Cursus Dubo Calc Theorie en praktijk 15 oktober

Cursus Dubo. Calc Theorie en praktijk 15 oktober 2018 Marjolein van der Klauw Martijn Lommers Gerwin Schweitzer

Programma 1. Welkom & kennismaking 2. Introductie Dubo. Calc – Duurzaamheid bij RWS en de Aanpak Duurzaam GWW – Waarom Dubo. Calc? – Wat is Dubo. Calc? 3. Dubo. Calc in aanbestedingen en na gunning 4. Aan de slag met een Dubo. Calc berekening + projectadvies 5. Ontwikkelingen Dubo. Calc komende tijd 6. Evaluatie Rijkswaterstaat 2

Speerpunten Duurzaamheid Rijkswaterstaat “Parijs waarmaken” • 2020: -20% CO 2 • 2030: Energieneutraal (organisatieniveau) • 2030: Klimaatneutraal (ook alle projecten) “Economie zonder afval” • 2030: RWS werkt circulair • 2030: -50% primaire grondstoffen • 2050: Geen afval Rijkswaterstaat 3 “Nederland mooier maken” • Denken vanuit de gebiedsopgave • Meervoudig gebruikt • Samen met anderen

Aanpak Duurzaam GWW Rijkswaterstaat 4

Waarom Dubo. Calc? • • • Sturen op klimaatneutrale en circulaire GWW-werken in 2030 / 2050 Op de korte termijn (per project) en de lange termijn (transities in de sector door duidelijkheid, handelingsperspectief en volume) Als onderdeel van de Aanpak Duurzaam GWW Aanvulling op instrumentarium: • Rijkswaterstaat Brede Afspraak Duurzaam Inkopen: eis voor voldoen aan Nationale Milieucriteriadocumenten: dit zijn de landelijke minimumeisen voor duurzaam inkopen (bijv. duurzaam hout) vast onderdeel van elk RWS-contract • CO 2 Prestatieladder: standaard prestatiecriterium voor GWWprojecten van RWS voor maximaal 5% fictieve korting Rijkswaterstaat 5

Resultaten verkenning voor klimaatneutrale infrasector

Welk asfalt is duurzamer? B A Lage temperatuur asfalt 50% recycling 50 km C 50 km D Traditioneel asfalt 10 km 100 km Rijkswaterstaat 7 15% minder asfalt Lage temperatuur asfalt + 50% recycling E

Welke inschrijver is duurzamer? Inschrijver 1 Inschrijver 2 Inschrijver 3 Asfalt Traditioneel asfalt van 10 km 50% gerecycled asfalt van 50 km Viaduct Prefab betonnen viaduct, 50% hergebruik In situ beton viaduct, 30% hergebruik Modulair betonnen viaduct, 0% hergebruik Fietsbrug Houten fietsbrug Composiet Hergebruikte fietsbrug Grond Gesloten grondbalans Ecozand Opgewerkt AECBodemas Beoordeling ? ? Rijkswaterstaat 8

Wat is Dubo. Calc? • Met Dubo. Calc berekenen we de milieu-impact van de materialen van het ontwerp en de realisatie van een GWW-project – Voor de hele levenscyclus van het werk: aanleg, beheer en sloop – Voor zowel CO 2, uitputting van grondstoffen en nog 9 andere milieu-effecten – Hiervoor gebruiken we internationale spelregels: de EN 15804 • Deze milieu-impact drukken we uit in MKI: de milieukostenindicator – Hoe meer materialen gebruikt worden, hoe hoger de MKI-score – Hoe duurzamer de toegepaste materialen zijn, hoe lager de MKI – Hoe korter de transportafstanden, hoe lager de MKI Zo kunnen we de aanbiedingen eerlijk vergelijken! Rijkswaterstaat 9

Life Cycle Analyse methode: EN 15804 Dubo. Calc berekent de emissies van elke stap in de levenscyclus Rijkswaterstaat 10

Life Cycle Analyses Een MKI-waarde bevat 11 milieu-effecten met elk een schaduwprijs: Rijkswaterstaat 11

Rekenen in Dubo. Calc: de database • • • O. b. v. “Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en GWWwerken” en de EN 15804. Bron bibliotheek: Nationale Milieu Database (NMD) Beheerd door Stichting Bouwkwaliteit (SBK) Toeleveranciers kunnen nieuwe items (LCA’s) indienen bij SBK. NMD en Bepalingsmethode worden ook gebruikt voor het berekenen van de milieu-impact van gebouwen (B&U sector, eis Bouwbesluit). RWS en sector nemen deel aan de MBG (Milieubeleidsgroep) en de TIC (Technisch inhoudelijke commissie): dit zijn twee adviesgroepen van SBK met een brede vertegenwoordiging van de sector die bespreken hoe we de systematiek verder kunnen ontwikkelen en inzetten. Rijkswaterstaat 12

Rekenen in Dubo. Calc: de database De items in de database kunnen 3 niveaus hebben: • Categorie 1 data: productspecifiek (merkgebonden), getoetst • Categorie 2 data: branchegemiddeld (merkongebonden), getoetst • Categorie 3 data: branchegemiddeld (merkongebonden), ongetoetst Deze data heeft een opslag van 30% op de MKI waarde vanwege de onzekerheid van deze waarden. Op dit moment is nog redelijk veel GWW-data in de database Categorie 3 data. Bij het stellen van de bovengrens van het EMVI criterium houden we daar rekening mee. Rijkswaterstaat 13

Input in Dubo. Calc Rijkswaterstaat 14

Output Dubo. Calc Rijkswaterstaat 15

Analyses in Dubo. Calc Rijkswaterstaat 16

Wat levert het op? Het toepassen van duurzame materialen en het beperken van de hoeveelheid materialen is een wezenlijk onderdeel van het ontwerp- en tenderproces. Voorbeelden van maatregelen: • Wegprojecten met duurzaam asfalt (lage temperatuur, hergebruik). • Projecten met toepassing van duurzamer beton (CEM III b/c, duurzamere betonblokken voor versterking van dijken). • Toepassing van hergebruikte geleiderails. • Sluisprojecten waar we energieverbruik tijdens de gebruiksfase in de scope van de MKI-berekening hadden: energieneutrale sluis (Beatrixsluis) en energie-opwekking (ZTY) • Extra prikkel op korte transportafstanden en beperken grondverzet. • … Rijkswaterstaat 17

Via MKI-waarde sturen op CE en K&E Voorbeeld belonen duurzaam asfalt Rijkswaterstaat 18

Wat levert het op? (t. o. v. de bovengrens) Rijkswaterstaat 19

En een ander plaatje (t. o. v. de RWS-referentie) Rijkswaterstaat 20

Vragen? ? ? ? Rijkswaterstaat 21

Programma 1. Welkom & Kennismaking 2. Introductie Dubo. Calc – Duurzaamheid bij RWS en de Aanpak Duurzaam GWW – Waarom Dubo. Calc? – Wat is Dubo. Calc? 3. Dubo. Calc in aanbestedingen en na gunning 4. Aan de slag met een Dubo. Calc berekening + projectadvies 5. Ontwikkelingen Dubo. Calc komende tijd 6. Evaluatie Rijkswaterstaat 22

Dubo. Calc en de aanbesteding Contractvoorbereiding 1. 1 e referentieberekening maken (in varianten) MKI-waarde 2. Indien gewenst: ontwerpruimte beïnvloeden: waar wil je graag ruimte bieden en waar niet? 3. Scope van de MKI-berekening bepalen 4. Uitgangspunten referentieberekening goed controleren 5. Definitieve referentieberekening maken 6. Bovengrens en ondergrens MKI-waarde voor BPKV bepalen 7. Fictieve korting bepalen prestatiecriterium 8. Teksten aanbestedingsleidraad vaststellen (deels standaard) 9. Protocol toevoegen als bijlage bij contract (standaard) 10. Proceseisen / managementeisen vaststellen (deels standaard) Rijkswaterstaat 23

Doelstellingen Instrumenten SO 3 ingenieursdiensten DBFM-contract D&C of E&C contract Prestatiecontract Handreiking Duurzaam Inkopen Energie & klimaat en circulaire economie In de Contractvoorbereidingsfase De Handreiking Duurzaam Inkopen is een hulpmiddel voor projecten om de ambities van Rijkswaterstaat voor een duurzame leefomgeving te implementeren in de contracten. Deze handreiking is opgesteld voor de contractvoorbereidingsfase. Het omschrijft de te doorlopen stappen en op te nemen contractteksten om duurzaamheid (energie en materialen) mee te nemen volgens de afspraken binnen RWS. Voor het implementeren van duurzaamheid in andere fases van een project verwijzen wij naar: Handreiking Verkenning (binnenkort beschikbaar) Handreiking Planuitwerking (binnenkort beschikbaar) Handreiking Realisatie – Contractbeheersing (binnenkort beschikbaar) Klik hieronder voor meer informatie over de ambities en doelstellingen van Rijkswaterstaat op gebied van duurzaamheid: › Doelstellingen › Instrumenten Voor de te doorlopen stappen in de contractvoorbereidingsfase, ga naar de van toepassing zijnde http: //vpr. intranet. rws. nl/projectdirectory 2/Duu rzaam_Inkopen/Project%20 documenten/Handre iking%20 Duurzaam%20 Inkopen%20 contractvo orbereiding. pdf Rijkswaterstaat contractvorm via de tab bovenaan de pagina. 24 © 2016 v 1. 1 24 /61

Rijkswaterstaat 25

Dubo. Calc en de aanbesteding Tijdens de aanbesteding: – Bij een concurrentiegerichte dialoog: specialistische overleggen (meestal 1 tot 3 per gegadigde) – Beantwoorden van vragen van gegadigden – Inschrijving: bepalen fictieve korting o. b. v. aangeboden MKI-waarde Realisatiefase: – Plan van Aanpak Dubo. Calc (conform proceseisen) – Voortgangsrapportages (conform proceseisen) – Interactie (liefst circa 3 gesprekken in startfase project) – SCB-toetsing met Lead Auditors – Eindrapportage (conform proceseisen) – Boeteregeling geldt van 1, 5 x de genoten BPKV korting – Monitoring, communicatie, evaluatie Rijkswaterstaat 26

Succesfactoren bij de inzet van Dubo. Calc • • • Zorg voor voldoende ontwerpvrijheid voor de marktpartijen Hanteer de SE objectenboom bij het specificeren van de scope Hanteer de spelregels van het Protocol Gebruik Dubo. Calc Zorg voor een passende bovengrens en ondergrens o Houd bij het bepalen van de bovengrens rekening met de hoeveelheid categorie 3 data waarmee die berekening is opgesteld en corrigeer hiervoor (bijv. referentie minus 30%) o Houd bij het bepalen van de ondergrens rekening met de ontwerpvrijheid en scope, het ervaringsniveau van de marktpartijen die zullen inschrijven en de ambitie van het project (25% tot 60% onder de bovengrens). Zorg voor deskundigheid tijdens de aanbesteding en bij toetsing Geef op tijd aan wat je niet wil (bijv. t. a. v. veiligheid, functionaliteit, wel of geen opwekking in de scope en inpassing zonnepanelen) Rijkswaterstaat 27

Aan de slag met een berekening + projectadvies! Zie hand-out. Veel succes & plezier! P. S. Tip van de dag: lees de instructies en begin bij het begin ; ) Rijkswaterstaat 28

Ontwikkelingen Dubo. Calc de komende tijd • • • Harmonisatie Dubo. Calc en Nationale Milieudatabase – Eind 2018 gereed: meer en sneller nieuwe data in bibliotheek Klimaatbeleid RWS en Dubo. Calc – BPKV criterium ‘Duurzaam Asfalt’ o. b. v. MKI in GVO contracten – CO 2 berekeningen, monitoring en sturing m. b. v. Dubo. Calc Circulaire Economie en Dubo. Calc – Ontwikkeling werkwijze MKI-berekening voor modulaire bruggen en viaducten – Ontwikkeling werkwijze vrijkomende materialen & hergebruik – Ontwikkeling relatie Dubo. Calc, BIM en materialenpaspoort Actualisatie Nederlandse schaduwprijzen (weegfactoren) Europese ontwikkelingen: EN 15804 en PEF Rijkswaterstaat 29

Evaluatie • Wat vond je van de cursus? • Welke verbeterpunten heb je voor ons? @RWS: zelf een account hebben? Stuur een mail aan support@cenosco. com met het verzoek om een account. Rijkswaterstaat 30

Bedankt voor jullie aandacht! Hulp nodig voor een project? Benader ons vooral! Meer info: Marjolein. vander. klauw@rws. nl / 06 11 42 41 04 Martijn. lommers@rws. nl / 06 504 19 336 Gerwin. schweitzer@rws. nl / 06 525 99 712 www. dubocalc. nl Artikel evaluatie Duurzaam Inkopen (Dubo. Calc en CO 2 PL) Link Handreiking Duurzaam Inkopen RWS (intern) Fact sheets 8 projecten met Duurzaam Inkopen Rijkswaterstaat 31

Reserve slides / bonusmateriaal Rijkswaterstaat 32

Hoe zit het met licenties? • • Voor RWS-medewerkers: onbeperkt, gratis. Voor andere partijen: https: //www. dubocalc. nl/licenties/ Rijkswaterstaat 33

Asfalt – mogelijke reductiestrategie MKI (bin/base) MKI A t/m D asfalt bin/base 7 6 Eis: maximale MKI per ton Huidige waarden 5 ? 4 ? 3 2 BPKV: ambitie MKI 1 2018 2020 2030 Rijkswaterstaat 34

Circulaire Ontwerpprincipes op Objectniveau Rijkswaterstaat 35

Definitie Circulair Bouwen (Transitieagenda Circulaire Bouweconomie, 2018) “Circulair bouwen betekent het ontwikkelen, gebruiken en hergebruiken van gebouwen, gebieden en infrastructuur, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Bouwen op een wijze die economisch verantwoord is en bijdraagt aan het welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later. ” Rijkswaterstaat 36

DUURZAAM & CIRCULAIR & KLIMAATARM VOOR GWW-PROJECTEN RIJKSWATERSTAAT INKOPEN EN AANBESTEDEN Niveau Thema EMVI-BPKV / Eisen Planning Niveau 1 Duurzaam Inkopen: Minimumeisen. Nationale Milieucriteriadocumenten voorschrijven als minimumeisen. Geïmplementeerd in alle projecten sinds 2010. Niveau 2 Duurzaam Inkopen: Een opdrachtnemer die CO 2 reduceert in onze projecten. CO 2 -prestatieladder als BPKV-criterium. Geïmplementeerd in alle projecten sinds 2013. Niveau 3 Duurzaam & Circulair & Klimaatneutraal Inkopen: Dubo. Calc als BPKV-criterium: hiermee belonen we de toepassing van o. a. duurzaam asfalt, duurzaam beton en efficiënte bouwlogistiek. Hiermee wordt CO 2 reductie gerealiseerd en hergebruik van materialen toegepast. Geïmplementeerd sinds 2012. Nu circa 30 aanbestedingen gehad. Doel is om alle aanbestedingen vanaf 2020 met Dubo. Calc uit te voeren. Voorbeelden – kies per project de best passende duurzame doelen en aanpak: Ontwerp: circulair ontwerp vragen aan Ingenieursbureau. Eisen: energieneutraal project, biobased hectometerpaaltjes, maximale MKI-waarde voor asfalt, beton en/of grondverzet, etc. Inkoopstrategie: bijv. afweging licht inkopen als dienst; een directielevering voor een circulair product, zelf eigenaar worden van wegmeubilair, samenwerking markt…? RWS is klimaatneutraal en werkt circulair in 2030. Draagt bij aan: CO 2 reductie, energiewinning, minder primair, meer secundair, duurzaam geproduceerd en/ of biobased, innovatie Niveau 4 Duurzaam & Circulair & Klimaatneutraal Inkopen: De kers op de taart. Draagt bij aan: CO 2 reductie, energiewinning, minder primair, meer secundair, duurzaam geproduceerd, biobased, innovatie en/of circulair ontwerpen