Charakterystyka Edypa Cele lekcji Charakterystyka bohatera Pojcia fatum

Charakterystyka Edypa

Cele lekcji Charakterystyka bohatera Pojęcia: fatum, hybris, hamartia, ironia tragiczna Arystotelesowskie rozumienie bohatera

Odpowiedz na pytania: Dlaczego Edyp opuszcza Korynt, przed czym ucieka? Czy zabijając Lajosa staje się pospolitym przestępcą? Jakie jego cechy ujawniają się w spotkaniu ze Sfinksem? Jak rządzi Tebami? Jak odnoszą się do niego mieszkańcy? Jaki cel przyświeca Edypowi w śledzeniu mordercy Lajosa? Jak odnosi się do przepowiedni Terezjasza i wyroczni? Jak przyjmuje prawdę o sobie?

Dlaczego Edyp opuszcza Korynt, przed czym ucieka? Przeraża go perspektywa zabicia ojca i poślubienia matki. Czy zabijając Lajosa staje się pospolitym przestępcą? Zabija w pojedynku, nie jest pospolitym zbrodniarzem.

Jakie jego cechy ujawniają się w spotkaniu ze Sfinksem? Inteligencja Jak rządzi Tebami? Jak odnoszą się do niego mieszkańcy? Jest dobrym władcą, troszczy się o poddanych, chce ustąpienia zarazy.

Jaki cel przyświeca Edypowi w śledzeniu mordercy Lajosa? Chce zdjąć klątwę z miasta, jest konsekwentny, bezkompromisowy Jak odnosi się do przepowiedni Terezjasza i wyroczni? Terezjasza oskarża o kłamstwo, a nawet posuwa się do odmówienia Pytii zdolności przewidywania przyszłości. Jak przyjmuje prawdę o sobie? Z pokorą, opuszcza Teby, aby spełnić rozkaz wydany przez siebie.

Według Arystotelesa bohater nie powinien być ani dobry, ani zły, tylko możliwie najbardziej zwyczajny. Jego nieszczęścia nie wynikają z tego, że jest podły, niesprawiedliwy, ale dlatego, że „zbłądził” Gdy bohater byłby zbyt dobry, jego tragiczne życie wzbudziłoby u widza oburzenie, a jeśli nieszczęście dotknie człowieka podłego, mogłoby to dostarczyć widzowi przyjemności. Przeciętniak jest najlepszy – również dlatego, że i widzowie najczęściej czują się przeciętni, a wtedy będą identyfikować się z bohaterami scenicznymi. Dzięki temu doznają wstrząsu uczuciowego, oczyszczenia duszy z win, czyli katharsis.

Bohater „nie jest dobry” Wybuchał złością, gdy coś działo się nie po jego myśli Podejrzewał o zdradę Kreona Ludziom, którzy nie chcieli spełniać jego poleceń groził smiercią lub wygnaniem ( Terezjasz, Pasterz) Miał porywczy charakter

Bohater „nie jest zły” Pokonał Sfinksa Kochał swoją rodzinę Sprawiedliwie i mądrze rządził Tebami Chciał za wszelką cenę uratować miasto przed gniewem bogów

Hamartia - bohater „zbłądził” Hamartia – wina tragiczna Bohater zrobił coś szczególnie złego, ale nie ze swojej winy; nie wiedział, ze kieruje nim przeznaczenie i wykonuje wolę bogów; zabił Lajosa, ożenił się z Jokastą Zbłądzenie to niewłaściwe rozpoznanie sytuacji, błędna interpretacja faktów Źródłem wszystkich nieszczęść Edypa jest przeznaczenie

Hybris: fałszywie pojmowana duma, zarozumiałość bohatera, zawsze ściąga na winnego gniew bogów Hybris w losach Edypa: Przekonanie, ze potrafi on oszukać bogów i uniknąć klątwy Sposób traktowania wróżbity Oskarżenie Kreona Wytknięcie Terezjaszowi jego ślepoty

Na czym polega wina Edypa? Grzechem Edypa było zlekceważenie wróżby Tyrezjasza, którego ustami przemawiała delficka wyrocznia. Edyp podejrzewa Tejrezjasza o spisek z Kreonem, gdy ten ostrzega władcę, że jest sprawcą nieszczęść miasta i przepowiada mu zgubę. Edypem kieruje pycha – nie chce przyjąć do wiadomości, że słowa Tejrezjasza są prawdziwe i nie chce zrezygnować z władzy. Stara się wyśledzić mordercę Lajosa, pomimo to, że kolejne wydarzenia potwierdzają, że to on zabił swego ojca. Edyp wbrew rozsądkowi i radom żony dąży do poznania prawdy – grozi śmiercią pasterzowi, który nie chce potwierdzić, czy to Edyp jest dzieckiem znalezionym w górach, synem Lajosa.

Fatum i ironia Grecy (i Rzymianie) w przypadek nie wierzyli. Świadczy o tym obecność w panteonie bogów takich istot jak: Mojry, Tyche, Ananke, Fortuna. Definicja: Fatum (łac. , od fari – ‘mówić’) – ‘to, co przepowiedziane, zły los, zrządzenie bogów’; w kulturze rzymskiej nazwą tą określano bóstwo przeznaczenia (odpowiednik greckich Ananke i Mojr). Fatum więc to niezawiniony, a przy tym nieszczęśliwy bieg wydarzeń w życiu człowieka i całych społeczności (np. rodzin czy miast). Przed fatum nie ma ucieczki – to los zesłany przez bogów; można jedynie, dzięki kapłanom‑wróżbitom, ten los poznać. Definicja: Ironia tragiczna Nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii, którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do zagłady. Ironia tragiczna nazywana jest często ironią losu, ironią obiektywną lub dramatyczną. Jej istotą jest sprzeczność między znaczeniem użytych słów a intencją zawartą w kontekście. Ironia tragiczna nie jest konstrukcją stylistyczną i nie widać jej w przekazie słownym, przejawia się w działaniach bohatera. Jej źródłem jest niezgodność między stanem jego wiedzy o sobie samym a rzeczywistą sytuacją, znaną widzowi lub czytelnikowi. Często jej celem jest wytworzenie dystansu między podmiotem wypowiedzi a samą wypowiedzią.

Po tej lekcji powinieneś umieć: Scharakteryzować bohatera: wymienić jego dobre i złe cechy Wyjaśnić, dlaczego bohater nie mógł być ani dobry, ani zły Wyjaśnić pojęcia (fatum, hybris, hamartia, ironia tragiczna) i zastosować je w odniesieniu do losów Edypa