Ciljevi oporezivanja Fiskalni cilj kao osnovni ali ne

Ciljevi oporezivanja Fiskalni cilj kao osnovni, ali ne i najvažniji Kroz istoriju se mijenjao pogled na značaj i ulogu poreske politike Ekstrafiskalni ciljevi: ekonomski, socijalni, politički, ostali (zdravstveni, kulturni, demografski)

1. Ekonomski ciljevi oporezivanja ® I. Mikroekonomski; ® favorizovanje određenih privrednih grana, ® povećavanje radnog napora poreskih obveznika, ® stimulacija inostranih ulaganja, ® razvoj nedovoljno razvijenih područja, ® podsticanje investicija.

II. Makroekonomski ciljevi ® Stabilnost ® Puna cijena zaposlenost ® Platni bilans

2. Socijalni ciljevi ® Podrazumijeva - nastojanje države da smanji razlike u materijalnom položaju poreskih obveznika. Progresivno oporezivanje, Diferencirano oporezivanje prometa, Standardni odbitak i starosno oslobođenje, Primanja socijalnopolitičkog karaktera,

3. Politički ciljevi 4. Ostali ciljevi: demografski, kulturni, zdravstveni.

Efekti oporezivanja ® Pod efektima oporezivanja se podrazumijeva stvarna promjena do koje u privrednom životu dolazi pod dejstvom instrumenata poreske politike. ® U poređenju sa ciljem, efekti mogu biti željeni ili nepoželjni.

Vrste efekata oporezivanja ® Mikroekonomski efekti: podrazumijevaju promjene u ekonomskom ponašanju fizičkih i pravnih lica, a koje su direktna posljedica ekonomske politike. ® Makroekonomski efekti: Pod dejstvom promjena u ponašanju privrednih subjekata i fizičkih lica dolazi do promjena tržišne ravnoteže, nivoa i strukture nacionalnog dohotka i bogatstva. - Stabilizacioni, odnosno efekti tražnje.

Odbrambeni mehanizam obveznika ® 1. Signalna dejstva poreza (efekat supstitucije): U želji da izbjegne poresku obavezu, obveznik će nastojati da što više umanji predmet oporezivanja (dohodak, dobit, potrošnju, imovinu). Obveznik se opredjeljuje za supstitut koji je blaže oporezovan- zakonita ili nezakonita evazija.

® 2. Cenovni efekti oporezivanja(prevaljivanje): predstavlja postupak u kome se putem cenovnih efekata vrši faktička raspodjela poreskog tereta. - Perkusija: predstavlja zakonsko određivanje poreskog obveznika. - Reprekusija: predstavlja prevaljivanje u užem smislu-obveznik koji je platio porez uspijeva da ga prevali na drugog. Prevaljivanje unaprijed, unazad i bočno. Amortizacija poreza- umanjivanje ne samo prihoda od nekog faktora proizvodnje nego i njegove cijene.

-Incidenca: Predstavlja direktno snošenje poreskog tereta od strane lica koje više ne može da prevali porez. Može biti direktna ako je lice koje snosi poreski teret poreski obveznik, odnosno indirektna ako je poreski teret podsredstvom cenovnih efekata prevaljen od poreskog obveznika ka nekom trećem licu.

3. Difuzija poreza ® Difuzija poreza predstavlja ustvari efekte incidence. - efekat (umanjenja) dohotka, , - efekat stimulacije (radnog napora), * Sa stanovišta ekonomskih veličina ove efekte možemo podijeliti: - efekti na radni napor, - efekti na potrošnju, - efekti na štednju - efekti na investiranje, - efekti na tehnološki progres.

Izbjegavanje plaćanja poreza Porez i evazija su neodvojivi kao čovjek i njegova sjenka Efekti evazije: - Na fiskalni kapacitet, - Socijalnopolitičko stanje (horizontalna pravičnost), - Društvene vrijednosti (moralne i pravne posljedice)

Faktori od kojih zavisi intezitet otpora ® Visina poreskog opterećenja; Rast poreske stope dovodi do sporijeg rasta poreskih prihoda, a od određenog nivoa i do njegovog apsolutnog pada. ® Namjena trošenja sredstava koja su prikupljena porezima; ukoliko su porezi destinirani, obveznik lakše pristaje da ih plaća. ® Poreski oblik; otpor plaćanju porezima je najveći kod neposrednih poreza kod kojih se osnovica utvrđuje primjenom direktne metode. ® Precepcije javnosti o pravičnosti poreskog sistema

Vrste izbjegavanja plaćanja poreza ® 1. Zakonita evazija; predstavlja neplaćanje ili umanjenje poreske obaveze na takava način da to ne dovodi obveznika u sukob sa zakonom. Može biti: - legitimno izbjegavanje, - neprihvatljivo (nelegitimno) izbjegavanje koje istina ne dovodi do kažnjivog ponašanja, ali iznalaženjem “rupe u zakonu” rezultira rješenjima koje zakonodavac nije imao u vidu kada je pisao zakone.

® 2. Nezakonita poreska evazija: Predstavlja takvo izbjegavanje poreske obaveze kod koje dolazi do povrede zakonskih propisa. Najčešći oblici: - Neprijavljivanje djelatnosti, - Neprijavljivanje prihoda (u punom iznosu) - Isticanje odbitka po osnovu nepostojećih rashoda, odnosno rashoda koji nisu vršeni u neoporezive svrhe, - Odbici po nepostojećim osnovama, - Neplaćanje poreza po odbitku, - Neblagovremeno plaćanje.

® Prema razmjerama nezakonita evazija se dijeli na: potpunu, djelimičnu. ® S obzirom na vrstu poreza čije se plaćanje izbjegava imamo: - defraudaciju (poreska utaja). Javlja se kod direktnih poreza, - krijumčarenje (kontrabanda). Javlja se kod poreza kojim se oporezuje potrošnja.

Mjere protiv izbjegavanja plaćanja poreza ® 1. - Mjere protiv neprihvatljive (nelegitimne) zakonske poreske evazije; Test namere, Test postojanja elemenata artificijelnosti “veštačkog”, Test postojanja poreske uštede, Test postojanja rješenja nadležnog poreskog organa

- Mjere za sprečavanje nelegitimne međunarodne poreske evazije: unilatelarne mjere, međunarodne mjere ( bilateralni i multilateralni ugovori)

2. Mjere protiv nezakonite poreske evazije ® Kazneno zakonodavstvo, ® Preventivne mjere: - Podizanje poreske kulture i poreskog morala, - Svođenje poreskog tereta na razuman nivo, - Obuka poreskih inspektora, - Materijalna i kadrovska opremljenost poreskih organa, - Saradnja poreskih i carinskih sa drugim državnim organima, - Nametanje različitih obaveza poreskim dužnicima.