DALAK HASTALIKLARI YRD DO DR MURAT KALAYCI 1

DALAK HASTALIKLARI YRD. DOÇ. DR. MURAT KALAYCI 1

DALAK Anatomi : Dalak, 9. ve 12. torakal vertebra düzeyinde, sol üst batın kadranının arka bölümünde yeralmaktadır. • Erişkinde ortalama ağırlığı 150 gr. Kan akımı 300 ml / dk’dır. • Mide, pankreas kuyruğu, sol böbrek ve splenik fleksura ile komşu • Dalağa esas kanı getiren splenik arter olup, dakikada 250 -300 ml kan taşır. Splenik arter, aortun çölyak trunkusunun orta dalıdır. • Venöz drenaj esas olarak splenik ven ile sağlanır. Splenik ven, superior mezenterik vene bağlanır ve bunlar portal veni oluşturur. • Splenofrenik, splenokolik ligamanlar avasküler • Splenorenal (Splenik arter – ven) ve gastrosplenik 2 (Gastrika brevia) ligamanlar vasküler

Aksesuar dalak % 14– 30 oranında bulunabilir: 1. Dalak hilusu (En sık) 2. Gastrosplenik – splenokolik ligaman 3. Gastrokolik ligaman 4. Splenorenal ligaman 5. Büyük omentum 3

4

Dalak fonksiyonları: 1. Mekanik filtrasyon Normal koşullarda: Yaşlı deforme eritrositler (>120 gün) Yüzeyi hasarlı eritrositler Howell-Jolly cisimcikleri (Nükleus kalıntıları) Heinz cisimcikleri (Denatüre Hb) Pappenheimer cisimcikleri (Demir granülleri) Akantositler dalakta temizlenir Hastalıklarda: Sferositler Orak hücreler, Hb C hücreleri Antikor kaplı eritrositler, trombositler ve beyaz küreler 2. İmmünolojik Opsonizasyon (Özellikle kapsüllü bakteriler) Dalaktaki mononükleer fagositler, Properdin (alternatif kompleman aktivasyonu) ve Tuftsin (Nötrofil fagositozu) üretirler. Antikor sentezi (Ig. M) 5

3. Depo Vücuttaki trombositlerin 1/3’ü dalakta depolanır 4. Hematopoez • Normalde fetal yaşamda bu fonksiyonu vardır • Myeloid metaplazi, KML ve polistemia Vera’da dalakta hematopoez olur 6

Masif Splenomegali yapan nedenler: • • • KML Agnojenik myeloid metaplazi Hairy cell lösemi Gaucher hastalığı Talasemi major Sıtma Enfeksiyöz mononükleozis Leishmaniasis (Kala-azar) Lenfoma 7

Bir Diğer Splenomegali Nedeni Hipersplenizm • Primer / sekonder • Ety. faktör olmadan splenomegali olmasına primer hipersplenizm denir. • Eğer splenomegali, portal HT veya infiltratif bir hastalığa bağlı gelişmişse, sekonder hipersplenizm olarak sınıflandırılır. 8

Hipersplenizm diyebilmek için 4 kriter vardır. • Anemi, trombositopeni, lökopeni kombinasyonları • Kemik iliği hiperplazisi • Splenomegali • Splenektomi ile bulguların düzelmesi 9

Splenektomi endikasyonları Travma Hastalığın kontrolü ve evreleme amacıyla • Herediter sferositoz, eliptositoz Kesin endikasyon • Orak hücreli anemi, otoimmün anemi • Trombositopeni (ITP, TTP) • Dalak kist ve metastatik tümörler • Dalak abseleri • Hodgkin lenfoma • Primer dalak tümörleri Kesin endikasyon, en sık malign tm anjiyosarkoma • Splenik arter anevrizması 10

Hipersplenizm nedeni ile • • • Primer hipersplenizm nedeniyle Hairy cell lösemi Lenfoproliferatif hastalıklar (KLL, NHL) Felty sendromu Myeloid metaplazi Talasemi majör Gaucher hastalığı Splenik ven trombozu Sarkoidoz SLE 11

Dalak rüptürü • Künt travmada en sık yaralanan intraabdominal organ • Ameliyat sırasında iyatrojenik yaralanmanın en sık sebebi ekartörün yanlış yerleştirilmesi • Spontan rüptür: Malaria (en sık) Enfeksiyöz mononükleozis, lösemi, tifo • Direk grafide sol kosta fraktürü dalak yaralanmasını düşündürmelidir 12

Dalak kistleri A. Parazitik B. Parazitik olmayan 1. Primer (gerçek) kistler Konjenital (mezotelyal) Neoplastik (dermoid, epidermoid) Lenfanjiyom, hemanjiyom 2. Sekonder (yalancı) kistler Posttravmatik Dejeneratif (infarkt) Enflamatuar (apse) 13

Dalak tümörleri Primer: Benign: Hemanjiyom, lenfanjiyom, lipom, hamartom Malign: Anjiyosarkom, malign lenfoma Sekonder: Lösemi: KLL, prolenfositik lösemi, KML, Hairy cell lösemi Malign lenfoma: Hodgkin, non-Hodgkin Agnojenik myeloid metaplazi Sistemik mastositozis Histiositozis 14

Dalak apsesi • Nadir görülür. • Sistemik enfeksiyon varlığında (bakteriyel endokardit), komşuluk yoluyla veya varolan bir lezyonun (hematom, infarkt) enfeksiyonu ile gelişebilir. • Ateş, lökositoz, genel durum bozukluğu, sol üst kadranda hassasiyet ve dolgunluk • Tedavi splenektomidir Ektopik dalak • Gezici dalak da denilir. • Dalağın ligamentöz bağlantıları zayıf, pedikülü uzundur. • Torsiyon ve akut karın nedeni olabilir. 15

Splenik arter anevrizması • Aort anevrizmalarından sonra en sık intraabdominal anevrizmadır. • Kadınlarda daha sık görülür. • Etyolojide multiparite, inflamasyon özellikle pankreatit, portal HT ve fibröz displazi etkilidir. • Tanı genelde insidental olarak konulur • Rüptür riski %2, hamile bayanlarda daha yüksektir • Tedavi sıklıkla splenektomi 16

Splenektomi Sonrası; • Trombositoz • Antikor üretimi ve fagositik aktivite azalır • Tuftsin ve properdin üretimi ve opsonizasyon azalır • Kapsüllü bakterilerin neden olduğu infeksiyon riski artar 17

Splenektomi komplikasyonları • En sık atelektazi • Pankreatit • Subfrenik apse • Trombositoz • Postsplenektomi sepsisi Kapsüllü bakterilerle oluşur Pnömokok (en sık), Meningokok, H. İnfluenza Splenektomi, hematolojik hastalıklar yada malignite için yapıldı ise risk daha fazladır En sık ilk 2 yıl içinde görülür Yıllık mortalite çocuklarda 1/300, erişkinlerde 1/1000 Hızlı seyreder, saatler içinde septik şok, DİK ve ölüm gelişir Önlem • Elektif splenektomiden 2 hafta önce aşılama • Travmada yapılan splenektomiden hemen sonra • Çocuklarda profilaktik penisilin 18