Cn tionchar a bh ag bagairt agus ag

Cén tionchar a bhí ag bagairt agus ag úsaid foréigin ar Éirinn le linn na tréimhse 1912 -1923?

Réamhrá Is cinnte/gan mórán dabht/is féidir a rá, tionchar suntasach, bagairt agus foréigean, Éire (ar Éirinn) Suas go 1912 -modhanna síochánta, Rialtas Dúchais, Acht um Rialtas Dúchais 1912 - Rialtas Dúchais ar an Leabhar Reachtanna: 1914 Cor sa scéal: D’éirigh bagairt & foréigean as -Óglaigh Uladh, Óglaigh na hÉireann, Éirí Amach 1916, Cogadh na Saoirse, An Cogadh Cathartha

Óglaigh Uladh Ulaidh - catalaíoch bagartha & úsáid foréigin: Frithbheartaíocht, léirsithe, An Conradh agus Cúnant Sollúnta -28 Meán Fómhair 1912, Lá Chúige Uladh, síniúcháin, 471, 414 duine, cháin Rialtas Dúchais -réidh le cosaint Óglaigh Uladh: “úsáid as gach bealach…”, foréigean, UVF, fórsa parimíleata, druileanna, Ridire George Richardson, Capt. Wilford Spender, ardú meanman Ceannaire an Churraigh - bagairt: Hubert Gough, geall gan bheith comhoibriú le Rialtas Dúchais, Asquith - ba léir nach bhféadfadh sé brath ar an arm, frithbheartaíocht neamhdhaonlathach, baol foréigin Smuigléireacht gunnaí: Latharna 24/25 Aibreán 1914, Clyde Valley, Rialtas na Breataine ar an eolas -ábhar náire, ardú meanman d’Aontachtaithe, grúpa armtha anois i gcoinne Rialtas Dúchais: céim níos gaire d’úsáid an fhoréigin

Óglaigh na hÉireann Eoin Mac Néill: “The North Began” - toisc bagairt is baol foréigin an Tuaiscirt, spreagadh: fórsa míleata, IRB is Bulmer Hobson fáilte roimhe, cruinniú -Gairdíní Rotunda 25 Samhain 1913 -Éamon de Valera ina measc Aidhmeanna: Maoirsiú ar Rialtas Dúchais, sásta foréigean a úsáid ach cosantach, eagraíochtaí eile páirteach - CLG, IRB, Sinn Féin Cumann na m. Ban - mná na hÉireann, Cuntaois Markievicz, comhoibriú, garchabhair, roinnt sásta páirt a ghlacadh i ngníomh foréigneach Fás mall ar dtús, smuigléireacht Latharna - tuilleadh spreagadh, Náisiúnaithe radacacha -tionchar ag éirí, Redmond - ag iarraidh cumhachta ar an eagraíocht - baol d’úsáid foréigin is gan cumhacht aige air Binn Éadair -26 Iúil 1914, Erskine Childers -Asgard, gunnaí ón n. Gearmáin, Ruairí Mac Easmainn, fórsaí na Breataine - iarracht iad a stopadh: ró-dhéanach - dhá ghrúpa armtha, malairt aidhmeanna, stáitse réidh - bagairt & úsáid foréigin

Scoilt is Tionchar an Phiarsaigh An Chéad Cogadh Mór 28 Iúil 1914, Rialtas Dúchais ar athló, bagairt foréigin laghdaithe ó Óglaigh Uladh is Óglaigh na hÉireann, aird dírithe ar an Eoraip Óglaigh Uladh -liostáil go leor acu in Arm na Breataine, cathlán dá gcuid féin, John Redmond – An Droichead Adhmaid, “pé áit ina bhfuil an líne lámhaigh”, scoilt go gairid ina dhiaidh sin - Óglaigh Náisiúnta agus Óglaigh na hÉireann - faoi cheannas Eoin Mhic Néill, druileanna, armlón srl. meon cosanta fós - ní bagairt mhór go dtí seo, Óglaigh Uladh - roinnt sa bhaile ar eagla go raibh bagairt ó Náisiúnaigh Radacaigh in Óglaigh na hÉireann - d’ardaigh a dtionchar, Pádraig Mac Piarais ach go háirithe, thosaigh an Piarsach amach mar thírghráthóir measarthach dhruid i dtreo meon radacach de réir a chéile, IRB, sochraid Uí Dhonnabháin Rosa “Ireland unfree shall never be at peace”, chreid - an lámh láidir a úsáid, an Íobairt fola - fuil mhuintir na hÉireann talamh a naomhú, é féin & radacaigh eile -gá le héirí amach, bagairt is úsáid foréigin

Éirí Amach 1916 IRB: grúpa radacach nach raibh tacaíocht an phobail acu, tionchar Phádraig Mac Piarais, Mc. Donagh, Clarke esrl. Ardchomhairle - Éirí Amach: “Deacracht Shasana, deis d’Éirinn” - foréigean ar an tairseach De réir a chéile –ghlac siad cumhacht ar na hÓglaigh: postanna thábhachtacha, IRB i gceannas ar na hÓglaigh i ndáiríre James Connolly: Arm Chathartha na hÉireann 1913, faoi 1916 ní raibh ról acu níos mó -chuaigh leis an IRB Céim ollmhór -bagairt & úsáid foréigin: Casement, an Ghearmáin, armlón, Aud - Trá Lí is Trá Bhanna, Eoin Mac Néill & Doiciméad an Chaisleáin, teip an Aud, faighte amach gur bhréag é an doiciméad, Éirí Amach ar ceal, frith-ordú, Luan Cásca 24 Aibreán 1916, Forógra 1916 Fíoraíodh a bhagairt, an foréigean in úsáid, Ghabh foirngimh thábhachtacha, GPO ceanncheathrú, Royal Dublin Fusiliers, Sherwood Forristers, níos mó airtléire, saighdiúirí, gunnaí móra, Helga, sliogáin, na céadta síbhialtach -bás, mar gheall air sin - ghéill ar an 30 Aibreán 1916

Tar éis an Éirí Amach Yeats: “A terrible beauty is born” -trácht ar 1916, mórán scrios, damáiste, foréigean, sibhialtaigh: tionchar ba mhó ag bhforéigean - Seachtain na Cásca, ní raibh i bhfabhar bagartha nó foréigean ar dtús Ceannairí & iad sin gaolta nó cairdiúil, Príosún Chill Mhaighneann, foréigean thar fóir úsaidte, ceannairí curtha chun báis, James Connolly, alltacht ar mhuintir na hÉireann is an domhain, d’athraigh sé meon an phobail, cor cinniúna i stair na hÉireann, úsáid foréigin Cúpla míle faoi choinneáil, Frongoch, Ollscoil na Réabhlóide, polaitíocht radacach á cothú, ar ais go hÉirinn réidh: bagairt & úsáid foréigean, ceannairí nua tagtha chun cinn, béim ar úsáid fhoréigín ie. Mícheál Ó Coileáin

Cogadh na Saoirse An Chéad Dáil 21 Eanáir 1919, lá céanna - Dan Breen agus Seán Treacy Soloheadbeg, Óglaigh na hÉireann -faoi thionchar Uí Choileáin, ag feidhmiú neamhspleách ón Dáil -teannas, treallchogaíocht, Breen agus Treacy, Luíochán Chnoic Loinge, Sinn Féin -cosc (mar fhreagra ar French) - bagairt ó fhórsaí na Breataine Méadú ar an gcogaíocht, m. sh: cogadh faisnéise, athainmnithe go IRA, ionsaithe ar RIC, póilíní ag fágaint -folús, na Dúchrónaigh is Póilíní Cúnta ina n-ionad, rudaí ag éirí dáiríre -foréigean is bagairt go forleathan Colúin Reatha -ionsaithe gan choinne, Scuad BhÁC, ionsaithe díoltais ó na Dúchrónaigh srl. M. sh, Traolach Mac Suibhne, Tomás Mac Curtain, Domhnach na Fola, Kevin Barry, Dlí Airm, Tom Barry is Corcaigh, cogadh salach is fuilteach, ag éirí i dtreo sáinn gan réiteach de Valera ar ais ó SAM, ag lorg réitigh, níor aontaigh de Valera le treallchogaíocht -cogadh oscailte, Teach an Chustaim -rath air ach roinnt mhaith damáiste don IRA, IRA ag éirí lag agus réiteach ag teastáil, ag druidim i dtreo sáinn gan réiteach, ciorcal foréigin & bagairt

An Conradh agus An Cogadh Cathartha An Conradh 6 Nollaig 1921, Stádas Tiarnais is Críochdheighilt, Stádas Tiarnais -an masla ba mhó, vóta sa Dáil -bhuaigh an dream ar son, shiúil de Valera & co. amach, íorónta: Conradh -in ainm is deireadh a chur le bagairt & úsáid fhoréigin - fad a chur leis O’Connor, Mellows srl. Na Ceithre Cúirteanna -seilbh, fanacht cúpla mí, brú ó Lloyd George, gunnaí ar iasacht, ionsaí orthu, iar-chomrádaithe in aghaidh a chéile foréigean & bagairt BÁC: 8 lá foréigin, aslonnú ó na Ceithre Cúirteanna, Brugha -Óstán Granville Sackville St. -críoch fhuillteach, Poblacht na Mumhan -líne ó Phort Láirge go Luimneach, Cill Mocheallóg, Farraige ó BÁC isteach go Corcaigh -gan mórán ag seasamh ina n-aghaidh -easpa foréigin san eachtra sin An dá thaobh: ainghníomh cogaidh –Baile Ó Síoda i g. Ciarraí, Mícheál Ó Coileán Béal na m. Bláth, “mo chontae féin”, Conradh: “death warrant” -fíor, bagairt & foréigean -d’íoc sé an praghas is airde Cosgrave i gceannas ar an Rialtas Sealadach, O’Higgins Aire Gnóthaí Baile - Acht um Chumhachtaí Speisialta - píonós an bháis - armlón, Childers: curtha chun báis gunna a thug Collins dó mar bhronntanas, Hales TD, Mellows, O’Connor, Barrett is Mc. Kelvey chun báis -beart díoltais ón Saorstát, ar deireadh: Frank Aiken -d’ordaigh dóibh “airm a chur i dtaisce”, bagairt is úsáid foréigean chun deireadh

Conclúid 1912 -1923: go leor tionchar bagairt & úsáid foréigin ar Éirinn, roinnt de na blianta ba fhuiltí i stair nua-aimseartha Bunú Óglaigh Uladh & na hÉireann, grúpaí is pearsana radacacha m. sh. Pádraig Mac Piarais, Éirí Amach 1916 -cor suntasach, tionchar méadú foréigin, An Cogadh Cathartha, Conradh, Cogadh na g. Carad - tréimhse fhoréigneach is bhrónach Cruthaíodh dhá fhórsa pholaitiúla is mó in Éirinn -tionchar sin fós le feiscint inniu