CUKRZYCA NARASTAJCY PROBLEM SPOECZNY Marlena Roen CO TO

CUKRZYCA NARASTAJĄCY PROBLEM SPOŁECZNY Marlena Rożen

CO TO JEST CUKRZYCA? Cukrzyca łacińska nazwa: Diabetes mellitus, ma związek z metabolizmem organizmu – to choroba związana z odżywianiem, trawieniem i tym, jak organizm przetwarza żywność Cukrzyca, to stan cechujący się nienaturalnie wysokim poziomem cukru we krwi. Jest to spowodowane względnym niedoborem insuliny (hormonu który utrzymuje właściwy poziom cukru we krwi) oraz zmniejszoną zdolnością do przyswajania węglowodanów zawartych w pożywieniu.

CUKRZYCA TYPU 1 Jest to choroba rozwijająca się u dzieci, młodzieży lub młodych osób dorosłych, a jej objawy pojawiają się bardzo wcześnie. Cukrzyca typu 1 spowodowana jest uszkodzeniem komórek beta wysyp trzustki produkujących insulinę. Insulina jest hormonem odpowiedzialnym za gospodarkę węglowodanami (cukrami) w ustroju i tym samym regulującym poziom cukru we krwi.

CUKRZYCA TYPU 2 Ujawnia się na ogół po 45 roku życia. Głównie u osób predysponowanych do tej choroby. Cukrzyca typu 2 nie jest spowodowana rzeczywistym niedoborem insuliny, ale raczej brakiem wrażliwości komórek i tkanek na jej działanie („insulinoodporność”). Cukrzyca typu 2 może przez wiele lat nie wywoływać jakichkolwiek objawów i wykrycie jej jest możliwe tylko przy użyciu specjalnych testów. Jednak w okresie utajnienia, nawet nieznacznie podwyższone poziomy cukru we krwi uszkadzają naczynia krwionośne i nerwy te powikłanie dają już się cofnąć mimo prawidłowego leczenia.

CUKRZYCA CIĘŻARNYCH ''Cukrzyca ciężarnych'' – przejściowe zaburzenie, rozpoznawane na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi (któremu może towarzyszyć obecność glukozy w moczu), pojawiające się u zdrowych dotąd kobiet i ustępujące całkowicie po zakończeniu ciąży. Niemniej stanowi ono zagrożenie dla płodu i kobiety, a ponadto u 30 -50% kobiet, u których stwierdzano cukrzycę ciężarnych, w ciągu najbliższych 15 lat rozwija się cukrzyca typu 2. Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciężarnych są zmiany fizjologiczne związane z ciążą: [[insulinooporność]] wywołana przez hormony łożyskowe ([[Somatomammotropina kosmówkowa|laktogen]], [[hormon wzrostu]]), zaburzenia wydzielania insuliny i zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę. U 3 -8% kobiet trzustka nie jest w stanie zaspokoić zwiększonego zapotrzebowania na insulinę. Cukrzyca ciężarnych przejawia się głównie w 3 trymestrze, gdy najsilniej działają te hormony.

CUKRZYCA U DZIECI Twoje dziecko jest niespokojne, więcej pije, mniej je i znacząco traci na wadze? Być może to cukrzyca. W Polsce cierpi na nią kilka tysięcy dzieci!

STAN PRZEDCUKRZYCOWY Stan przedcukrzycowy to sytuacja, w której poziom cukru we krwi jest wyższy od normalnego nie można jeszcze mówić o pojawieniu się cukrzycy. Stan przedcukrzycowy nie daje żadnych zewnętrznych objawów, ponieważ poziom cukru we krwi nie jest wystarczająco wysoki, aby powodować pragnienie. Większość ludzi, u których występuje stan przedcukrzycowy, nie zdaje sobie z tego sprawy. Mimo to szkody spowodowane w organizmie są znaczne i jeżeli nie zostaną zahamowane dolegliwość przekształci się we w pełni rozwiniętą cukrzycę typu 2.

KRYTERIA DIAGNOZOWANIA STANU PRZEDCUKRZYCOWEGO I CUKRZYCY Wynik testu glikemia na czczo Wynik testu 2 -godzinnego testu tolerancjiglukozy Poziom normalny 70 -99 mg/% <140 mg/dl Stan przedcukrzycowy 100 -125 mg/% 140 -199 mg/dl Cukrzyca >126 mg/% >200 mg/dl

INSULINA Insulina to wytwarzany w trzustce hormon, który bierze udział w regulacji wszystkich procesów przemiany materii zachodzących w organizmie człowieka. Aby glukoza mogła być źródłem energii, niezbędna jest odpowiednia ilość prawidłowo spełniającej swoje funkcje insuliny. Rola insuliny polega przede wszystkim na: - wykorzystywaniu cukrów i tłuszczów jako materiału energetycznego dla komórek - magazynowaniu nadmiernej ilości cukrów w postaci zapasów - wytwarzaniu białek z substancji znajdujących się w pożywieniu

TRZUSTKA Trzustka jest organem, który produkuje hormony i enzymy biorące udział w trawieniu pokarmów – w tym także hormon o nazwie insulina. W 1 typie cukrzycy komórki beta w trzustce wytwarzają za mało insuliny lub nie wytwarzają jej w ogóle. W 2 typie cukrzycy trzustka produkuje insulinę, ale w niewystarczającej ilości lub komórki nie potrafią jej wykorzystać efektywnie.

HIPOGLIKEMIA Hipoglikemia - czyli niski poziom cukru we krwi. (poniżej 60 mg/dl) -Przyczyny: za duża dawka insuliny, za mało węglowodanów w posiłku lub pominięcie planowanego posiłku np. drugiego śniadania, wysiłek fizyczny bez odpowiedniego przygotowania. -Objawy: mogą wystąpić nagle: osłabienie, zblednięcie, poty, drżenie rąk, zaburzenia widzenia lub też zaburzenia zachowania, agresja, niemożność nawiązywania kontaktu, nielogiczne odpowiedzi na pytania. -Postępowanie: oznaczenie poziomu cukru we krwi i natychmiastowe podanie cukrów prostych: słodki soczek, osłodzona woda lub herbata, najszybciej podnosi poziom cukru napój typu Coca Cola.

HIPERGLIKEMIA Hiperglikemia - czyli wysoki poziom cukru we krwi. (powyżej 180 mg/dl) -Przyczyny: np. błąd dietetyczny, za mała dawka insuliny, sprawdzian (stres) -Objawy: może ich nie być, ale może wystąpić uczucie zmęczenia, pragnienie czy potrzeba natychmiastowego lub kilkakrotnego oddawania moczu. -Postępowanie: W przypadku dzieci młodszych należy skontaktować się z rodzicami i pomóc dziecku wykonywać wszystkie czynności, jakie wskaże rodzic. Dzieci starsze samodzielnie dokonują korekcji poziomu cukru.

KWASICA KETONOWA - Kwasica Ketonowa - (DKA – Diabetic Ketoacidosis) jest niebezpiecznym powikłaniem i stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. Brak insuliny powoduje rozkładanie tłuszczów i związanego z nim powstawania ciał ketonowych, które przechodzą do krwi i moczu chorego. Objawy to odwodnienie, głęboki i szybki oddech (oddech Kussmaula, często o zapachu acetonu), często ból brzucha, senność. Kwasica ketonowa może doprowadzić do wstrząsu i śpiączki. Szybkie podjęcie leczenia zwykle zapewnia pełne wyleczenie. Zwykle zdarza się chorym na cukrzycę typu 1, wskutek całkowitego braku insuliny.

PRAWIDŁOWY POMIAR CUKRU

PRZEWIDUJE SIĘ, IŻ DO ROKU 2025 TA LICZBA ULEGNIE PODWOJENIU. ZNACZNA CZĘŚĆ TEGO PRZYROSTU PRZYPADNIE NA KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ. WŚRÓD PODSTAWOWYCH PRZYCZYN WYMIENIA SIĘ WZROST POPULACJI, STARZENIE SIĘ SPOŁECZEŃSTW, NIEZDROWY TRYB ŻYCIA, STRES I OTYŁOŚĆ.

W ROKU 2025 WIĘKSZOŚĆ CHORYCH W KRAJACH ROZWINIĘTYCH BĘDĄ STANOWIŁY OSOBY POWYŻEJ 65 -TEGO ROKU ŻYCIA. W KRAJACH ROZWIJAJĄCYCH SIĘ NATOMIAST, WIĘKSZOŚĆ PACJENTÓW ZNAJDZIE SIĘ W GRUPIE WIEKOWEJ 45 - 65, A ZATEM CUKRZYCA ODCIŚNIE SWOJE PIĘTNO NA LUDZIACH W ICH NAJBARDZIEJ PRODUKTYWNYM OKRESIE ŻYCIA.

INSULINOTERAPIA Insulinoterapia to podstawowe leczenie dla chorych na cukrzycę typu 1. Ma również zastosowanie u chorych na cukrzycę typu 2, u których nie wystarcza odpowiednia dieta, tryb życia i doustne leki przeciwcukrzycowe oraz u kobiet z cukrzycą ciążową. U dzieci chorych na cukrzycę zasadniczym postępowaniem jest podanie hormonu – insuliny, którego organizm już nie wytwarza.

CO TO JEST INSULINOOPORNOŚĆ? Jest to brak prawidłowej reakcji biologicznej na działanie insuliny. W takich tkankach jak: mięśnie komórki wątroby czy komórki tkanki tłuszczowej dochodzi do defektu transportu glukozy do wnętrza komórek. Insulinooporność najczęściej skojarzona jest z otyłością i innymi komponentami zespołu metabolicznego. Pośrednio jej wyrazem jest nadmierny obwód talii występujący w otyłości typu brzusznego (obwód talii w mężczyzn>94 cm, u kobiet >80 cm).

GLUKOMETR Wielokrotnie w ciągu doby badamy poziom cukru we krwi przed każdym posiłkiem lub ewentualnym podaniem insuliny, często 2 godziny przed posiłkiem, przed snem w godzinach nocnych lub bardzo wcześnie rano, w innych okolicznościach np. przed wysiłkiem fizycznym lub w trakcie jego trwania. Badanie wykonywane jest przy pomocy urządzenia, które nazywa się glukometr.

POMPA INSULINOWA

GLUKAGON Glukagon powoduje uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po podaniu dożylnym, jak i domięśniowym lub podskórnym.

PEN DO INSULINY Preparaty insuliny w normalnym leczeniu podaje się podskórnie, za pomocą pena (pióra insulinowego)

PODSUMOWANIE Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IFD) ocenia, że jeśli to tempo zachorowań się utrzyma, to w 2030 r. na cukrzycę będzie cierpieć 435 mln osób na świecie. W Polsce szacuje się, że cukrzycę ma 2, 5 mln osób, ale o chorobie wie 60 proc. z nich. Każdy człowiek ma we krwi pewną ilość glukozy – potrzebuje jej, by funkcjonować prawidłowo. Kiedy glukozy we krwi jest za dużo, organizm nie funkcjonuje w sposób optymalny. Takie nieprawidłowości występują m. in. u osób z cukrzycą. Przyczyny tej choroby są bardzo złożone i nie do końca wyjaśnione. Wiadomo jednak, że zaburzenia metabolizmu glukozy wynikają z bezwzględnego lub względnego niedoboru hormonu, który steruje przemianami glukozy. Hormon ten to wytwarzana w trzustce insulina. U osób chorych na cukrzycę może być jej za mało. Mimo że nie do końca wiadomo, dlaczego niektóre osoby chorują na cukrzycę, wiadomo na pewno, że cukrzyca nie jest zaraźliwa. Nie można się nią zarazić tak jak katarem czy grypą. Wydaje się, że istnieje powiązanie genetyczne związane z cukrzycą, szczególnie jeśli chodzi o typ 2. Pewną rolę odgrywa też styl życia.

NAJWAŻNIEJSZE OKREŚLENIA W CUKRZYCY Analogi Cząsteczki podobne do insuliny ludzkiej powstałe w wyniku modyfikacji struktury insuliny na drodze inżynierii genetycznej. BMI Body Mass Index (kg/m 2) – wskaźnik określający stosunek między masą ciała a wzrostem, wyliczany jako stosunek masy ciała (w kg) do wzrostu podniesionego do kwadratu (w m 2); prawidłowe wartości BMI to 18 – 25 kg/m 2, 25 – 30 kg/m 2, oznacza nadwagę, jeśli przekraczają 30 kg/m 2, jest to otyłość. Cholesterol Substancja organiczna, której podwyższone stężenie we krwi przyczynia się do odkładania złogów w ścianach naczyń krwionośnych i tym samym do powstania miażdżycy. Cukrzyca DM – diabetes mellitus, przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzuje się brakiem wydzielania insuliny (typ 1) lub osłabionym jej działaniem (typ 2).

Cukrzyca typu 1 Jest spowodowana bezwzględnym brakiem insuliny. Cukrzyca typu 2 Najczęściej występująca postać cukrzycy u jej podstaw leży oporność tkanek obwodowych na insulinę. Dieta Niezależnie od typu cukrzycy właściwe odżywianie się jest jednym z najważniejszych sposobów leczenia. Glikemia Określa poziom glukozy we krwi. Oznacza się ją na czczo i po posiłku (dwie godziny). Glukagon Hormon wytwarzany w komórkach alfa trzustki o działaniu przeciwnym do insuliny, podwyższający poziom cukru we krwi. Glukoza Jest cukrem prostym. Głównym jej źródłem jest pożywienie. Jest produkowana również w wątrobie i stanowi podstawowy materiał energetyczny oraz substrat, z którego powstają inne substancje w cyklach metabolicznych. Hemoglobina glikowana Poziom hemoglobiny glikowanej określa stopień wyrównania cukrzycy w ciągu dwóch – trzech miesięcy poprzedzających badanie i koreluje ze średnią glikemią oznaczaną w tym czasie.

Hiperinsulinizm Wydzielanie zbyt wysokich ilości insuliny przez komórki trzustki w odpowiedzi na zmniejszoną wrażliwość tkanek na działanie hormonu. Charakterystyczny dla cukrzycy typu 2 , a także zespołu policystycznych jajników i zespołu metabolicznego. Hipogli kemia Oznacza obniżony w stosunku do prawidłowego poziom cukru we krwi. Hiperglikemia Oznacza podwyższony w stosunku do prawidłowego poziom cukru we krwi. Indeks glikemiczny Inaczej wskaźnik glikemiczny, wskaźnik klasyfikujący pokarmy, które zawierają węglowodany, w zależności od ich zdolności do podwyższania poziomu cukru we krwi (pokarmy o wysokim – powyżej 50, i niskim – poniżej 50 wskaźniku); Insulina ludzka Substancja organiczna, hormon produkowany przez komórki beta trzustki człowieka o silnym działaniu metabolicznym. Brak działania insuliny powoduje cukrzycę. Insulina ludzka rekombinowana Biotechnologiczna insulina ludzka otrzymana na drodze inżynierii genetycznej. Insulinooporność Sytuacja, w której dochodzi do osłabionego działania insuliny na komórki mięśni i tkanki tłuszczowej, jest główną przyczyną cukrzycy typu 2.

Nadciśnienie tętnicze Ciśnienie przekraczające prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi, ciśnienie tętnicze wyraża się dwiema wartościami: ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Nefropatia cukrzycowa Późne powikłanie cukrzycy powstające na skutek uszkodzenia małych naczyń krwionośnych kłębuszków nerkowych, objawia się białkomoczem i prowadzi w konsekwencji do zaburzenia funkcji oraz niewydolności nerek, w krajach rozwiniętych stanowi główną przyczynę niewydolności nerek. Neuropatia cukrzycowa Późne powikłanie cukrzycy wynikające z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych odżywiających nerwy, prowadzi w konsekwencji do upośledzenia funkcji nerwów. Polidypsia Zwiększone pragnienie jest jednym z objawów podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Poliuria Inaczej wielomocz, czyli zwiększona ilość oddawanego moczu, jest jednym z objawów podwyższonego poziomu glukozy we krwi. Retinopatia cukrzycowa Powikłanie cukrzycy, które wynika z uszkodzenia małych naczyń krwionośnych siatkówki oka, może prowadzić w efekcie do upośledzenia wzroku, w krajach rozwiniętych stanowi główną przyczynę ślepoty.

Samokontrola Określenie na samodzielne kontrolowanie przez pacjenta pomiarów poziomu glukozy we krwi za pomocą glukometru. Stopa cukrzycowa Powikłanie cukrzycy dotyczące stóp, które powstaje w następstwie zmian w naczyniach krwionośnych i nerwach spowodowanych niewyrównaną cukrzycą. Wymiennik węglowodanowy WW 1 WW jest to taka ilość danego produktu żywnościowego, podana w gramach lub miarach gospodarczych, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm. Zespół metaboliczny Cechuje się współwystępowaniem otyłości, zaburzeń lipidowych, nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń gospodarki węglowodanowej (cukrzyca typu 2 lub stany przedcukrzycowe). Przyczyną tych schorzeń jest insulinooporność, która jest uważana za główny czynnik ryzyka cukrzycy i przyczynę wzrostu ryzyka choroby serca.

"CUKRZYCA - NIE BĄDŹ OBOJĘTNY,

BIBLIOGRAFIA Elżbieta Dębska „Dziecko z cukrzycą”, Roche Diagnostics Polska, Warszawa 2007, Sandra Woodruff i Christopher D. Saudek „ Jak zapobiegać Cukrzycy”, Bauer-Weltbild, Warszawa 2004, Shery Torkos „Indeks Glikemiczny”, Bauer-Weltbild Media. , Warszawa 2007, Elżbieta Dębska „Dziecko z cukrzycą”, Roche Diagnostics Polska, Warszawa, „Wielka encyklopedia zdrowia”, red. Wojciech Twardosz, Wydawnictwo HORYZONT, Poznań 2003