CHAPTER 6 Politik Ekonomi Mc GrawHillIrwin Copyright 2008

CHAPTER 6 Politik Ekonomi Mc. Graw-Hill/Irwin Copyright © 2008 by The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Politik Ekonomi Tanımı o İktisadi prensiplerin politik karar almanın analizine uygulanmasına politik ekonomi denilmektedir. o Politik ekonomi modelleri, bireylerin devleti kendi çıkarlarını maksimize eden bir mekanizma olarak varsaymaktadır. Bu varsayımla ilgili iki önemli nokta bulunmaktadır. 6 -2

Varsayımla ilgili iki önemli nokta o o Birincisi kendi çıkarı peşinde koşma her zaman etkinsiz sonuçlar doğurması gerekmemektedir. Belirli koşullar altında piyasa kişisel çıkarı tahrip ederek sosyal olarak arzu edilen amaca ulaşılmasını engellemektedir. O zaman sorulması gereken soru politik piyasaları çalıştıran motif nedir şeklinde olmalıdır. Her ne kadar maksimizasyon varsayımı tam olarak doğru olmasa bile analizlerin başlangıcı için iyi bir noktadır. 6 -3

Doğrudan Demokrasi o Başlangıç noktası olarak, doğrudan demokrasilerin bireysel tercihleri nasıl toplumun tercihleri haline dönüştürdüğünü inceleyeceğiz. o İkinci olarak bireylerin tercihlerini doğrudan değil ancak temsilcileri aracılığıyla nasıl sosyal tercihler haline dönüştürdüklerini inceleyeceğiz. 6 -4

Doğrudan Demokrasi-İttifak Kuralı o Demokratik toplumlar kamu harcamalarının düzeyine karar vermekte değişik “oylama” süreçleri kullanırlar. Bu bölümde bunlar incelenecektir. o Daha önce bedavacı probleminin rahatsız edici sonuçlarından bahsedilmişti. Bedavacı sorunu nedeniyle kamusal mallar olması gerektiğinden daha az sunulabilmektedir. Halbuki kamusal mallar etkin miktarda sağlanabilseydi herkesin durumu daha iyi olabilecekti. 6 -5

İttifak (Oybirliği) Kuralı o Buna göre prensipte eğer etkin miktarda kamusal mal sunumu için oylama yapılmışsa uygun vergi sistemi olduğu sürece etkin kamusal miktarı için ittifakla rıza gösterilmiş olacaktır. Erik Lindahl tarafından ittifakla karar alınması için bir süreç önerilmiştir. 6 -6

Hava’nın vergi payı (SE) Adam’in vergi payı (SA) Doğrudan Demokrasi-İttifak (Oybirliği) Kuralı 0’ Dr E SA + SH = 1 Vergi Paylarına Lindahl Fiyatları denilmektedir. S* Dr A 0 r* Lindahl Model Roket miktarı (yıllık) 6 -7

İttifak Kuralının Uygulanabilirliği o Lindahl modeli herkesin kamusal miktarı üzerinde anlaştığı vergi paylarını göstermektedir. Bir müzayedecinin etkin kamusal miktarlarını ve vergi paylarını açık artırma ile bulmaya çalıştığını düşünelim. Bu taktirde çözüm Pareto etkin olacaktır. o Pratik Sorunlar n Stratejik Davranış n Dengeye ulaşmak için gerekli zaman uzun olabilir. Bu durumda iki kişi vardır ancak genellikle çok kişini bulunduğu durumlarda karar alma maliyeti son derece yüksek olabilir. 6 -8

Doğrudan Demokrasi-Ekseriyet (Çoğunluk) Oylama Kuralı o Bir politikanın kabulü için yarıdan bir fazlanın oyuna ekseriyet ya da çoğunluk oylama kuralı denilmektedir. İttifak kuralına ulaşmak zor olduğundan diğer oylama kuralları arzu edilebilirdir. Seçmenler Tercihler Brad Jen Angelina İlk A C B İkinci B B C Üçüncü C A A Üç düzey askeri füze düzeyinde oylama 6 -9

Doğrudan Demokrasi-Ekseriyet (Çoğunluk) Oylama Kuralı o o o Oylama Paradoksu – bireylerin tercihleri tutarlı olmasına rağmen toplum tercihlerinde tutarsızlık olabilir buna oylama paradoksu denilmektedir. Gündem Hilesi (Agenda Manipulation) – oylama sürecinin sırasını arzu edilen çıktıya göre organize etmeye denilmektedir. Oylama sıralamasını kontrol altında tutma. Voter Choice Brad Jen Angelina First A C B Second B A C Third C B A Ekseriyet karar alma kuralı her zaman açık sonuçlar yaratmayabilir. Döngü (cycling) – ikili oylamalarda herhangi bir neticeye ulaşmadan sonsuz defa seçim yapılabilir. 6 -10

Tercihlerin Gösterimi Fayda Tek-Zirveli Tercihler Jen Çift-Zirveli Tercihler Brad Angelina A B C Askeri Füze 6 -11

Tek Zirvelilik ve Çift Zirvelilik o Tek zirvelilik, bireyin en çok tercih ettiği seçenekten herhangi bir yöne doğru hareket edildiğinde faydasının tutarlı bir biçimde azalmasıdır. o Çift zirvelilik, bireyin en çok tercih ettiği seçenekten herhangi bir yöne doğru hareket edildiğinde faydasının önce azalması sonra tekrar artmasıdır. Oylama paradoksuna neden olan durum çift zirvelilik durumudur. 6 -12

Çift Zirveliliğin Pratik Önemi o Özel ikâmelerin Varlığı n o Bir park için seçmenlerin oylama yaptığını düşünelim. Vince’in tercihinin büyük harcamalı park olduğunu düşünelim. Vince büyük harcamalı park için vergi payı artacağından küçük harcamalıyı orta harcamalı parka tercih edecektir. Eğer yakında klüp üyeliği varsa. Tek bir boyutta sıralamanın mümkün olmadığı durumlar. n Boş bir binanın kürtaj kliniği olarak mı, kitabevi olarak mı, asker alma dairesi olarak mı kullanılacağına karar verilmesi örnek olarak verilebilir. 6 -13

Doğrudan Demokrasi – Oy Ticareti (Logrolling-Pork Barrel) Seçmen Projeler Melanie Rhett Scarlet Hastane 200 -55 Toplam Net Yarar 95 Kütüphane -40 150 -30 80 Yüzme Havuzu -120 -60 400 220 6 -14

Doğrudan Demokrasi – Oy Ticareti Logrolling II-Pork Barrel) Seçmen Projeler Melanie Rhett Scarlet Hospital 200 -110 -105 Toplam Net Yararlar -15 Library -40 150 -120 -10 Pool -270 -140 400 -10 6 -15

Doğrudan Demokrasi - Arrow’un Olanaksızlıklar Teoremi o Kollektif Karar Almada Bir Oylama Kuralı İçin Aşağıdaki Kriteler Gereklidir: n n n Seçmenlerin tercihlerinin sıralaması ne olursa olsun netice alınabilmelidir. Bütün muhtemel Çıktılar Sıralanmak zorundadır. Bireysel tercihleri tatmin etmelidir. A>B ise A netice olmak zorunda. Tutarlı Olmalıdır. A>B B>C ise A>C olmak zorunda. Geçersiz Alternatiflerden Bağımsız Olmak Zorunda. Seyahat ve dış yardım seçenekleri sıralarken bunu AIDS tedavisi gibi bir alternatife ilgi kurarak yapmamalıdır. Sosyal tercihler bireyin tercihlerini yansıtamaz. o Arrow’s Olanaksızlıklar Teoremi n Bütün makul oylama kuralı adaletsiz olma gibi bir potansiyele veya çelişkili (paradoksal) sonuçlar üretme potansiyeline sahiptir. n Teoremin Anlamı n Tutarlı oylama kuralları bulmak imkansız değildir ancak garanti edilemez. 6 -16

Ortanca Seçmen Teoremi o Ortanca seçmen teoremine göre; tercihler tek zirveli olduğu sürece, çoğunluk oylama kuralının sonucu ortanca seçmenin tercihini yansıtacaktır. Ortanca seçmen tercih dağılımının tam ortasında tercihlere sahip olan seçmendir. o Gerçek hayatta mali konularda doğrudan demokrasi yerine temsili demokrasi geçerlidir ve seçilmek isteyen politikacılarla seçmenlerin amaçları birbirinden farklıdır. Downs(1957) oy maksimizasyonu hedefleyen politikacıların ortanca seçmenin tercihlerine uygun davranacağını (buna uygun programlar adapte edeceğini) göstermiştir. 6 -17

Temsili Demokrasi – Seçilmiş Politikacılar Seçmen Sayısı Ortanca Seçmen Sol M S Sağ 6 -18

Ortanca Seçmen Modelinin Uygulamaları o İki partili sistem istikrarlı olma eğilimindedir. İki partili sistemler pozisyonlarını merkeze aldıkça istikrarlıdırlar. Merkezden uzaklaşanlar oy kaybına uğramaktadır. o Doğrudan temsilin yerini temsili sistemin alması, sonuçlar üzerinde bir etkide bulunmamaktadır. Her ikisi de ortanca seçmenin tercihlerini yansıtır. 6 -19

Oylamayı Etkileyen Diğer Faktörler o Tek boyutlu sıralama; Eğer tüm politik inançlar tek bir siyasi yelpazede sıralanmazlarsa ortanca seçmen teoremi geçerliliğini yitirir. Yani olumlu bir eylemle ilgili ortanca seçmen ile savunma harcamaları konusundaki ortanca seçmen aynı kişiler olmayabilir. o İdeoloji; Politikacılar sadece oylarını maksimize etmez ideolojileri de ön plandadır. o Kişilik; seçmen kararları projelerce ya da konularca belirlendiği görüşü realist değildir. o Liderlik; seçmen tercihleri bizzat politikacılar tarafından belirlenebilir. o Oy kullanma Kararı 6 -20

Temsili Demokrasi-Kamu Görevlileri o Bürokratların İşlevi o Bürokratların Amaçları; 4 P (Güç-Power, Terfii-Promotion, Ödeme-Payment, İtibar. Prestige). 6 -21

Niskanen’nin Bürokrasi Modeli C $ V Cari Çıktı Miktarı Etkin Çıktı Miktarı 0 Q* Qbc Q per year 6 -22

Temsili Demokrasi – Rant Kollama $ Rant S=MM D MR Yıllık Fıstık Üretimi 6 -23

Temsili Demokrasi – Diğer Aktörler o Yargı o Çıkar Grupları o Gazeteciler (Görsel ve Yazılı Basın) o Uzmanlar 6 -24

Politik Sistemin İyileitirilmesine Yönelik Çalışmalar o o Bürokratik müşevviklerin Değiştirilmesi n Finansal müşevvikler n Özelleştirme Mali Kurumlarda Değişiklik n Mali Disiplin n 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunu 6 -25