DADAZM Jean Arp Richard Hlsenbeck Tristan Tzara Marcel
DADAİZM
Jean Arp, Richard Hülsenbeck, Tristan Tzara, Marcel Janco ve Emmy Hennings’in aralarında bulunduğu bir grup genç sanatçı ve savaş karşıtı 1916 yılında Zürih’te Hugo Ball’in açtığı cafe’de toplandı. Fransızca’da oyuncak tahta at anlamına gelen "Dada" akımın ismi olarak seçildi.
Bildirisi de burada açıklandı. Bu akım, dünyanın, insanların yıkılışından umutsuzluğa düşmüş, hiçbir şeyin sağlam ve sürekli olduğuna inanmayan bir felsefi yapıdan etkilenir.
1. Dünya Savaşı’nın ardından gelen boğuntu ve dengesizliğin akımıdır. Dada’cı yazarlar, kamuoyunu şaşkınlığa düşürmek ve sarsmak istiyorlardı. Yapıtlarında alışılmış estetikçiliğe karşı çıkıyor, burjuva değerlerinin tiksinçliğini vurguluyorlardı.
Dada hareketi yaratıcı sanatı canlandırma amacıyla yeni deneysel ifade formları bulmak için çaba göstermiştir. Savaşın bitmesinden sonra 1918'de Dada hareketi Almanya'ya sıçradı ve burada aşırı sağın yükselen militer ve milliyetçi politikalarına bir çeşit karşı duruş halini aldı.
Dada hareketinin bir diğer önemli özelliği sürrealizmin önünü açması ve hatta temellerini atmasıdır. Dada hareketinin içinde yer alan pek çok sanatçı daha sonraları sürrealist hareket içinde etkili olmuştur.
Toplumda yerleşmiş anlam ve düzen kavramlarına karşı çıkarak dil ve biçimde yeni deneylere giriştiler. Çıkardıkları çok sayıda derginin içinde en önemlisi 19191924 arasında yayınlanan ve Andre Breton, Louis Aragon, Philippe Soupauld, Paul Eluard ile Georges Ribemont-Dessaignes’in yazılarının yer aldığı Litterature'dü.
Dadaizmin öncülerinden genç Macar şairi Tristan Tzara (1896 -1963) 1917'de DADA dergisini çıkarmaya başladı. Bu dergide Dadaizmin öncüleri Ball, Hans Arp, Richard Hulsenbek ve Tzara, ses şiiri, anlamdışılık şiir ve şans şiiri adını verdikleri yeni şiir biçimlerini denemeye başladılar. Kısa zaman sonra Fransa'nın önde gelen şairleri de bu dergide çalışmaya başladılar: Aragon, Eluard, Breton ve diğerleri.
"İnsanın anlamsızlık (Unsinn) üzerine kurduğu mantıksal zincir yerine, mantıksal bağı bulunmayan anlamdışılık (Ohne-Sinn) konmalıdır. "Dada, sanata karşı doğanın yanındadır. Dada'ya göre doğada anlam yoktu, öyleyse sanatta da anlam olmamalıydı. .
Ancak Dadaistler her ne kadar sanata karşı olduklarını, geleneği reddettiklerini ve sadece yozlaşmış bir toplumla alay edip aşağıladıklarını ifade etmiş olsalar da ortaya koydukları çalışmalarla fütürizmin görsel alfabesini zenginleştirmişlerdir.
Alaycı ve aşağılayıcı tavrıyla toplumsal değerleri kökünden sarsan Dadaizm, 19121922 yılları arasında resim, edebiyat, tiyatro ve müziği içine alan sanat dallarına olduğu kadar grafik tasarımın da görsel diline devrimci nitelikler getirmiştir.
1922'de üyeler arasındaki sürtüşmelerin artması, yıkıcı etkinliklerin bir sınıra dayanması ve çok sayıda Dadaist'in Sürrealizm'e yönelmesi sonucu, varlığını sürdürecek bir zemin kalmadığı için son bulmuştur.
Ancak Dada, yeniliğe ve başkaldırıya esin kaynağı olan, bir özgürleştirme hareketi olarak, geçerliliği kalmamış alışkanlıklara karşı savaşması, uzlaşmaz tutumu ve tutkusu ile bugün bile entelektüel ve sanatsal buluşlara örnek olmaktadır.
Dadaizmin öncülerinden biri olan Hans Arp "Sosyal Estetik'ten zamanla daha fazla uzaklaştım" isimli yazısında Dada hareketini çok iyi bir şekilde özetliyor: "Dada insanın akla uygun aldanışlarını ortadan kaldırmayı ve de doğal ve mantıksız düzene yeniden kavuşmayı amaçlamıştır.
Dada insanın mantıklı anlamsızlıklarını, mantıksız saçmalıklarla değiştirmeyi istemektedir. İşte bu yüzden biz Dada'nın büyük davulunu bütün gücümüzle çalıyoruz ve mantıksızlığın övgülerini tüm nefesimizle üflüyoruz.
Dada için felsefeler bırakılmış eski bir diş fırçasından daha az değerlidir, Dada onları büyük dünya liderlerine bırakır. Dada erdemin resmi sözlüğünün iğrenç entrikalarını kınamaktadır. Dada saçma olan için vardır, ki bu saçmalık anlamsızlık anlamına gelmez. Dada doğa gibi saçma ve akla aykırıdır. Dada doğadan yana ve Sanat'ın karşısındadır. . . "
Dada hareketi kesinlikle doğduğu zamanın özel koşuları göz önüne alınarak incelenmelidir. Sözü geçen zamanlar, büyük bir karışıklığın, belirsizliğin ve deliliğin hüküm sürdüğü zamanlardır.
Kural ve dogmalardan kurtulmak sanatçıyı kendi gerçeğine daha çok yaklaştırmıştır. Şans eseri olarak bilinçsizce yapılanın etkinliği anlaşılınca, Dadaistler kendiliğinden (spontane) olanı planlı davranışlarla birleştirmenin yollarını aramışlar; bu sentez sayesinde tipografi geleneksel kısıtlamalardan kurtulmuştur.
Dada aynı zamanda, harf biçimlerini Kübizm kavramına uyan -fonetik semboller olarak değil- görsel biçimler olarak kullanmıştır.
Dada hareketine ilişkin en önemli tartışmalardan biri Dada'nın gerçekten de sanat karşıtı (anti-art) olup olmadığıdır. Bu tartışmanın sebebi Dadaist sanatçıların genel olarak Sanat konusunda fazlasıyla eleştirel olmalarıdır.
"Yüksek ve güzel" olduğu düşünülen Sanat'ı üreten ve ona tapan toplumla, I. Dünya Savaşı'na sebep olan toplum ne de olsa aynı toplumdur. 1916'da sanat aşığı olmak, Dadaistler için, katışıksız ikiyüzlülük demekti. Dadaistlere göre Sanat dolaylı yoldan da olsa suçluydu.
Daha da kötüsü, eğer Alman erkekleri, Fransızları ve Rusları süngüleriyle şişlemeye, sırt çantalarında Goethe'nin kitabıyla gidiyorlarsa, bunu, Sanat insanlığı aptal yerine koyduğu, insanların dünyayı olduğundan daha güzel bir yer olarak görmelerine sebep olduğu için yapıyorlardı.
İşte Dadaistleri en çok kızdıran ve radikal ifade yollarına iten de buydu. Dada yerleşik sosyal estetiğe acımasızca bu yüzden saldırmıştır. Güzelliğin, simetrinin ve anlamın bozguna uğratılması ve geleneksel malzemelerin reddedilmesi Dada'nın başlıca özellikleriydi.
Bütün bunlar Dada için, insanlığı toplu cinayete sürükleme kapasitesi olan bir sosyal ritmin bozulmasıydı. Dada'nın hemen herşeyi inkar etmesi , yeni ve güçlü iletişim yöntemleri yaratmış; bunlar şiirde yeni biçimlerin kullanılması, görsel iletişimde ise kolaj ve fotomontaj gibi teknikler olmuştur.
Bu tekniklerde, resimli dergilerden, eski mektuplardan, basın ilanı ve etiketlerden kesilen fotoğraflar yeni bir düzenlemeyle yapıştırılmış ve birbiriyle ilgisi olmayan bu resim ve işaret parçalarından, yeni anlamlar yaratan bağlantıların kurulduğu, genellikle kışkırtıcı nitelikte düzenlemeler oluşturulmuştur. Kaynak: http: //korotonomedya. net/kisadevre/2/dadaizm. html
ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ Jean (Hans) Arp Marcel Duchamp Francis Picabia Hugo Ball Max Ernst Raoul Hausmann Man Ray John Heartfield Marcel Janco Kurt Schwitters George Grosz Sophie Taeuber-Arp
Jean (Hans) Arp 1887 -1966
Jean (Hans) Arp, Tristan Tzara’nın Portresi
Jean (Hans) Arp, construction with bronze anchors
Jean (Hans) Arp, Arrangement According to the Laws of Chance
Jean (Hans) Arp, Torso
Jean (Hans) Arp, Trousse d'un Da,
Marcel Duchamp 1887 -1968
Marcel Duchamp, Toilet
Marcel Duchamp, Mona Lisa
Marcel Duchamp, Bottle Rack/Egouttoir (or Porte-bouteilles).
Marcel Duchamp, Nude Descending a Staircase, No. 2
Marcel Duchamp, Bicycle Wheel.
Marcel Duchamp, Network of Stoppages.
Francis Picabia 1879 -1953
Francis Picabia, Dada Movement,
Francis Picabia, Machine Turn Quickly
Francis Picabia, Loving Parade
Francis Picabia, L'Oeil Cacodylate,
Francis Picabia, Hera
Francis Picabia, Ridens
Max Ernst 1891 -1976
Max Ernst, Capricorn Bronze
Max Ernst, The King Playing with the Queen
Max Ernst, Un peu malade le cheval patte pelu. . .
Max Ernst, From Les Malheurs des Immortels,
Max Ernst, Illustration for Paul Eluard's Repetitions,
Max Ernst, The Hat Makes the Man
Max Ernst, Fruit of a Long Experience
Raoul Hausmann 1886 -1971
Raoul Hausmann, Self portrait
Raoul Hausmann, Le critique d’art
Raoul Hausmann, Dada Conquers
Raoul Hausmann, ABCD
Raoul Hausmann, ABCD
Raoul Hausmann, Assemblage
Man Ray 1890 -1976
Man Ray, le-violin-de-ingres
Man Ray, Silver Gelatin Print
Man Ray, The Indestructible Oject
Man Ray, Torso
Man Ray, Mannequin
Man Ray, Retrato de Joella
Man Ray, Assemblage
John Heartfield 1891 -1968
John Heartfield, On Yıl Sonra: Baba ve Oğulları
John Heartfield, Swallows Gold and Spouts Junk
John Heartfield, Arena
John Heartfield, Blood and Iron
John Heartfield, The Hand has Five Fingers
John Heartfield, Yesterday and Today
John Heartfield, This is the Peace They Bring
John Heartfield, Hurrah, the Butter is All Gone
Marcel Janco 1895 -1984
Marcel Janco, Mask
Marcel Janco, Dada 3
Marcel Janco, Don kichote
Marcel Janco, İsimsiz
Marcel Janco, İsimsiz
Marcel Janco, Mask
Kurt Schwitters 1887 -1948
Kurt Schwitters, like an old master
Kurt Schwitters, Assemblage
Kurt Schwitters, Kleine Dada Soirée
Kurt Schwitters, Collage on paper
Kurt Schwitters, İsimsiz
Kurt Schwitters, Mz 30, 41
George Grosz 1893– 1959
George Grosz, The Big City
George Grosz, Dedication to Oskar Panizza
George Grosz, The Lovesic
George Grosz, Dämmerung
George Grosz, Eclipse
George Grosz, The Wanderer
George Grosz, Pillars Of Society
George Grosz, Berlin Streetscene
- Slides: 101
