Cymdeithaseg Crefydd CREFYDD 2015 CBAC WJEC Cymdeithaseg Crefydd

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ CREFYDD © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ CYRFF CREFYDDOL EGLWYS Corff crefyddol confensiynol gyda'i wreiddiau yn ddwfn yn y gymdeithas; cenedlaethol neu/a rhyngwladol; hierarchaidd a biwrocrataidd; clerigwyr wedi'u hyfforddi; defnydd helaeth o ddefod; aelodaeth eang o gymdeithas; rhwydweithiau sefydledig byd-eang; fel arfer fe'u derbynnir gan y sefydliad, e. e. Anglicaniaeth, Pabyddiaeth, Islam, Hindŵaeth, Iddewiaeth, Sikhiaeth. ENWAD Corff crefyddol confensiynol, fel arfer; cenedlaethol ac yn aml, rhyngwladol; biwrocrataidd; clerigwyr wedi'u hyfforddi ond pregethwyr lleyg yn aml; llai o ddefod ond pwyslais ar sêl emosiynol; aelodaeth eang yn aml o fewn cymdeithasau; rhwydweithiau sefydledig; fe'u derbynnir yn gyffredinol, ond yn aml nid ydynt yn rhan o'r sefydliad ffurfiol, e. e. Bedyddwyr, Methodistiaid, Pentecostiaid. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ CYRFF CREFYDDOL SECT Corff crefyddol confensiynol gyda'i wreiddiau yn ddwfn yn y gymdeithas; cenedlaethol neu/a rhyngwladol; hierarchaidd a biwrocrataidd; clerigwyr wedi'u hyfforddi; defnydd helaeth o ddefod; aelodaeth eang o gymdeithas; rhwydweithiau sefydledig byd-eang; fel arfer fe'u derbynnir gan y sefydliadad, e. e. Anglicaniaeth, Pabyddiaeth, Islam, Hindŵaeth, Iddewiaeth, Sikhiaeth. CWLT Yn gyffredinol ni dderbynnir y rhain fel cyrff crefyddol confensiynol; lleol, cenedlaethol neu ryngwladol; gwirfoddol, strwythur llac; unigolyddol, arweinydd ysbrydoledig yn aml; defod yn aml yn cael ei benthyg o wahanol ffynonellau; aelodaeth gynhwysol; rhwydweithiau llac/anffurfiol; yn derbyn neu'n feirniadol o gymdeithas, e. e. Seientoleg, Myfyrdod Trosgynnol, Ysbrydegaeth. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ CYRFF CREFYDDOL Mudiadau Crefyddol Newydd (MCN) Gall gynnwys cwlt a sect; mae llawer o gyrff wedi'u seilio dramor; gall fod ganddynt aelodaeth fawr, ymroddiad trwy ymarfer a chred yn hytrach nag aelodaeth ffurfiol; heb strwythur trefniadol ffurfiol (clerigwyr, man cyfarfod ayb, ); meddylfryd dewis a chymysgu - cymysgu cred brif ffrwd gydag eraill; yn aml yn apelio at y rhai sydd wedi'u siomi gan y byd; yn aml yn cael eu cyhuddo o gyflyru; gwrthod y byd e. e. Moonies; derbyn y byd e. e. Seientoleg. Mudiadau Oes Newydd (MON) Yn aml gyltiau sydd wedi'u seilio ar iachau ysbrydol, paganiaeth ayyb; ymroddiad trwy ymarfer a chred yn hytrach nag aelodaeth ffurfiol; heb strwythur trefniadol ffurfiol (clerigwyr, man cyfarfod ayyb, ); croesrywiau o wahanol systemau cred; cyltiau cleientiaid - cynnig gwasanaethau i'w dilynwyr e. e. darlleniadau tarot, adweitheg, I Ching; cwlt cynulleidfaol - cysylltu drwy'r cyfryngau torfol, y rhyngrwyd a chynadleddau, e. e. Sêr-ddewiniaeth a chred mewn Gwrthrychau Hedegog Anhysbys (UFOs). FFWNDAMENTALIAETH Wedi troi i mewn at graidd crefydd - yr ysgrythur, athrawiaethau a thraddodiadau - yn ceisio amddiffyn y rhain rhag ymyrraeth y byd modern, seciwlar. Ym marn y ffwndamentalydd, rhaid i'r byd seciwlar addasu i, a dod dan reolaeth y byd crefyddol. Yn nodweddiadol, mae meddylfryd y ffwndamentalydd yn gweld pethau mewn du a gwyn, yn nhermau terfynau clir sy'n pennu'r hyn sydd yn gred dderbyniol ai peidio, a phwy sydd yn y gymuned ai peidio. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd fel grym ar gyfer sefydlogrwydd a newid Mae crefydd yn atal newid mewn cymdeithas. Mae'n cynnal ac yn atgyfnerthu gwerthoedd ceidwadol a thraddodiadol. Mae crefydd yn creu unigolion goddefol nad ydynt yn ceisio newid y y byd er gwell, ond a ydynt yn syml yn derbyn dewisiadau ysbrydol. Crefydd Mae crefydd yn cyfyngu ar newid cymdeithasol ac yn cyfiawnhau anghydraddoldeb cymdeithasol. Mae'n batriarchaidd ac mae'n caniatáu i lawer ddioddef yma ar y Ddaear. Yn aml gall crefydd fod mewn perthynas agos â'r Wladwriaeth – gan atgyfnerthu ideoleg wleidyddol a chymdeithasol. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd fel grym ar gyfer sefydlogrwydd a newid Mae rhai cyrff crefyddol yn pwysleisio gwneud daioni ar y Ddaear. Mae'r cyrff hyn yn fwy tebygol o gynhyrfu newid. Mae Diwinyddiaeth Rhyddhad yn pwysleisio i achawdwriaeth oddi wrth ormes - yn arbennig yn America Ladin. Mae mudiadau crefyddol radical yn ymladd dros newid mewn cymdeithas. Mae gan y Dde Grefyddol yn America ddylanwad mawr ar wleidyddion ac arweinwyr mewn cymdeithas. Crefydd Mae grwpiau crefyddol sy'n recriwtio eu haelodau o blith pobl lai breintiedig yn fwy tebygol o ddymuno peri newid Cymdeithasol, e. e. offeiriaid Pabyddol yn America Ladin a grwpiau radical Islamaidd. Mae grwpiau crefyddol gydag ymdeimlad cryf o awdurdod a threfniadaeth dda yn fwy tebygol o gynhyrfu newid cymdeithasol. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd a Dosbarth Cymdeithasol • Mae crefyddau prif ffrwd yn gynhwysol felly maent yn recriwtio o gyfres eang o ddosbarthiadau. • Mae crefyddau sefydledig megis Eglwys Lloegr yn tueddu i fod yn ddosbarth canol, a'i harweinwyr yn tueddu i ddod o gefndiroedd breintiedig. • Mae llawer o enwadau yn tueddu i fod â mwy o aelodau dosbarth gweithio. • Yn aml, mae cyltiau yn recriwtio ymhlith grwpiau difreintiedig ac ymylol mewn cymdeithas, er y gallant ddenu croestoriad o gymdeithas. • Mae MON (Mudiadau Oes Newydd) a MCN (Mudiadau Crefyddol Newydd) yn tueddu i apelio at y dosbarth canol, yn enwedig pobl ifanc broffesiynol. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd a Grwpiau Oedran • Mae'r hen a'r ifanc yn tueddu i fod yn fwy crefyddol, er bod llawer o grefyddau sefydledig yn cael cefnogaeth gan grŵp oedran eang. • Mae'r rhai mewn oed yn aml yn “troi at grefydd” am gysur neu fel profiad cymdeithasol. • Mae grwpiau canol oed yn fwy tebygol o gael eu denu gan y MON, a’r MCN sy'n fyd-gadarnhaol. • Yn aml mae pobl ifanc yn gwrthryfela yn erbyn crefydd eu rhieni neu'n dewis ymeithrio. Mae llawer yn cael eu denu gan gyltiau a sectau - yn aml o ganlyniad i newid yn eu dull o fyw neu i ddylanwad y Cyfryngau Torfol neu grwpiau cyfoedion. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd a Rhyw • Er mai dynion sy'n rheoli Eglwys Lloegr, mae menywod yn fwy tebygol o fynd i'r eglwys na dynion. • Mae menywod hefyd yn fwy tebygol o gymryd rhan mewn MCN a MON. • Yn aml, mae menywod yn cael eu denu gan MON am eu bod yn pwysleisio nodweddion “benywaidd” megis gofalu ac iacháu. • Mae menywod hŷn yn troi at grefydd i gael ymdeimlad o gymuned. • Yn y rhan fwyaf o grefyddau, mae menywod yn chwarae rhan eilradd i ddynion, ac yn aml yn cael eu gwthio i un ochr neu eu hymyleiddio, a gwelir hyn gan lawer fel math o reolaeth gymdeithasol. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd ac Ethnigrwydd • Mae llawer o grwpiau ethnig yn fwy crefyddol ac yn fwy parod i gymryd rhan mewn crefydd, gan eu bod yn fwy arwyddocaol yn eu diwylliant nhw. • Mae pobl o dras Affro-Caribïaidd wedi gwneud cyfraniad enfawr i dwf Pentecostiaeth ac Efengyliaeth. • Gwelwyd cynnydd graddol yn y nifer o bobl yn y DU sy'n mynychu mannau addoli nad ydynt yn Gristnogol. • Mae llawer o bobl nad ydynt yn Gristnogion yn y DU yn gweld eu crefydd fel ffordd o fyw yn hytrach na gweithred o ffydd yn unig. • Gall crefydd gynnal adnabyddiaeth ddiwylliannol a math o gymuned ymhlith grwpiau ethnig. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Twf Crefyddau Gwahanol MCN a MON • • • Mae'r gymdeithas Ôl-Fodern wedi arwain at fwy o ddewis ac amrywiaeth, gan roi mwy o bwyslais ar unigoliaeth. Mae mwy o ymddiriedolaeth yng nghredau unigolion nag mewn crefyddau sefydledig. Mae sylfaenwyr crefyddau newydd yn datblygu syniadau/cynnyrch newydd i droi pobl atynt. Mae llawer o bobl yn gwrthod esboniadau crefyddol traddodiadol o ysbrydolrwydd ac nid ydynt yn derbyn/ymddiried yn theorïau gwyddonol am y byd naturiol. Mae llawer o bobl yn teimlo eu bod wedi'u hymyleiddio gan gymdeithas ac yn chwilio am fudiadau newydd i wneud synnwyr o'u bywydau/o'r byd. Mae newid cymdeithasol megis gwahaniaethau diwylliannol, ymddatodiad cymdeithas, seciwlareiddio, argyfwng adnabyddiaeth, terfysgaeth, ansicrwydd cyffredinol, yn gwneud mudiadau newydd yn fwy atyniadol. Mae pobl sydd wedi tyfu’n anfodlon gyda'r crefyddau sefydledig prif ffrwd, yn chwilio am systemau cred wahanol. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Twf Ffwndamentaliaeth Gristnogol • • Mae pobl wedi gwrthryfela yn erbyn globaleiddio, ôlfoderniaeth a seciwlareiddio, ac wedi derbyn y sicrwydd y mae ffwndamentaliaeth yn ei chynnig. O ganlyniad i ymlacio cyfreithiau ysgariad, erthyliad cyfreithiol, hawliau pobl hoyw, y cynnydd mewn pornograffi, addysg seciwlar, mae grwpiau pwerus wedi datblygu megis Y Dde Grefyddol Newydd yn yr Unol Daleithiau. Maent yn credu bod diwygiadau rhyddfrydol wedi achosi cyflwr o banig moesol ac maent yn dymuno dychwelyd i ddehongliad llythrennol y Beibl. Gall arweinwyr cryf, carismataidd sy'n hybu eu barnau trwy gyfathrebu torfol rhoi ymddiriedolaeth ac ystyr mewn cyfnod o ansicrwydd. e. e. o Ffwndamentaliaeth Gristnogol bomio clinigau erthylu; herio addysgu esblygiad yn y llysoedd. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Twf Ffwndamentaliaeth Islamaidd • Mae globaleiddio, ôl-foderniaeth a llywodraethau sy'n moderneiddio wedi arwain at dwf Ffwndamentaliaeth Islamaidd, sy'n ceisio dychwelyd i gredau Mwslimiaid. • Gwelir gwerthoedd y Gorllewin fel rhai llygredig, sy'n creu ansicrwydd, anghydraddoldeb dosbarth ac erydiad credau traddodiadol. • Mae arweinwyr carismataidd, cryf sy'n hybu eu barnau trwy gyfathrebu torfol yn addo iachawdwriaeth a bywyd tragwyddol i ddilynwyr sy'n ufuddhau i'w gorchmynion – e. e. bomwyr hunanleiddiol. • E. e. o Ffwndamentaliaeth Islamaidd - y Chwyldro yn Iran 1979 al Qaeda – Osama bin Laden; bomio'r Pentagon a Chanolfan Masnach y Byd 2001; Gorffennaf 7 fed Llundain 2005. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd – Marx • • • Roedd Marx yn gweld crefydd fel rhywbeth sy'n cyfyngu ar newid – math o reolaeth gymdeithasol sy'n cadw'r dosbarthiadau gweithio mewn cyflwr o ymwybyddiaeth gau. “Crefydd yw arwydd o greadur dan ormes, yr ymdeimlad o fyd heb galon. . . Crefydd yw opiwm y bobl. ” Mae crefydd fel cyffur nad yw'n datrys problemau ond sydd yn lleddfu'r boen yn unig. Mae crefydd yn arf ecsbloetio dosbarth – mae'n darparu'r sail i ideoleg dosbarth rheoli ac yn cyfiawnhau'r drefn gymdeithasol. Yn yr emyn ‘All things bright and beautiful ‘ceir y pennill, ‘The rich man in his castle, the poor man at his gate, God made them high and lowly, and ordered their estate. ’ Mae crefydd yn rym ceidwadol sy'n atal newid cymdeithasol. Addewir gwobrwyon yn y nefoedd i'r torfeydd, fel y byddant yn ymaros â dioddefaint ar y Ddaear. Mae crefydd, felly, yn golygu gwyrdroi realiti. Mae'n ideolegol, gan ei fod yn cyfiawnhau trefn gymdeithasol anghyfiawn ac yn peri iddi ymddangos yn anochel ac yn ddigyfnewid. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd – Weber, Berger a Theori Rhyngweithedd • • Ym marn Weber, wrth i gymdeithasau symud ymlaen yn dechnolegol ac yn wyddonol, byddai unigolion yn peidio â dibynnu ar ystyron crefyddol. Byddent yn defnyddio esboniadau rhesymegol i ddeall eu byd, fel y byddai hwn yn dod yn llai swynol a chysegredig. Mae Weber yn awgrymu bod crefydd yn delio gyda phroblem theodiciaeth (cyfiawnder duw) – sut i wneud synnwyr o dduw goleuedig mewn byd sy'n llawn drygioni a dioddefaint. E. e. Y Gred Galfinaidd mewn rhagordeiniad; Cred yr Hindŵiaid fod pob person, pa mor anffodus bynnag y bo, yn haeddu bod yn y safle lle maent yn eu cael eu hun. Mae Berger yn awgrymu mai un o agweddau pwysicaf crefydd yw ei gallu i esbonio ffenomenau megis drygioni, dioddefaint a marwolaeth. Mae Berger yn sôn am theodiciaeth difreintiedig - gellir gweld yr addewid o iachawdwriaeth fel iawndal am dlodi. Mae'r fath syniadau yn hybu'r safbwynt nad oes unrhyw bwynt mewn ceisio newid ‘yr yma’ a’r ‘nawr’. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd - Ffwythiannaeth • • Mae Ffwythianwyr hefyd yn gweld crefydd fel rhywbeth sy'n rhwystro newid. Ond yn eu barn nhw, mae hyn yn beth da – rhywbeth sy'n creu trefn gymdeithasol sy'n seiliedig ar werthoedd a rennir. Durkheim – Mae'r hyn sy'n gysegredig (sanctaidd neu ysbrydol) yn cynrychioli gwerthoedd cymdeithas neu'r gymuned. Trwy addoli'r cysegredig yn effeithiol mae pobl yn addoli eu cymdeithas. Mae crefydd yn cynnal cydlyniad cymdeithasol trwy ddarparu arferion a chredau sy'n uno – ymwybyddiaeth gyffredinol. Mae crefydd yn cryfhau gwerthoedd ac yn hybu ymdeimlad o berthyn ac ymroddiad. Mae newid cymdeithasol ac ymddygiad gwyrdroëdig yn cael eu cyfyngu, gan fod crefydd yn rhwymo pobl i gymdeithas. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd - Ffwythiannaeth • • • Parsons – Mae crefydd yn gosod canllawiau ar gyfer unigolion a chymdeithasau yn nhermau gwerthoedd craidd. Mae crefydd yn helpu i integreiddio pobl mewn cymuned neu gymdeithas ac yn eu helpu i wneud synnwyr o'u bywydau. Malinowski - Mae crefydd yn helpu i ddelio gyda straen emosiynol a gofid digwyddiadau megis marwolaeth. Mae seremonïau crefyddol mewn angladdau yn creu undod grŵp ac maent yn helpu i reoli tensiwn. Bellah - mae Crefydd Sifil (symbolau, defodau a seremonïau seciwlar) yn creu cydlyniad cymdeithasol. Felly mae chwifio baneri, priodasau a marwolaethau teulu brenhinol yn achosi ymdeimlad cyfunol sy'n cynhyrchu trefn. Mae Ffwythianwyr yn gweld crefydd fel grym i gymdeithasoli ac integreiddio pobl mewn cymdeithas, i gynnal normau a gwerthoedd cymdeithasau – gan atal anomi, a galluogi pobl i dderbyn digwyddiadau sy'n newid bywyd. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Crefydd - Ffeministiaeth • • • Mae menywod yn gweld Duw fel duw cariad, cysur a maddeuant – mae dynion yn gweld Duw fel duw pŵer a rheolaeth. (Davie, 1994) Yn aml, mae menywod yn cael eu cau allan o bŵer mewn llawer o grefyddau – mae'r Eglwys Babyddol yn caniatáu offeiriaid sy'n wrywod yn unig, yr Iddewon Uniongred Rabbis sy'n wrywod yn unig ac Islam Imamiaid sy'n wrywod yn unig. Mae ffeministiaid yn credu bod crefydd yn batriarchaidd ac yn cyfiawnhau traarglwyddiaeth gan ddynion. Mae'r ysgrythurau a thestunau crefyddol yn dweud yn aml fod menywod yn amherffaith, yn demtwragedd neu'n tynnu sylw dynion. E. e. Crëwyd Efa allan o Adda - Efa a'r afal. Er bod llawer o fenywod yn cael eu dwysbarchu mewn Cristnogaeth, mae hyn yn digwydd fel arfer trwy weithredoedd o ddiweirdeb, elusen neu fel rhai sy'n esgor ar blant. Gwelir y forwyn Fair fel person dwyfol am ei bod yn fam i'r Iesu. Mae ordeinio menywod yn offeiriaid yn Eglwys Lloegr wedi achosi llawer o raniadau. Mae llawer yn gweld hyn fel prawf pellach o ddarostyngiad menywod mewn crefydd. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Seciwlareiddio • • “Proses lle mae crefydd yn colli ei dylanwad dros wahanol gylchoedd o fywyd cymdeithasol”. (Wilson, 1996) Mae mynychu ac aelodaeth yr Eglwys wedi gostwng (cael gwared a gair yma) dros 1 miliwn yn ystod yr 20 mlynedd ddiwethaf, Yn 2000, 7. 5% o'r boblogaeth yn unig oedd yn mynd i'r eglwys, a 10% o'r boblogaeth oedd yn aelodau o eglwys. (Religious Trends, 2000) Mae bedydd wedi gostwng o bron 40% ers 1900. (Religious Trends, 2000) Mae oedran cyfartalog eglwyswyr yn cynyddu yn gyflym a 4% yn unig o'r boblogaeth sy'n mynd i Ysgol Sul. (Religious Trends, 2000) Bellach 50% o briodasau sy'n cael eu dathlu yn yr Eglwys o gymharu â 75% 30 o flynyddoedd yn ôl. Yn 1900, roedd dros 45, 000 o glerigwyr ym Mhrydain. Mae hyn wedi gostwng i ychydig dros 34, 000 yn 2000 - er bod y boblogaeth wedi dyblu. Mae'r DU wedi mynd yn fwy aml-ddiwylliannol ac mae eglwysi sefydledig yn colli eu dylanwad wrth integreiddio pobl i werthoedd a rennir. Mae gwyddoniaeth ac esboniadau rhesymegol yn tanseilio crefydd. © 2015 – CBAC / WJEC

Cymdeithaseg: ‘Crefydd’ Seciwlareiddio - gor-gyffredinoli? • • • Mae'n anodd mesur seciwlareiddio – mae grwpiau gwahanol yn mesur aelodaeth mewn gwahanol ffyrdd. Profiad preifat yw crefydd i lawer ac felly ni ellir ei fesur mewn modd dibynadwy. Mae Davie (1995) wedi disgrifio'r sefyllfa ym Mhrydain fel “credu heb berthyn”. Yn ôl yr arolygon, mae lefelau uchel o grefyddoldeb a chredau crefyddol yn dal i fodoli. Ym 1998, cytunodd 21% o'r rhai a holwyd â'r datganiad “Rwy'n gwybod Duw yn bodoli ac nid oes gennyf unrhyw amheuaeth ynghylch hyn”. 10% yn unig ddywedodd nad oeddynt yn credu yn Nuw o gwbl. (Arolwg British Social Attitudes, 1998) Mae rhaglenni crefyddol megis Songs of Praise ar y BBC yn denu rhwng 7 ac 8 miliwn o wylwyr. Tra bod crefyddau sefydledig yn dirywio ym Mhrydain, mae'r twf yn y boblogaeth o fewnfudwyr wedi arwain i gynnydd mewn crefyddoldeb. Islam yw'r grefydd sy'n tyfu cyflymaf ym Mhrydain ac mae aelodaeth o’r eglwys nad yw'n Drindodaidd yn cynyddu. Mae'r nifer sy'n cymryd rhan mewn crefydd yn amrywio hefyd yn ôl grwpiau cymdeithasol, gyda grwpiau lleiafrif ethnig yn parhau i fod yn ymrwymedig i grefydd. © 2015 – CBAC / WJEC