Chn on v xt nghim HIV HAIVN Chng

Chẩn đoán và xét nghiệm HIV HAIVN Chương trình AIDS của Đại học Y Harvard tại Việt Nam

Mục tiêu học tập Kết thúc bài này, học viên sẽ có khả năng: n Giải thích được tầm quan trọng của Tư vấn và xét nghiệm HIV tự nguyện (VCT) • Mô tả “giai đoạn cửa sổ” n Khái quát các xét nghiệm khác nhau dùng để chẩn đoán nhiễm HIV • Mô tả chiến lược xét nghiệm của Bộ Y tế Việt Nam 2

VCT là gì và quan trọng ra sao?

Những nguyên tắc chính về VCT Voluntary: Tự nguyện Khách hàng tự quyết định làm xét nghiệm HIV hay không Counseling: Tư vấn Xét nghiệm HIV luôn đi cùng tư vấn phòng ngừa HIV Testing: Xét nghiệm Trả kết quả xét nghiệm phải tuân theo hướng dẫn hiện hành của Bộ Y tế 4

Tại sao VCT quan trọng? VCT như một điểm khởi đầu: Khách hàng chấp nhận tình trạng huyết thanh Giới thiệu đến các Xử trí sớm các dịch vụ chăm sóc và NTCH điều trị, trong đó có điều trị ARV Giảm lây truyền mẹ con VCT Giới thiệu đến hỗ trợ xã hội và đồng đẳng Điều trị dự phòng và Hướng dẫn tránh thai Tạo thuận lợi thay đổi hành vi 5

Hướng dẫn Bộ Y tế về VCT Trước xét nghiệm • Đánh giá kiến thức khách hàng • Đánh giá nguy cơ khách hàng • Xây dựng kế hoạch giảm thiểu nguy cơ với khách hàng • Chuẩn bị xét nghiệm HIV • Giới thiệu đến các dịch vụ Xét nghiệm HIV • Thực hiện xét nghiệm HIV • Làm tại các phòng xét nghiệm được Bộ Y tế phê chuẩn • Khách hàng thử kế hoạch giảm nguy cơ Sau xét nghiệm • Cung cấp: • Kết quả xét nghiệm • Hỗ trợ thông báo cho bạn tình • Hỗ trợ tâm lý • Chuyển gửi • Thảo luận kế hoạch giảm nguy cơ 6

VCT cho các quần thể đặc biệt Bệnh nhân STI Bệnh nhân lao Người mại dâm Người sử dụng ma túy Các quần thể đặc biệt Phụ nữ mang thai Người quan hệ tình dục đồng giới nam (MSM) 7

Giai đoạn cửa sổ (1) n n Kháng thể HIV mất thời gian để nhân lên và hiện diện trong các xét nghiệm tìm kháng thể Giai đoạn cửa số là giai đoạn từ lúc nhiễm cho đến khi bắt đầu có thể phát hiện được các dấu ấn của HIV bằng xét nghiệm • Bị ảnh hưởng bởi loại dấu ấn của HIV, loại xét nghiệm và bởi cá nhân từng bệnh nhân 8

Giai đoạn cửa sổ (2) n n Đa số người nhiễm xét nghiệm dương tính bằng xét nghiệm kháng thể từ 1 -3 tha ng sau nhiễm Tuy nhiên, giai đoạn cửa số có thể kéo dài cho tới 3 đến 6 tháng • Đặc biệt điều này đúng với những bệnh nhân đồng nhiễm viêm gan C 9

Xét nghiệm HIV và “giai đoạn cửa sổ” Giai đoạn cửa số Giai đoạn không triệu chứng CD 4 Mức phát hiện kháng thể Kháng thể HIV Tải lượng virus 1234567 -12 Tuần 1 2 3 4 5 6 Năm 7 8 9 10 11 12 13 10

Các xét nghiệm huyết thanh học chẩn đoán nhiễm HIV

Tổng quan các phương pháp xét nghiệm HIV n Xét nghiệm kháng thể • Test nhanh • ELISA • Western Blot n Xét nghiệm HIV trực tiếp • Phản ứng chuỗi Polymerase (PCR) • Chứng minh có kháng nguyên virus (kháng nguyên p 24) n Chẩn đoán sớm cho trẻ nhũ nhi • Mẫu máu khô 12

Xét nghiệm kháng thể HIV (1) “Test nhanh” ELISA + _Western Blot _ + _ Dương tính m tính + Đọc kết quả ngay 13

Xét nghiệm kháng thể HIV (2) ELISA nhanh/EIA nhanh (“Test nhanh”) n n n Cho kết quả trong 10 phút đến 2 giờ với mẫu máu, nước tiểu hay nước bọt Cực kỳ hữu ích để có ngay kết quả Hiện có nhiều loại test khác nhau với độ nhạy và độ đặc hiệu tuyệt vời • Xét nghiệm âm tính có thể thông báo là m tính • Kết quả dương tính phải khẳng định bằng xét nghiệm bổ sung 14

Xét nghiệm kháng thể HIV (3) Xét nghiệm Western Blot (WB) n n n Dùng làm xét nghiệm khẳng định Rất đặc hiệu cho HIV Những mẫu cho kết quả âm tính sẽ được thông báo là âm tính 15

Xét nghiệm HIV trực tiếp (1) n n Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) Phát hiện vật liệu di truyền của HIV trong máu Dương tính trong vòng 1 -2 tuần sau nhiễm Có thể xét nghiệm tìm ADN của HIV ở trẻ có mẹ HIV dương tính Có thể dùng để chẩn đoán nhiễm HIV cấp tính ở người lớn trong giai đoạn cửa sổ 16

Xét nghiệm HIV trực tiếp (2) Chứng minh có kháng nguyên virus (kháng nguyên p 24) n n Đôi khi được dùng để sàng lọc hiến máu Cũng có thể dùng để xét nghiệm HIV cho mọi người, đặc biệt là trẻ em Có thể phát hiện được trong vòng 2 -3 tuần sau nhiễm Chuyển âm tính sau khi chuyển đảo huyết thanh và xuất hiện kháng thể anti-p 24 17

Xét nghiệm mẫu máu khô (DBS) (1) n n DBS được sử dụng để tạo thuận lợi cho xét nghiệm ADN của HIV để chẩn đoán HIV sớm cho trẻ nhũ nhi DBS là mẫu máu toàn phần thu thập trên tờ giấy lọc và làm khô DBS có thể được bảo quản và chuyển đến cơ sở xét nghiệm Dùng DBS, trẻ nhũ nhi có thể được xét nghiệm bằng PCR ngay từ lúc 4 -6 tuần tuổi. 18

Xét nghiệm mẫu máu khô (DBS) (2) 19

Các chiến lược xét nghiệm

Chiến lược xét nghiệm Bộ Y tế Chiến lược xét nghiệm • Xét nghiệm dương tính với một trong các xét nghiệm: ELISA, SERODIA, Tại ngân hàng TEST nhanh. máu • Một xét nghiệm sàng lọc đơn giản dương tính: không được truyền máu • Hai xét nghiệm có “định dạng” Sàng lọc ELISA khác nhau thường quy ở • Khẳng định kết quả dương tính nếu những nơi tỷ lệ cả 2 xét nghiệm ELISA đều dương hiện mắc cao tính. • 3 xét nghiệm với “định dạng” ELISA khác nhau Chẩn đoán HIV • Khẳng định kết quả dương tính nếu cả 3 xét nghiệm đều dương tính 21

Đọc kết quả xét nghiệm HIV (1) Người lớn và trẻ em > 18 tháng Kết quả xét nghiệm Chẩn đoán Xét nghiệm kháng thể đầu tiên m tính cho kết quả là không có phản ứng Một mẫu cho kết quả có phản ứng Dương tính qua 3 xét nghiệm sàng lọc Một mẫu cho kết quả trái ngược nhau qua 3 xét nghiệm sàng lọc Không xác định 22

Đọc kết quả xét nghiệm HIV (2) Trẻ em < 18 tháng Khẳng định nhiễm HIV yêu cầu: n n Trẻ dưới 9 tháng tuổi • Hai xét nghiệm PCR dương tính • Thực hiện từ 4 -6 tuần tuổi hoặc càng sớm càng tốt • Ngừng bú mẹ hoàn từ 6 tuần trở lên Trẻ từ 9 đến 18 tháng • Xét nghiệm kháng thể trước • Khẳng định bằng xét nghiệm PCR 23

Hoạt động nhóm nhỏ

Những điểm chính n n “Giai đoạn cửa sổ” là khoảng thời gian từ khi nhiễm cho đến khi phát hiện kháng thể HIV. Chẩn đoán nhiễm HIV gián tiếp qua ELISA, test nhanh, Western blot • PCR, p 24 xét nghiệm trực tiếp chính virus HIV Thời điểm tốt nhất để làm xét nghiệm HIV: • 3 tháng sau lần cuối cùng phơi nhiễm có nguy cơ • Khi khách hàng đã sẵn sàng Cần 3 xét nghiệm dương tính để khẳng định HIV 25