czyli jak zbudowa waciwe relacje na paszczynie ucze

czyli jak zbudować właściwe relacje na płaszczyźnie uczeń- nauczyciel Joanna Jakimiuk

�W Popularnej Encyklopedii Powszechnej czytamy, iż autorytet to: - ogólnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie, - czyjaś przewaga nad pojedynczymi osobami lub grupami dzięki posiadanej wiedzy, sile, władzy, lepszemu charakterowi czy innym czynnikom.

O tym, jaki jest współczesny nauczyciel, decydują czynniki wewnętrzne i zewnętrzne:

� Wewnętrzne (zależne od niego): - kwalifikacje zawodowe, - ukształtowanie osobowości, - samowiedza i , -podatność na stresy i nerwice, -osobiste trudności i zmartwienia rodzinne, -poziom zadowolenia z wykonywanego zawodu, -poczucie sukcesu nauczycielskiego, - dbałość o własne zdrowie i wygląd zewnętrzny, - racjonalne wykorzystanie wolnego czasu

� Zewnętrzne (nie ma na nie wpływu albo jest on bardzo niewielki): - sytuacja polityczna kraju, - system oświatowy, - warunki pracy, - warunki finansowe, - brak czasu na odpowiednie formy wypoczynku.

Jak pracować nad autorytetem w czasach, kiedy szkoła jako instytucja została podważona, często staje się celem ataków ze strony mediów i społeczeństwa, a sam zawód nauczyciela często traktowany jest ze zdumiewającą ignorancją i złośliwością? ? ?

� kompetencje wynikające z nauczania danego przedmiotu, takie jak: wiedza, sposób jej przekazania, umiejętność zaciekawienia przedmiotem,

� cechy osobowości : - konsekwencja - niezmienność zasad, - uczciwość, rzetelność, - samokrytyka i umiejętność przyznania się do błędu, - prezentowany system wartości i działanie zgodne z nim, - hobby, zaciekawienie uczniów swoimi zainteresowaniami,

� kompetencje - interpersonalne: sposób komunikowania się z uczniami, sposób formułowania wymagań w zakresie uczenia się i zachowania na lekcji, stosunek do uczniów, umiejętność słuchania, gotowość do pomocy, umiejętność udzielania pomocy i wsparcia,

� efektywność w działaniu: - umiejętność organizowania pracy własnej i innych, - umiejętność rozwiązywania powstających problemów, - skuteczność w działaniu.

� KIEDY STAJEMY SIĘ AUTORYTETEM DLA UCZNIA? - W TOKU INTERAKCJI ( KONTAKT- WYGLĄD, CZYNY, GESTY, MIMIKA, SŁOWA) - PODCZAS LEKCJI, PRZERW, NA ZAJĘCIACH DODATKOWYCH, NA MECZU, NA WYCIECZCE, NA SZKOLNEJ IMPREZIE, W RADOŚCI I SMUTKU, WTEDY, GDY MAMY ZŁY DZIEŃ….

�O CZYM TRZEBA ZAWSZE PAMIĘTAĆ!: 1. Każdy uczeń ma inne potrzeby, inne możliwości, inne aspiracje. 2. NIE MA SENSU wymuszona pracowitość uczniów, pozorna dyscyplina i deklamacja szlachetnych frazesów 3. WAŻNE jest, aby być komunikatywnym, posługiwać się takim językiem, jaki przemawia do uczniów, nie zapominając przy tym, że zadaniem jego jest szczególna dbałość o jego czystość i poprawność.

O CZYM TRZEBA ZAWSZE PAMIĘTAĆ!: 4. POWINNIŚMY POKAZAĆ NASZYM UCZNIOM JAK MAJĄ UCZYĆ SIĘ SAMI, JAK OCENIAĆ PRACĘ SWOJĄ I KOLEGÓW, 5. UMIEĆ PRZYZNAĆ SIĘ, ŻE CZGOŚ NIE WIEMY LUB, ŻE SIĘ MYLILIŚMY, BO. . BYWAJĄ LEPSZE I GORSZE DNI, A NAUCZYCIEL JEST TYLKO CZŁOWIEKIEM I MA PRAWO POPEŁNIAĆ BŁĘDY.

� -punktualnie rozpoczynali lekcje, � -interesująco prowadzili zajęcia, � -gruntownie objaśniali temat, � -starannie i terminowo poprawiali prace uczniów, � -nie podnosili głosu, � -dbali o staranny ubiór.

najbardziej pożądane cechy nauczyciela to: � takt pedagogiczny, � poczucie humoru, � tolerancja, � sprawiedliwość, � spolegliwość.

CENNE WSKAZÓWKI? HMMMM… WIADOMO, że nie będzie nigdy autorytetem człowiek, który co innego deklaruje słowami, a co innego praktykuje w życiu. A nauczyciel musi pamiętać o tym, że jest osoba publiczną, którą uczniowie nie tylko obserwują w szkole podczas lekcji, lecz również w codziennym prywatnym życiu.

� Nauczyciel w klasie również jest kimś w rodzaju szefa – to on organizuje pracę całego zespołu oraz odpowiada za bezpieczeństwo uczniów. Można zatem, na zasadzie analogii, postawić tezę, że dobry nauczyciel „pedagog marzeń” - powinien także posiadać cechy idealnego szefa.

� � � � jest kompetentny (poprzez wiedzę i doświadczenie), pomaga swoim uczniom, potrafi chwalić, dostrzega niedociągnięcia i umiejętnie o nich komunikuje, daje tyle swobody, że uczeń może rozwijać swoje zdolności i umiejętności, potrafi słuchać, potrafi przyznać się do błędu, jest otwarty na sugestie innych, postępuje konsekwentnie, jest systematyczny, jest elastyczny, odznacza się poczuciem humoru (wie, kiedy należy przywołać uczniów do porządku), zawsze jest człowiekiem (traktuje ucznia podmiotowo).

• zna i rozumie możliwości ucznia, uwzględnia je, � • jest serdeczny, szczery i życzliwy, � • zwraca się do uczniów ze spokojem i opanowaniem, � • nie poniża, nie wytyka złego postępowania, � • odnosi się z szacunkiem, � • wprowadza pogodny nastrój na lekcji, � • nie daje odczuć, że kogoś bardzo nie lubi, � • jest jak przyjaciel, do którego można zwrócić się ze swoimi sprawami, � • współczuje i pomaga, gdy jest trudno, � • umie wybaczać, nie jest mściwy, � • jest prostolinijny w postępowaniu, � • wysłuchuje zdania ucznia, �

HTTP: //WWW. SOKOL. REPUBLIKA. PL/TWO/PUBLIK/NOG 1. HTM � � � � 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. potrafi uczyć rozumie uczniów uśmiecha się utrzymuje dyscyplinę na zajęciach jest zorganizowany i przygotowany jest inteligentny osiągnął „coś” w życiu prywatnym jest stanowczy jest wymagający nie tylko uczy, ale również wychowuje traktuje uczniów indywidualnie wprowadza różne metody pracy na lekcjach nie jest subiektywny w ocenach nie karze za spóźnienia nie pyta nieustannie

� � � � gruntowna i rzetelna wiedza nieustannie pogłębiana umiejętności metodyczne specyficzne cechy osobowościowe: sprawiedliwość szczerość partnerstwo poczucie humoru wyrozumiałość konkretność punktualność dobra kondycja psychiczna (wypalenie zawodowe jest czynnikiem hamującym czy nawet uniemożliwiającym osiągnięcie dobrego samopoczucia zawodowego) dbałość o wygląd uosabianie głoszonych ideałów

� Każdy z nas nosi w sobie doświadczenie szkoły – jedni wspominają szkołę z radością czy nostalgią, dla innych lata szkolne były koszmarem lub mało przyjemnym okresem w życiu; � Niejednokrotnie na szkołę spada odpowiedzialność za niepowodzenia uczniów, ich bezczelny stosunek do innych ludzi czy trudności wychowawcze. Jednak to „rodzice są pierwszymi nauczycielami i wychowawcami dla swoich dzieci. Szkoła pełni jedynie rolę dopełniającą, wspomagającą. ” „szkoła współczesna osiąga pewne wyniki w zewnętrznym kształtowaniu jednostek, ale równocześnie jest w stanie przeciwdziałać narastającym patologiom społecznym, alkoholizmowi, narkomanii, wandalizmowi, rozwiązłości moralnej”. Trudno zatem mówić o autorytecie szkoły czy nauczyciela w czasach, kiedy nastąpił ogólny upadek autorytetów i można szukać przyczyn takiego stanu rzeczy w wielu zjawiskach, �

� ale odpowiedzialność za powszechny kryzys autorytetu ponoszą wszystkie osoby dorosłe, w tym my, pedagodzy � Być może także i z tej przyczyny autorzy jednego z artykułów napisali: „W dzisiejszych czasach nauczyciel nie jest już tak dużym autorytetem dla młodego człowieka jak kiedyś. Inaczej nikt nie odważyłby się zamknąć go do szafy czy też nawet próbować nałożyć mu na głowę kosz na śmieci, machać mu przed nosem brudnymi tenisówkami lub potrzeć zacną nauczycielską „facjatę” gąbką, tak jako to miało miejsce w Toruniu. ”

Cóż…. z badań prof. Aleksandra Nalaskowskiego wynika, że „co piąty nauczyciel nie przeczytał w ciągu roku żadnej książki, 88% nie zagląda do fachowych czasopism, a jeśli przegląda, to „ŻYCIE NA GORĄCO, Claudię, 30% nie wie kim był Albert Einstein, kojarzy Feliksa Dzierżyńskiego z prezydentem Warszawy lub sportowcem. ”

� Innym czynnikiem, przez pryzmat którego można scharakteryzować nauczycieli, jest sposób spędzania przez nich wolnego czasu. najlepszy odpoczynek TO: - oglądanie programu telewizyjnego i słuchanie audycji radiowych (27%), - największa liczba badanych nauczycieli 72, 5% przeznacza swój wolny czas na zajęcia domowe, - 67, 6% poświęca go na lekturę książek i czasopism, sportowi i turystyce poświęca się 35, 2% badanych, - swój wolny czas przeznacza na inne zajęcia, takie jak: dodatkowa praca zarobkowa, zajęcia z własnymi dziećmi, naukę języka angielskiego - 1, 9% badanych, 0, 9% wykorzystuje ten czas na wyjścia do teatru, kina, na wystawy. Wyniki świadczą o racjonalnym wykorzystywaniu czasu wolnego przez nauczycieli, lecz nie do końca przekonują nas o dobrym ich samopoczuciu. ” �

� Sytuacja w naszym kraju wydaje się być szczególna: w wyniku regresu politycznego, społecznego i ekonomicznego, � jak również na skutek wielu zmian w zakresie organizacji oraz programów nauczania, oświata, a więc i wszyscy pedagodzy, zmagają się z kryzysem związanym z pozycją szkoły we współczesnym świecie. � Kondycja materialna, często również moralna nauczycieli nie napawa optymizmem i budzi potrzebę kolejnych zmian. � Dodatkowo, nauczyciele jako grupa zawodowa, wydają się być środowiskiem wewnętrznie podzielonym, co niekorzystnie wpływa na proces budowania autorytetu.

� świadomie budujących swój wizerunek i cieszących się autorytetem, � pragnących mieć autorytet, ale nie zawsze potrafiących ten cel osiągnąć, � świadomie lub bezwiednie burzących autorytet własny, rady pedagogicznej czy szkoły. Ta trzecia grupa to zdecydowana mniejszość, a w niektórych szkołach nie spotkamy jej w ogóle, jednak warto zastanowić się, jaki jest mój (nauczyciela) stosunek do moich kolegów i koleżanek z pracy, czy dochowuję tajemnicy Rady Pedagogicznej, czy w obecności swoich wychowanków wyrażam głośno dezaprobatę względem innych nauczycieli, a nawet dyrekcji.

� 1. Pamiętaj, że fakt bycia nauczycielem nie gwarantuje ci tego, że będziesz dla uczniów autorytetem. Musisz na to zapracować!

� 2. Zawsze traktuj dzieci z należytym szacunkiem - niezależnie od ich wieku. Nie poniżaj, nie wypominaj, nie używaj sarkazmu, ale też stawiaj wyraźne granice.

� 3. Pokazuj swoje mocne strony, swoje umiejętności, wiedzę. „Zarażaj” dzieci swoim zapałem do działań realizujących ważne dla ciebie cele i wartości. Nie zmuszaj ich jednak, by je podzielali. Możesz jedynie pokazywać, jak są one dla ciebie ważne.

� 4. Nie walcz o utrzymanie autorytetu za wszelką cenę, bo - paradoksalnie – obniża to twój autorytet. Przyznaj się, gdy coś ci się nie uda, gdy popełnisz błąd. Pokazujesz wówczas swoją ludzką twarz. Ukrywając błąd, możesz rzeczywiście stracić autorytet.

� 5. Bądź autentyczny, komunikuj się w sposób otwarty, jednoznaczny, bez uciekania się do gier międzyludzkich.

� 6. Nie wymagaj okazywania wdzięczności, nie wymuszaj podporządkowania i zgody. Po prostu nie używaj władzy, którą jako nauczyciel w pewnym sensie dysponujesz w stosunkach z uczniami.

� 7. Przyjmuj odpowiedzialność za relacje z uczniami. Nie możesz stać się ich kumplem, nie możesz też się na nich jak kumpel obrazić. Za rodzaj kontaktów uczeń - nauczyciel odpowiedzialny jest nauczyciel, ponieważ jest dorosły i taka jest jego rola.

8. Bądź przewidywalny, w najszerszym znaczeniu tego słowa, ale nie bądź sztywny. Dotrzymuj obietnic.

� 9. Okazuj ciepło, ale w sposób dostosowany do oczekiwań uczniów. Nie narzucaj bliskości tym, którzy tego od ciebie nie oczekują, ale dawaj ją tym, którzy tego od ciebie chcą. Szanuj przy tym swoje granice i nie rób tego wbrew sobie, bo przestaniesz być autentyczny.

� 10. Pomagaj uczniom, gdy im trudno, ale słuchaj uważnie, jakiej pomocy od ciebie oczekują. Nie narzucaj im własnych rozwiązań.

� 11. Wybaczaj. Przebaczanie jest w istocie utrzymywaniem kogoś pod wpływem tego, który przebacza. Prawdziwe autorytety wybaczają.

� 12. Bądź lojalny i sprawiedliwy na tyle, na ile potrafisz.

� 13. Daj sobie prawo do błędu. Życie składa się z wielu epizodów i zawsze masz szansę go naprawić.

� 14. Dostrzegaj w uczniach to, co najlepsze. Budujesz sobie tym depozyt emocjonalny.

� 15. Bądź spójny - postępuj zgodnie z zasadami, które głosisz.

� � � � � John Robertson, Jak zapewnić dyscyplinę, ład i uwagę w klasie, WSi. P, Warszawa 1998 O wychowaniu w szkole, Biblioteczka Reformy, MEN, Warszawa 1999 M. Łopatkowa, cyt. Za Nowe w szkole, nr 8 97/98, s. 23 M. Dudukowa, Autorytet nauczyciela w opinii uczniów, w Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze nr 343/1995 M. Groenwald, Dlaczego nauczycielowi trudno zasłużyć na szacunek, w Nowa Szkoła nr 5/2002 J. Sołowij, Autorytet nauczyciela, www. bsp. ids. bielsko. pl/publikacje/autorytet. htm - 15 k M. Wojewoda, Autorytet nauczyciela, „Wychowawca” 2003, nr 5. D. Nakoneczna, Wychowanie - jako zadanie, Warszawa 1993. G. Myśliwiec, P. Garczyński, Autorytet nauczyciela – czyli niekończąca się dyskusja, „e-mentor” 2004, nr 2. Wyniki badań prof. Nalaskowskiego zostały przywołane przez: A. Aleksander, A. Panek, D. Topa, Drogi i bezdroża, czyli słów kilka o autorytecie nauczyciela w okresie przemian, „Edukacja dorosłych” 1999, nr 1.