Cinsiyete Bal Kaltm Cinsiyet kromozomlar zerinde bulunan genlerin

Cinsiyete Bağlı Kalıtım Cinsiyet kromozomları üzerinde bulunan genlerin meydana getirdiği kalıtımdır. Memelilerde cinsiyet kromozomları Erkek → XY Dişi → XX Kanatlılarda Erkek → XX (ZZ) Dişi → XW (ZW)

Memelilerin cinsiyetinde belirleyici olan erkektir. Erkekten gelen X yada Y kromozomuna göre yavrunun cinsiyeti belirlenir. Kanatlılarda ise tam tersi olarak cinsiyeti belirleyen dişileridir.

Memelilerde – G(gamet) F 1 Erkek Oran Erkek Dişi X, Y X, X XX XY Dişi Erkek Dişi 1: 1 yada (%50: %50)

Kanatlılarda G(gamet) F 1 Erkek Dişi X, X X, Y XX XY Dişi Erkek Oran 1: 1 yada XX Dişi XY Erkek (%50: %50)

Hayvancılıkta yetiştirme şekline göre bazen erkekler bazen de dişiler tercih edilmektedir. Bu nedenle cinsiyetin kontrolü için erken dönemlerde bazı testler uygulanmaktadır. Özellikle embriyonal dönemin ilk 2 haftası içerisinde cinsiyet tayini %70 başarıyla tespit edilmektedir.

Spermada cinsiyet kromozomları tayini (sedimentasyon, elektroforez vb. . ) Embriyoda cinsiyet tayini – Sex kromozomu tayini – H-Y antijeninin tespiti q. Sığır, koyun, keçi, domuz, at gibi memeli hayvanlarda ve insanların erkeklerinde H-Y antijenleri bulunmaktadır.

Cinsiyet kromozomları üzerindeki genler bu kromozomlarla gelecek generasyonlara aktarılır. Bu nedenle bazı özellikler cinsiyetlere göre farklı düzeyde olur. Yani herhangi bir özellik cinsiyet kromozomları üzerinde taşınan genler tarafından belirlenebilir.

Cinsiyete göre kalıtıma; İnsanlarda hemofili, renk körlüğü, tüylerin rengi, tüylenme ve cücelik gibi karakterleri tayin eden genler X kromozomu üzerinde bulunması Plymouth rock tavuk ırkında çubuklu rengi veren genin, yavaş tüylenmeyi sağlayan K geni X kromozomu üzerinde taşınması

Cinsiyete bağlı kalıtım kanatlı yetiştiriciliğinde pratik uygulamalarda çok kullanılan özeliktir. Yavruların fenotipine bağlı olarak cinsiyet ayrımı yapmakta( otosex) faydalanılmaktadır. Örneğin Plymouth Rock tavuk ırkı çubuklu tüy rengine sahip iken Rhode Island çubuksuz tüy rengini taşır.

XB çubuklu rengi belirleyen B geni X kromozomu üzerinde olduğundan X b X XB W ↓ XBXb → erkek çubuklu Xb. W → dişi çubuksuz

Rhode Island x Xb. Xb (çubuksuz) Plymouth Rock XBW(çubuklu) ↓ XBXb → erkek çubuklu Xb. W → dişi çubuksuz

İnsanlarda X kromozomu üzerinde R geni → normal görüş r geni → renk körlüğü H geni → kanın pıhtılaşması h geni → hemofili (kanın pıhtılaşmasını engellenmesi) Dişi Xrh. XRH

Xhr. Y X (Hasta) G (gamet) F 1 Oran (Taşıyıcı) Xhr , Y Xhr XHR 1: XHR Xhr XHR , Xhr 1: %25 Taşıyıcı kız hasta kız XHRY 1: %25 normal erk Xhr. Y 1: %25 hasta er

Holandrik gen: Normal olarak sadece Y kromozomunda bulunan ve bu nedenle dişilerde bulunmayan genlere denir. İnsanda cinsel olgunlaşma hızı ve boy uzunluğu Lepistas balığında yüzgeçde pigmentli leke holandrik gen etkisi ile olur. Bu özellik erkek lepistas balıklarda ve onun sadece erkek yavrularında örülür.

Cinsiyetle Sınırlı Kalıtım Fenotipik etkileri bir cinsiyette sınırlı olan genler sadece etkisini bir cinsiyette gösterir ve karşı cinsiyette etkisini gösteremez. Bu durumun ortaya çıkmasında cinsiyet hormonları belirleyicidir. Tavuk ve horozlarda tüy uzunluğu, ibik ve sakalın büyüklük farkı İnsanda dişilerde sesin inceliği, erkeklerde tüylenmenin fazlalığı, kalın ses… Bu genler sekunder cinsiyet karakterlerini oluşturur.