CHAPTER 12 Gelirin Yeniden Datm Kavramsal Konular Mc

CHAPTER 12 Gelirin Yeniden Dağıtımı: Kavramsal Konular Mc. Graw-Hill/Irwin Copyright © 2008 by The Mc. Graw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Türkiye’de Hanehalkı Gelir Dağılımı Yüzde 20'lik grupların gelirden aldığı paylar, 2004 -2005 Türkiye Kent Kır Yüzde 20'lik gruplar 2004 2005 100. 0 6. 1 6. 4 6. 3 6. 1 İkinci yüzde 20 10. 7 11. 1 10. 8 11. 5 11. 2 11. 3 Üçüncü yüzde 20 15. 2 15. 8 15. 2 16. 0 15. 8 15. 9 Dördüncü yüzde 20 21. 9 22. 6 21. 4 22. 6 22. 7 22. 6 Beşinci yüzde 20(2) 46. 2 44. 4 46. 1 43. 5 43. 9 44. 2 Gini Katsayısı 0. 40 0. 38 0. 39 0. 37 0. 38 Toplam Birinci yüzde 20(1) Toplam gelirden en az pay alan grup (2) Toplam gelirden en fazla pay alan grup 12 -2

Fakirliğin Ölçümü (Measuring Poverty) o Fakirlik Çizgisi (Poverty line); minimum seviyede yeterli bir hayat standardı için gerekli olan reel gelir seviyesine fakirlik çizgisi denilmektedir. n Fakirlik çizgisinin hesaplanmasında ilk adım yeterli standard beslenme için gerekli diyetin minimum maliyetini hesaplamaktır. İkinci adım değişik büyüklükteki ailelerin gıda harcamalarının gelir içindeki payını bulmaktır. Fakirlik çizgisi bu oranının yeterli diyet maliyeti ile çarpımı ile hesaplanmaktadır. 12 -3

Gelir Dağılımında Adaletsizliğin Ölçümü o Gini katsayısı; gelir eşitsizliğinin ölçülmesinde kullanılan bir katsayıdır. O ile 1 arasında değer alır. Küçük gini katsayısı daha adil bir gelir dağılımını ifade ederken yüksek gini katsayısı adaletsiz bir gelir dağılımını göstermektedir. 12 -4

Gelir türlerine göre yıllık kullanılabilir fert gelirlerinin oransal dağılımı, 2004, 2005 (15 ve daha yukarı yaştakiler) Türkiye Kent Kır 2004 2005 % % % 100. 0 38. 7 39. 2 44. 5 45. 6 23. 9 23. 4 3. 5 3. 3 2. 9 2. 8 5. 0 4. 7 Müteşebbis 31. 8 28. 8 25. 7 22. 2 47. 5 44. 8 Gayrimenkul 2. 7 2. 9 3. 2 3. 6 1. 3 1. 2 Menkul kıymet 2. 2 2. 7 2. 3 2. 9 2. 0 2. 2 21. 2 23. 0 21. 6 22. 8 20. 2 23. 6 Gelir Türleri Toplam Maaş ve ücret Yevmiye Transfer 12 -5

Gelir Dağılımı ile İlgili Verilerin Yorumlanması o İstatistik kurumlarının topladığı veriler sadece nakit gelirle ilgilidir. n o o o aynî transferler hesap dahilinde değildir (örneğin ev hanımları, ev sahibi olanlar). Resmî veriler vergileri ihmal etmektedir. Bütün veriler vergi öncesidir. Gelir yıllık olarak ölçülmektedir. Halbuki gelir yıldan yıla fark edebilir. Yaşamboyu gelir dikkate alınmalıdır ancak hesaplaması zordur. Gelirden ziyade tüketimin ekonomik refahın göstergesi olarak alınması gerektiği zira tüketicilerin gelirden değil fakat tüketimden fayda sağladıkları ifade edilmektedir. 12 -6

Basit Faydacı Sosyal Refah Fonksiyonu (Simple Utilitarianism) o o o Faydacı Sosyal Refah Fonksiyonu: W = F(U 1, U 2, , , Un) “Promote Greatest Good for Greatest Number” Toplamacı Sosyal Refah Fonksiyonu W = U 1 + U 2 + … + U n n Varsayımlar o o Bireylerin benzer fayda fonksiyonları vardır ve fayda gelire bağlıdır. Gelirin marjinal faydasının azalan olduğu varsayılmaktadır. Gelirin toplam miktarı sabittir. Bu varsayımlar altında devlet tam eşitlik sağlanana kadar geliri yeniden dağıtması gerekir. 12 -7

Peter’in marjinal faydası Paul’in marjinal faydası Gelir Eşitsizliği Uygulamaları Toplumun Paul bu kadar net kazancı. fayda e kazanmaktadır. f Peter’in bu kadar fayda kaybetmektedir. d c MUPeter Paul’ün Geliri 0 Paul’ün Geliri Peter’den ab’yi Sosyal al ve Paul’a ver. Refah Maksimum a b I* MUPaul Peter’in Geliri 0’ Peter’’in Geliri 12 -8

Varsayımların Değerlendirilmesi o o o Varsayım 1; temel olarak bireylerin benzer fayda fonksiyonuna sahip olduğunu tespit etmek imkansızdır. Çünkü mal ve hizmet tüketmekten elde edilen hazın objektif bir ölçüsü yoktur. Varsayım 2; mallar için marjinal faydanın azaldığı varsayımı gerçekçi iken gelir için aynı şeyi söylemek pek mümkün değildir. Örneğin gelirin marjinal faydası sabit olursa ne olur? Varsayım 3; bireylerin faydaları hem gelire hem de boş zamana bağlı olduğu durumda yeniden dağıtım politikaları bireylerin boş zaman ve çalışma tercihlerini değiştirerek toplam geliri azaltabilir. 12 -9

Maximin Kriteri (Rawlscı Sosyal Refah Fonksiyonu)(The Maximin Criterion) o Sosyal Refah Fonksiyonu W = Minimum(U 1, U 2, …, Un) o Maximin kriteri – En iyi yeniden dağıtım politikası toplumda en kötü durumunda olanın durumunu iyileştiren politikadır. o Rawlsyan sosyal refah fonksiyonu orjinal durum kavramına dayanmaktadır. Rawls insanların toplumdaki yerlerinin ne olduğunu bilmedikleri bir durumdan hareket etmektedir. Buna “cahillik peçesi” (veil of ignorance) denilmektedir. 12 -10

Pareto Etkin Gelirin Yeniden Dağıtımı o Yeniden dağıtım her zaman birilerinin durumunu kötüleştirir mi? Hem toplamacı, hem de maximin kriterine göre gelir dağılımı pareto iyileştirme değildir. Ancak bireyler diğergam (alturistic) ise bu taktirde fayda fonksiyonu aşağıdaki gibi olur. Bu tipik bir dışsallık problemidir. o Fayda Fonksiyonu Ui = F(X 1, X 2, …, Xn, U 1, U 2, …, Ui-1, Ui+1, …, Um) o Gelir Dağılımı Kamusal Bir Maldır. Zira eşitsizliğin derecesi herkesin faydasını etkilemektedir. Sosyal güvenlik ağı. Herkes kendi kontrolünün dışındaki sebeplerle fakir duruma düşebilir. Bu fikir 17. yüzyıl düşünürü Hobbes’a aittir. Sosyal istikrar. Eğer insanlar çok fakir duruma düşerse bu taktirde suç, talan ve başkalarının malına tecavüz olayları artabilir. o o 12 -11

Gelir Dağılımı ile İlgili Diğer Düşünceler o Sürece karşı Çıktı n n Gelir dağılımının adil olması gelirin yeniden dağıtılması ile ilgili sğreçlerle yargılanmaktadır. Robert Nozick o o o Toplumun geliri yeniden dağıtması gibi bir durum söz konusu değildir zira toplumun yeniden dağıtılacak bir geliri yoktur. Sadece bireylerin geliri vardır. Hareketlilik (Mobility) Gelir gurpları arasında bir üst veya daha üst gelir gruplarına geçme durumu olduğunda gelir dağılımı ahlaki bir konu olmaktan çıkmaktadır. Örneğin ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, 1960 yılında en düşük gelir gurubunun çocukları 1990 yılında yetişkin olduklarında daha yüksek gelir grupları arasında yer almaktadırlar [Hertz 2006]. Yolsuzluk (Corruption)Glaeser, Scheinkman ve Shleifer [2003] kanun hakimiyetini olmadığı ülkelerde gelir dağılımındaki eşitsizliğin ekonomik büyüme üzerine çarpıtıcı etkilerinin olduğu tespit etmişlerdir. 12 -12

Harcama Yansıması (Expenditure Incidence) o o Cari harcamaların reel gelirin dağılımı üzerine etkisine harcama yansıması denilmektedir. Devlet vergilendirme ve harcama politikası ile gelir dağılımını etkilemektedir. Harcama yansımasının tespit etmek birkaç nedenden dolayı son derece zordur. Nisbi fiyat etkisi (Relative price effects) Kamusal Mallar (Public goods) Aynî transferlerin değerlendirilmesi (Valuing in-kind transfers) 12 -13

Diğer Mallar Aynî Transferler (In-kind Transfers) Peynirin Kilosu 1 TL Diğer Malların Fiyatı 1 TL 420 H E 3 340 A F 300 260 U E 1 20 60 B 150 D 210 Aylık Peynir Miktarı 12 -14

Diğer Mallar Aynî Transfer (In-kind Transfers) 420 H A 300 F E 5 168 E 4 136 82 126 B 150 D 210 Aylık Peynir Miktarı 12 -15

Aynî Yardımların Nedenleri o o o Fırsat Eşitliği (Commodity egalitarianism); örneğin herkesin içinde yaşanabilir bir eve sahip olması. Refah Dolandırıcılığını Azaltmak (Reduce welfare fraud); ihtiyacı olmayanlara yardım yapılmasını engelleyebilir. Politik Faktörler (Political factors); sadece yardımı alana değil ancak malı üreten açısından bir kazanç olduğu için politik olarak arzulanır. 12 -16