Culturele instellingen in Nederland Veranderingen in geefgedrag giften

Culturele instellingen in Nederland Veranderingen in geefgedrag, giften, fondsenwerving en inkomsten tussen 2011 en 2014 Werkgroep Filantropische Studies Vrije Universiteit Amsterdam De Griffioen, 10 juni 2016

De Geefwet Verhoogde de aftrekbaarheid van giften aan geregistreerde culturele instellingen (culturele ANBI’s) en vergrootte de mogelijkheden commerciële inkomsten te verwerven. Het doel van de Geefwet was: - Giften en inkomsten uit commerciële activiteiten te verhogen; - De afhankelijkheid van overheidssubsidie te verminderen. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 2

In theorie… …verlaagt de giftenaftrek de prijs van giften. De geefwet verlaagt de prijs van giften aan cultuur nog verder, voor zowel particulieren als bedrijven. De prijs van giften aan andere doelen bleef gelijk. Het Europese hof ging akkoord in maart 2013. Dit is bijna een natuurlijk experiment waarmee theorieën over geefgedrag kunnen worden getoetst. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 3

Mogelijke effecten voor particulieren 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Voorheen Extra aftrek in eigen zak Kosten voor gever 10 juni 2016 Extra aftrek weggeven Extra geven tot oude kostprijs Goed doel ontvangt Symposium Culturele Instellingen 4

…en voor bedrijven 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Voorheen Extra aftrek in eigen zak Kosten voor gever 10 juni 2016 Extra aftrek weggeven Extra geven tot oude kostprijs Goed doel ontvangt Symposium Culturele Instellingen 5

Eerder onderzoek laat zien • Prijseffecten variëren van -0. 2 tot -1. 1. • Het prijseffect op het bedrag dat wordt afgetrokken onder degenen die de giftenaftrek gebruiken is -0. 9. * • Er is nog geen onderzoek dat prijseffecten op giften aan cultuur heeft geschat • Waarschijnlijk zijn giften aan cultuur sterker prijsgevoelig omdat cultuur vaker gesteund wordt door vermogende Nederlanders * Source: Bekkers, R. (2012). The Limits of Social Influence on Giving. Paper presented at the workshop “Social influences and charitable giving”, Centre for Market and Public Organisation, University of Bristol, February 24, 2012. https: //renebekkers. files. wordpress. com/2015/11/limits-of-social-influence-on-giving-paper 5. pdf 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 6

Maar tegelijkertijd… • Een daling van € 220 miljoen in overheidssubsidies voor cultuur aangekondigd in 2011. • In 2013 was € 253 miljoen daadwerkelijk bezuinigd. • 40% of 346 BIS instellingen verloren subsidie. • 17% of the 137 instellingen die subsidie ontvingen zijn niet langer actief. • Lokale overheden hebben ook minstens € 90 miljoen bezuinigd. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 7

Dus… • De prijsverlaging voor giften aan cultuur kan het geefgedrag bevorderd hebben, maar de bezuinigingen kunnen de giften ook beïnvloed hebben. • Dat effect zou zowel positief (“crowding-out”) als negatief kunnen zijn (“crowding-in”), of nul. • Het Ministerie van OCW heeft de instellingen opgeroepen meer ondernemerschap te tonen en meer giften en sponsoring te werven. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 8

Ondernemerschap • De cultuursector is bekritiseerd om een gebrek aan creativiteit bij het verdienen van geld. • Vaardigheden en capaciteit voor fondsenwerving en commerciële activiteiten ontbraken. • Het Ministerie van OCW subsidieerde daarom Wijzer Werven en Leiderschap in Cultuur. • Bovendien werd de campagne ‘Cultuur, daar geef je om’ gehouden en een toolkit aan instellingen aangeboden. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 9

Onze onderzoeksvragen Na de Geefwet… 1. Hoe zijn de culturele instellingen veranderd in de werving van giften en commerciële inkomsten? 2. Hoe is het geefgedrag aan culturele instellingen veranderd? 3. Welke instellingen hebben meer geprofiteerd van de Geefwet? 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 10

Het Mattheüs effect Succesvolle organisaties worden nog succesvoller • Instellingen die fondsen werven en commerciële activiteiten ontplooiien verwerven inkomsten • Deze inkomsten en de ervaring met fondsenwerving geven instellingen een voorsprong om nog meer inkomsten te verwerven “Want een iegelijk die heeft, dien zal gegeven worden, en hij zal overvloedig hebben; maar van dengene, die niet heeft, van dien zal genomen worden, ook dat hij heeft. ” (Mt 25: 29) 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 11

Theoretisch model Investment in Structural characteristics fundraising Fundraising income Organizational capacity Charitable deduction reform Sales income Cultural characteristics Investment in sales 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 12

De resultaten vandaag Information Structural characteristics to donors Fundraising income Organizational capacity Charitable deduction reform Sales income Cultural characteristics Investment in sales 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 13

Bijdragen aan cultuur 350 300 250 200 150 68 69 0 10 juni 2016 79 26 57 100 50 63 124 2011 80 2013 Symposium Culturele Instellingen Nalatenschappen Loterijen Fondsen Huishoudens Bedrijven NB: bedragen van bedrijven en huishoudens worden vertekend door uitschieters 14

Giften aan cultuur Brede steekproef van huishoudens 12 10 11 11 10 10 10 8 8 Percentage dat geeft 6 Mediaan € 4 2 0 10 juni 2016 2011 2013 2014 Symposium Culturele Instellingen 15

Giften aan cultuur Bedrijven 300 239 250 200 150 Aandeel cultuur 124 Miljoenen € 100 80 50 9 0 10 juni 2016 2011 6 2013 16 2014 Symposium Culturele Instellingen 16

Giften aan cultuur vermogende Nederlanders 120 100 80 100 65 Percentage dat geeft 60 40 33 33 36 35 2009 2011 2013 2014 Mediaan € 20 0 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 17

Cultuur als aandeel van alle giften 12 10 8 huishoudens 6 vermogende Nederlanders 4 2 0 10 juni 2016 2009 2011 2012 Reform 2013 Symposium Culturele Instellingen 2014 18

Wat weten mensen over de multiplier? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10 juni 2016 18 33 alle huishoudens bedrijven 46 61 51 vermogende …. die aan Nederlanders cultuur gaven in 2011 in 2013 'niet langer aftrekbaar' 'minder aftrekbaar' 'verhoogd aftrekbaar' 'giften verdubbeld' Symposium Culturele Instellingen 19

Totale inkomsten 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 20

Inkomsten uit fondsenwerving 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 21

Dalers en stijgers 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 22

De financieringsmix 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 23

Size Matters – Big Time 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 24

Investeringen in expertise 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 25

Investeringen in marketing en fondsenwerving 40% 22% 20% 0% -20% Zeer klein -40% Klein Middelgroot -2% Zeer groot -40% -60% -80% -100% 10 juni 2016 -96% % verandering 2013 -2014 Symposium Culturele Instellingen 26

Communicatie over Geefwet en deelname aan OCW programma’s 60 49 48 50 40 34 Communicatie 30 Deelname 17 20 10 1 0 zeer klein 10 juni 2016 9 5 0 klein middelgroot zeer groot Symposium Culturele Instellingen 27

Instellingen die over de Geefwet communiceerden zagen vaker hun inkomsten toenemen 50 43 45 40 35 45 37 32 30 25 2013 20 2014 15 10 5 0 Geen communicatie Communicatie Percentage dat toename in inkomsten uit fondsenwerving rapporteert. 63% rapporteert niet gecommuniceerd te hebben over de Geefwet. 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 28

Communicatie over de Geefwet en inkomsten 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 29

Personeel Stagiairs 10 juni 2016 Vrijwilligers Symposium Culturele Instellingen Betaalde krachten 30

Innovatie 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 31

Heeft de Geefwet de cultuursector meer ondernemend gemaakt? Waarschijnlijk wel. En vooral de instellingen die hebben geïnvesteerd in fondsenwerving hebben succes. Maar het totaal bedrag aan giften van particulieren is (nog) niet toegenomen, dat van bedrijven wel. We zien geen verplaatsingseffect van giften aan andere doelen naar cultuur.

Contact René Bekkers r. bekkers@vu. nl @renebekkers Center for Philanthropic Studies VU University Amsterdam www. cultuursector. nl renebekkers. wordpress. com 10 juni 2016 Symposium Culturele Instellingen 33