a Starym Miastem wpisany został na nowojorską listę World Monuments Watch jako jeden ze stu cennych zbytków świata, którym zagraża zniszczenie.

Turystyczny schemat Starego Miasta w Kamieńcu Podolskim

• Baszta Tęczyńska z XV wieku Baszta Papieska z lat 1503 -1513 Baszta Batorego , zwana Basztą Rogatą

Dumka Gdyby orłem być! Lot sokoła mieć! Lotem orlem lub sokolem Unosić się nad Podolem, Tamtym życiem żyć. Droga ziemia ta, Myśl ją moja zna! Tam największe szczęście moje, Tam najpierwsze niepokoje, Tam najpierwsza łza! Tam bym noc i dzień, Jak zaklęty cień Krążył nad nią jak wspomnienie, Pierś orzeźwiał, czerpał tchnienie Z tamtych lubych tchnień! Gdyby gwiazdką być! I w obłokach tkwić; Jasnym okiem w noc majową Nad kochanki mojej głową Do poranka śnić! Albo spoza mgły Zsyłać słodkie sny, Jak w jeziorze tle przejrzystym Odbijać się światłem czystym W kropelce jej łzy! Takbym noc i dzień Jak zaklęty cień, Niewidzialnym patrząc okiem, Zachwycał się jej widokiem, Boże! w gwiazdkę zmień! Próżno się tych dni Obraz w duszy śni; Zapłacz, luba, gorzkim płaczem Nad kochankiem, nad tułaczem, Co był miłym ci! Potępieni my! Wspomnieć serce drży; Orły lecą, gwiazdy cieką, Kraj w okowach, ty daleko, A wokoło łzy. Maurycy Gosławski , Poezye Maurycego Gosławskiego. T. 1, s. 90

, , Polska każda niwa droga, Polskie słońce tu i tam, Lecz najmilsza i szczęśliwa Ta, co tchnienie dała nam. We łzach oko, serce w bolu Wiecznie myśl zwracało tam, Gdzie rodzinne na Podolu Przyświecało słońce nam”. Widok twierdzy w Kamieńcu Podolskim Tak z sentymentem wspominał swoją "małą ojczyznę" żołnierz - poeta, Maurycy Gosławski. Nie trudno mu się dziwić, bowiem do perły Podola, Kamieńca, myślami powracają nie tylko osoby, dla których był on miastem dzieciństwa. . .

Zamek w Skale Podolskiej Znajduje się ponad jarem Zbrucza, na skalnym cyplu dostępnym tylko od strony południowej. Ruiny dwukondygnacyjnego pałacu Tarłów, które przedzieliły dziedziniec zamkowy na dwie części: większą południową i mniejszą północną, gdzie znajdują się pozostałości najstarszej części zamku. W 1914 r. Gołuchowscy wybudowali nowy parterowy pałac w innym miejscu.

Zamek w Skale Podolskiej

Zamek został wzniesiony w XIV w. przez ród książąt Koriatowiczów. Następnie po 1515 r. został znacznie rozbudowany przez Stanisława z Brzezia Lanckorońskiego (1465 -1535) herbu Zadora, starostę kamienieckiego, później wojewodę sandomierskiego na polecenie króla Zygmunta Starego. Z zamku, który zajmował cały cypel pozostało niewiele: potężna baszta z XVI w. , stojąca u nasady cypla. Zamek w Skale Podolskiej

Zamek w Zbarażu (Nowym Zbarażu) został ukończony w 1626 roku. Twierdzę w typie palazzo in fortezza na polecenie Jerzego Zbaraskiego i Krzysztofa Zbarskiego zaprojektował Henryk van Peene z Flandrii. Twierdza została zbudowana na planie kwadratu o boku 88 metrów z czterema bastionami w narożach o wysokości 23 metrów z kazamatami i fosą o szerokości 20 metrów. Zamkowe lochy ciągną się aż pod klasztor bernardynów. Do wnętrza zamku prowadzi barokowa dwupiętrowa brama. W pobliskiej wsi Zbaraż Stary znajdował się poprzedni zamek rodu Zbaraskich.

Zamek w Zbarażu

Zbaraż od 1434 roku był siedzibą bogatego rodu kniaziów zbarskich, wywodzących się z ruskich Korybutów. W 1474 roku kniaź Wasyl Nieświcki nie mogąc obronić się przed Tatarami spłonął w zamku z całą załogą. Zamek odbudowano, ale w 1589 roku został znów zniszczony. Budowę nowego zamku rozpoczęto w 1620 roku. Zamek otoczony przez ziemne fortyfikacje, wykonane przy udziale Krzysztofa Arciszewskiego był nieskutecznie oblegany przez Kozaków w 1649 roku. Oblężenie to opisał Henryk Sienkiewicz w Ogniem i Mieczem. W czasie wojny z Turcją w sierpniu 1675 roku polska załoga odparła przy pomocy 30 dział dwa szturmy wojsk tureckich, po czym została zaatakowana od wewnątrz przez chłopów, którzy schronili się w jego murach. Pod warunkiem oszczędzenia życia 2 sierpnia chłopi poddali zamek, lecz Turcy nie dotrzymali obietnicy i wszystkich wyrżnęli. Po odbiciu zamku ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki naprawił uszkodzenia. W 1682 roku zamek przeszedł w ręce Potockich. Następnie zajęty przez Rosjan w 1707 roku w czasie III wojny północnej i w 1734 roku w czasie wojny o sukcesję polską. W XVIII wieku zamek w ruinie dalej należał do rodu Potockich. Na początku XIX wieku Potoccy sprzedali zamek Lubomirskim. W zamku rezydował przez pewien czas generał Józef Bem. Zniszczony poważnie przez Rosjan w 1914 roku podczas I wojny światowej. Odbudowany w 1935 roku przez polski Związek Oficerów Rezerwy. Po 1945 roku częściowo zburzony. Obecnie zespół ukraińskich muzeów: Muzeum Historyczno-krajoznawczego, Muzeum Iwana Praszki oraz Muzeum Chleba.

Zamek w Zbarażu

Pałac Wiśniowieckich i Mniszchów – położony jest na wysokiej skarpie, nad jarem Horynia i otoczony systemem fortyfikacji bastionowych. Jest to jedno z najznakomitszych barokowych rezydencjalnych założeń magnackich na Wołyniu. Pałac zbudowany jest w kształcie podkowy z parterowymi, potężnymi skrzydłami, w środkowej części dwukondygnacyjny.

Pałac Wiśniowieckich i Mniszchów

Na miejscu starego zamku wzniósł go Michał Serwacy Wiśniowiecki w 1720 r. w stylu późnego baroku. Za czasów Mniszchów pałac rozszerzono i przebudowano w stylu rokokowym. Został wykończony w 1781 r. W pałacu dwa razy gościł król Stanisław August Poniatowski. Pałac przetrwał I wojnę światową stosunkowo dobrze, a dopiero w 1920 r. w czasie wojny z ZSRR został doszczętnie zniszczony i obrabowany. Odnowiony został w okresie międzywojennym. Ponownie ucierpiał w 1944 r. , w czasie II wojny światowej, po której w latach 50. XX wieku odbudowano go i zamieniono na szkołę. W Trylogii Sienkiewicza wojska księcia Jeremiego Wiśniowieckiego opuszczając Łubnie odsyłają dwór księżnej Gryzeldy, jego żony, do Wiśniowca dla ochrony przed rebelią Chmielnickiego. Pałac Wiśniowieckich i Mniszków

Zamek w Świrzu Wznieśli w XV wieku Świrscy herbu Szaława z Romanowa. W XVII wieku został przebudowany przez kasztelana halickiego i chorążego podolskiego Aleksandra Cetnera. W 1648 r. twierdzę zdobyli Kozacy, a w 1672 r. Turcy. Gruntowną renowację przeprowadził w pierwszej połowie XX wieku gen. Robert Lamezan-Salins. Jego córka wyszła za mąż za Tadeusza Bór Komorowskiego. Zamek spalony przez Rosjan w 1914 r. stał się ruiną bez sklepień i dachów. Jego odbudowa trwała około 12 lat. W czasie II wojny światowej zamek ponownie zdewastowano. 1975 r. obiekt poddano pracom remontowo-konserwatorskim. Czworoboczne baszty umieszczono w skrzydle północnym zamku oraz na zewnątrz murów skrzydła zachodniego, przy dziedzińcu gospodarczym. Prowadziła do niego znajdująca się w murze południowym brama, ujęta w półkoliście zamknięty portal.

Zamek w Świrzu

Zamek w Świrzu mógł powstać już w XV w. i wiązany bywa z rodem książąt Świrskich. Jakieś prace prowadzone były w XVI w. . W XVII w. przeszedł na własność Cetnerów. Zniszczony został w 1648 r. w czasie wojen kozackich. Aleksander Cetner kasztelan halicki i chorąży podolski, gruntownie przebudował zamek około połowy XVII w. W pracach zapewne brał udział architekti i inżynier wojskowy, Paweł Grodzicki. Po przebudowie XVII-wiecznej zamek nosił charakter obronnej rezydencji. Murowany był z kamienia i cegły, tynkowany. Miał kształt prawie regularnego czworoboku parterowej zabudowy wokół dwóch, przylegających do siebie dziedzińców, położonych na różnych poziomach i połączonych schodami. Oba dziedzińce, paradny, otoczony skrzydłami mieszkalnymi, i leżący niżej gospodarczy (z pomieszczeniami dla służby i stajniami), miały osobne wjazdy. Wjazd główny mieścił się w wieży bramnej na osi skrzydła zamykającego od południa dziedziniec paradny. Skrzydło to, flankowane przez dwie kwadratowe baszty, było potraktowane najbardziej ozdobnie.

Zamek zdobyty w 1772 r. przez Turków, wkrótce został naprawiony i wytrzymał oblężenie w 1675 r. Po pierwszym rozbiorze Polski znalazł się w zaborze austriackim. W rękach rodziny Cetnerów pozostawał do lat dwudziestych XIX w. Później zmieniał często właścicieli, aż wreszcie na początku XX w. nabyła go Irena z Wolańskich, ona Roberta Lamezana. Odbudowany w 1907 r. , spłonął w 1914 r. i ponownie został odnowiony po 1920 r. Ostatnimi właścicielami Świrza przed 1939 r. byli Irena z Lamezanów i jej mąż Tadeusz Bór- Komorowski, dowódca Armii Krajowej i powstania warszawskiego.

Zamek w Świrzu

Zamek w Podhorcach jest bez wątpienia najpiękniejszą budowlą w Polsce. Istotnie, wielkopański przepych i przepiękne położenie czyniły zamek perłą wśród magnackich rezydencji. Posiadający cechy obronne pałac w Podhorcach na Ukrainie. Został wzniesiony w I połowie XVII wieku dla hetmana Stanisława Koniecpolskiego. Zespół zamkowy w Podhorcach obejmuje pałac, kościół św. Józefa i Podwyższenia Krzyża Świętego oraz ogrody pałacowe, składające się z części tarasowej, krajobrazowej i ogrodu regularnego, położonego między pałacem a kościołem.

Zamek o charakterze pałacowym (tzw. palazzo in fortezza) położony jest w paśmie Woroniaków, na płaskowzgórzu, u stóp którego rozpościera się równina doliny Styru; dawniej usytuowany wśród słynnych winnic. Otoczony fosą i fortyfikacjami tworzącymi kwadrat z czterema bastionami po rogach. Ma formę długiego, piętrowego budynku, nakrytego czterospadowym dachem, pośrodku dłuższych elewacji, frontowej i ogrodowej, znajdują się trójścienne apsydy, nakryte dachami; na rogach budynku od strony elewacji ogrodowej znajdują się wystające poza bryłę budynku, masywne alkierze, nakryte spiczastymi kopułami. Część zachodnia pałacu była częścią oficjalną, wschodnia zaś prywatną. Zamek w Podhorcach

Na dziedziniec zamkowy prowadzi solidna brama, po bokach której znajdują się sklepione kazamaty przeznaczone na magazyny oraz mieszkania dla służby i załogi zamku. Kazamaty przykrywa taras. Nad brama wjazdową widnieje marmurowa tablica. Łacińska inskrypcja na niej informuje, że: Owocem walki jest zwycięstwo, zwycięstwo prowadzi do chwały, chwała to zasłużony odpoczynek. Północny blok kwadratu (zwrócony w stronę bramy) oraz część przyległych bastionów zajmuje dwupiętrowy, prostokątny gmach w stylu renesansowym połączony z dwoma pawilonami na planie kwadratu. Przed zamkiem oraz na tarasie od strony północnej umieszczono armaty spiżowe i żelazne. Ozdobą zamku był też ogród w stylu włoskim z grotami, posągami, wodotryskami i alejami lipowymi. Sala Karmazynowa zamku w Podhorcach, 1871 r.

W 1440 roku król Władysław Warneńczyk nadał prawo własności Podhoreckiemu herbu Belina. W 1633 roku kupił Podhorce Stanisław Koniecpolski herbu Pobóg - hetman wielki koronny i kasztelan krakowski dziedzic niedalekich Brodów. Nowy pałac wchłoną w siebie resztki murów parteru i piwnice XVI wiecznego dworu obronnego. Wielkopańska rezydencja spełniała funkcje obronne, co w XVII w. było konieczne. Pałac na skarpie był widoczny z odległości wielu kilometrów, dziś krajobraz widziany ze zbocza zamkowego także robi wrażenie. Wnuk hetmana, również Stanisław, część swego ogromnego majątku z Podhorcami zapisał synowi króla Jana III. Od Sobieskich zamek nabył w 1718 r. hetman Stanisław Rzewuski. W czasie wojen kozackich zamek ucierpiał tylko nieznacznie, ale po śmierci króla Jana nie miał kto dbać o pałac, dopiero Rzewuscy uczynili go na powrót świetnym. Wacław Rzewuski dobudował jedną kondygnację, budynek pokrył jednolitym dachem, czterospadowym. Rzewuski miał Podhorcach swój teatr nadworny, w którym wystawiał własne sztuki. Był fundatorem kościoła Podniesienia Krzyża Świętego, postawionego na osi bramy wjazdowej, do której biegnie aleja lipowa. Po drugiej stronie zamku, na zboczu, znajdował się ogród włoski na trzech obniżających się tarasach.

Zamek w Podhorcach

Sale zamkowe były bogato wyposażone w meble i obrazy. Nazwy sal zielona, karmazynowa, złota i żółta - nawiązywały do koloru ścian i obić mebli, sala rycerska zawierała kolekcję broni i służyła wielkim przyjęciom. Tu było wesele księcia Karola Radziwiłła i tu Rzewuscy podejmowali cesarza Franciszka I. Mieszkali w Podhorcach także inni sławni Rzewuscy: Seweryn - targowiczanin i Wacław - emir Tadż ul - Fahr, powstaniec listopadowy, bohater utworów Słowackiego (Duma o Wacławie Rzewuskim) i Mickiewicza (Farys). Dla historyka literatury ciekawostką będzie fakt urodzin w Podhorcach Euzebiusza Słowackiego ojca Juliusza. W czasach rozbiorów zamek ucierpiał od kwaterujących tu przez kilka lat wojsk moskiewskich, pod zaborem austriackim znaczną część wyposażenia zlicytowano, łącznie z blachą miedzianą z dachu. Z upadku zamek podźwignął Leon Rzewuski, a po nim kolejny właściciel - książę Eustachy Sanguszko. Do 1914 r. pałac funkcjonował jako prywatne - ale ogólnie dostępne - muzeum. Podczas I wojny zbiorów ewakuowano do dóbr Sanguszków w Sławucie, a nawet do Niżnego Nowogrodu, część do Gumnisk pod Tarnowem. W latach 30. z powrotem kompletowano podhoreckie zbiory. Ostatnim właścicielem był Roman Sanguszko, właściciel słynnej stadniny koni. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy portale, boazerie, obicia, piece i posadzki. W czasach ZSRR urządzono w zamku szpital gruźliczny. Po pożarze w lutym 1956 r. zawaliły się stropy I i II piętra. Obecnie zamek jest restaurowany, muzeum jest filią Lwowskiej Galerii Obrazów.

Sale w zamku w Podhorcach Sala zielona Sala rycerska

Zamek w Żółkwi – znajduje się południowo-zachodniej części miasta Żółkiew na zachód od Lwowa. Jest to dawna siedziba hetmana Stanisława Żółkiewskiego i rodu Sobieskich. Zamek zbudowano w latach 1594 -1610 z woli hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego najprawdopodobniej według projektu Pawła Szczęśliwego. Kamieniarkę opracował Paweł Rzymianin i Ambroży Przychylny. Budowę prowadziła i nadzorowała żona hetmana. Na skutek małżeństwa Zofii Żółkiewskiej, właścicielem zamku stał się Jan Daniłowicz, a potem jego córka, która wyszła za Jakuba Sobieskiego, ojca późniejszego króla Polski Jana III Sobieskiego.

Zamek został założony na planie kwadratu z czterema czworobocznymi wieżami na narożach (zachowały się tylko trzy). Od strony miasta do zamku prowadziła umieszczona symetrycznie czteropiętrowa wieża z bramą zdobioną herbem Lubicz od zewnątrz i tablicą fundacyjną od strony dziedzińca. Wewnątrz murów znajdowały się cztery dwutraktowe budynki połączone gankami bojowymi z wieżami. Głównym pałacem był budynek znajdujący się na wprost bramy. Drzwi i okna miały profilowane obramienia kamienne, a nad nimi widniały łacińskie sentencje. Pod zamkiem mieściły się dwukondygnacyjne sklepione piwnice. Zamek w pierwszej fazie nosił cechy manieryzmu o weneckich, a także niderlandzkich źródłach. Zamek łączył się z fortyfikacjami miasta, a do jego wschodniej i północnej wieży przylegały odcinki miejskich murów obronnych. Za zamkiem w 1606 roku umieszczono zwierzyniec. Za czasów Sobieskich zamek został przebudowany na wspaniałą rezydencję godną monarchy m. in. w tym czasie zbudowano przy prawym skrzydle kaplicę. Gdy zamek otrzymał Jan III Sobieski, przebudował go na rezydencję barokową pod kierunkiem Piotra Bebera, a wnętrza, nową galerię i portyk kolumnowy z dwubiegowymi schodami zaprojektował prawdopodobnie Augustyn Locci. Zbudowano też przybudówki z loggiami, które flankowały elewację ogrodową. Kolejnej przebudowy dokonał po 1740 roku hetman wielki litewski Michał Radziwiłł. Za jego czasów przebudowano wnętrza w stylu rokoko, rozbudowano krużganki tak, że ciągnęły się na dwu piętrach wzdłuż całego boku naprzeciw wjazdu. 13 lat później na frontowych schodach postawiono nowe rzeźby, m. in. z pomnikiem króla Jana III. Odbudowano spalone wieże, pomarańczarnię i oficynę. Prace prowadził Aleksander von Berg, a potem Antoni Castelli.

Zamek w Żółkwi

W 1772 roku po rozbiorze, zamek przejęli Austriacy, a w 1787 roku zamek kupił na licytacji Adam Józefowicz-Hlebnicki. W połowie XIX wieku ówczesny właściciel Artur Głogowski rozprzedał resztki wyposażenia i rozebrał część zabudowań m. in. kaplicę i sąsiadującą z nią wieżę, krużganki i wielkie schody. W późniejszych latach budynki zamku były jeszcze kilkakrotnie przebudowywane na cele różnych instytucji. Poważne zniszczenia dotknęły zamek w czasie I wojny światowej na skutek spalenia go w 1915 roku przez Rosjan. W okresie II Rzeczypospolitej po częściowej odbudowie w latach 1928 -1931 znajdowały się tu koszary wojskowe, a potem gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego. W 1936 odbudowano 7 komnat zamku. Od końca września 1939 roku zamek zajmowała Armia Czerwona, która urządziła w nim mieszkania i więzienie. W czerwcu 1941 roku, tuż przed wkroczeniem Niemców, w zachowanej wieży zamkowej NKWD rozstrzelało trzydziestu czterech uwięzionych Polaków i Ukraińców. Kolejne prace restauratorskie podjęto w latach 70. XX wieku, a po powstaniu państwa ukraińskiego rozpoczął się kolejny remont zamku prowadzony do dziś. W części zamkowych pomieszczeń znajduje się muzeum. Zamek w Żółkwi

Koniec Prezentację wykonały Wiktoria Czyż Monika Dziarmaga

Bibliografia Literatura: 1. Koper S. , Moje Kresy sentymentalne 2. Koper S. , Kresy Południowo-Wschodnie 3. Kowalski M. A. , Kresy mit i rzeczywistość 4. Habuda M. , Wspomnienia o Kresach wierszem i prozą Źródła internetowe: 1. http: //www. wycieczkinaukraine. pl 2. https: //pl. wikipedia. org/wiki/Kresy_Wschodnie 3. http: //www. kresywschodnie. republika. pl/ 4. http: //bieszczader. pl/ukraina/wycieczki-na-kresy/ 5. http: //www. bosz. com. pl/resources/Kresy. pdf