Centrum voor Onderwijs en Leren Niet extra maar

Centrum voor Onderwijs en Leren Niet extra maar anders Hoogbegaafdheidsdidactiek VO Landelijke netwerkdag begaafdheids-coördinatoren en talentcoaches 16 april 2015 Heleen Wientjes Universiteit Utrecht en Stichting Perdix

Centrum voor Onderwijs en Leren Invalshoeken 1. Wat is leren en waar zie je het aan? 2. Doelen VWO-onderwijs en de lerende daarbinnen 3. Handvatten voor de docent bij het ontwikkelen, starten, in gang houden en afronden van leerprocessen • mbt leerstof • mbt interactie (‘de docent als leermiddel’) • mbt toetsing

Wie is de leerling Centrum voor Onderwijs en Leren

Onderwijs ‘‘op maat’’ ‘ Centrum voor Onderwijs en Leren

Waar wil ik de ll brengen Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren Invalshoek 1 Wat is leren en waar zie je het aan?

Centrum voor Onderwijs en Leren Wat is leren? Het proces van grenzen verleggen in weten, begrijpen en kunnen, op weg naar en in dat gebied van kennis, inzicht en bekwaamheden dat • nieuw is en belendend aan wat de leerling zich al eigen maakte, en dat • de leerling niet op eigen kracht kan ontsluiten. : De zone van naaste ontwikkeling

Centrum voor Onderwijs en Leren DUS:

Centrum voor Onderwijs en Leren HOERA EEN FOUT

Centrum voor Onderwijs en Leren MOEILIJK MOET

Centrum voor Onderwijs en Leren NIET EXTRA MAAR ANDERS

Centrum voor Onderwijs en Leren vraag Waaraan kun je waarnemen 1. dat er een leerproces bezig is 2. dat het een bij de leerling passend leerproces is

Centrum voor Onderwijs en Leren Invalshoek 2 Doelen VWO-onderwijs en de lerende daarbinnen

Centrum voor Onderwijs en Leren 1. Wie is ‘de’ VWO-leerling en 2. waar gaat hij/zij naar toe? 1. Aanwezig potentieel van denken en werken 2. Wetenschappelijk onderwijs

VWO denkt conceptueel (geheel deel) denkt autonoom denkt onderzoeksgericht Centrum voor Onderwijs en Leren

Leerling-observaties Centrum voor Onderwijs en Leren Autonoom - denkt ‘out of the box’ - verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar - heeft eigen (vaak originele) aanpak - weerstand tegen strandaardstrategieën en dito oplossingen, voorkeur voor eigen strategie - ‘eigenwijs’ gedrag - Denkt verder dan z’n neus lang is - Intelligente humor, doordenkertjes - Creatieve onverwachte ideeën Conceptueel - Onverwachte vragen, suggesties, verbanden - Groot gehele overzien - Grote denkstappen zetten - Analoog denke - creatieve ideeën - denken als een expert in het vakgebied Onderzoekend - vraagt naar waarom, waardoor, hoe - kijkt door vanzelfsprekendheden heen - zoekt verklaringenbedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing Meer-/hoogintelligent - Groot kennisbestand - Onthoudt snel en veel - Leergierig - Brede interesse - Zeer goed geheugen - Kan rationeel logisch denken

Centrum voor Onderwijs en Leren Invalshoek 3 Handvatten voor de docent bij het ontwikkelen, starten, in gang houden en afronden van leerprocessen • mbt leerstof • mbt interactie (‘de docent als leermiddel’) • mbt toetsing

Centrum voor Onderwijs en Leren Wat betekent dit voor de didactische aanpak?

Centrum voor Onderwijs en Leren MOEILIJK MOET

Centrum voor Onderwijs en Leren Waar is het ‘moeilijk’? Op weg naar de zone van naaste ontwikkeling dus werken op de grens tussen wél en nog nièt weten, snappen en kunnen [1] L. S. Vygotsky, 1978

Centrum voor Onderwijs en Leren Op welke manier ‘moeilijk’? AANSLUITEN BIJ DENK- EN WERKKENMERKEN van de meer-/(hoog)intelligente leerling

Verdiepen: methode uit- en aankleden De reguliere leerstof aanpassen aan de denk-/werkstijl van de leerling Centrum voor Onderwijs en Leren 1. Schrappen wat niet nodig is voor deze leerlingen 2. opdrachten uit het boek vervangen door ‘lekker lastige’ opdrachten

Centrum voor Onderwijs en Leren methode uitkleden Diagnose kaliber boek via schema Bloom/Krathwohl en deze vragen: § wat zijn de doelen § welke leerweg biedt de methode § wat daarvan is onnodig (zelfs belemmerend vaak) voor deze lln § hoe past leerweg bij leerpotentieel (conceptueel/onderzoekend/autonoom denken)

soort doel ken- onthouden begrijpen toepassen analyseren evalueren iets nieuws maken of uitdenken, creëren Centrum voor Onderwijs en Leren nis feiten concepten Metacognit- ie - Vakgebon- den vaardighe- den Metacog- nitie - vak- onafhanke- lijke Vaardighe- den

methode aankleden: lekker lastige opdrachten maken Centrum voor Onderwijs en Leren Drie ‘opstapjes’: 1. Onderzoekend leren 2. Taxonomy of educational objectives van Bloom 3. Hogere denkvaardigheden inzetten (denk aan ‘thinking through …’)

Centrum voor Onderwijs en Leren Onderzoekend leren

onderzoekend leren Centrum voor Onderwijs en Leren VAAK in het boek consumptief reproductiegericht leren § Theorie, formule, procedure geven § Toepassen § ‘leren’ § Toetsen [en daarna vaak vergeten] VERVANGEN DOOR onderzoekend leren § Situatie(s) waarin het verschijnsel voorkomt § Ontdek-vraag § Uitzoeken: analyse, logisch redeneren, conclusie § Snappen – makkelijk(er) onthouden en/of oproepen

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld Reproducerend leren Alle negen koppelwerkwoorden opsommen, terugvinden/benoemen in zinnetjes, ‘leren’, toets Onderzoekend leren Aantal teksten met hulp- en koppelwerkwoorden, identificeren, analyseren op functie, abstraherend formuleren wat die resp. functies zijn

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld Reproducerend leren Steden a, b en c dreven handel met …; we noemen ze Hanzesteden omdat …. Onderzoekend leren een kaart met (o. a. ) de Hanzesteden erop; vraag: wat kun je uit die kaart afleiden/vermoeden over de functie(s) van de steden die je er ziet

voorbeeld Centrum voor Onderwijs en Leren Reproducerend leren De regel over geslacht en getal geven en vervolgens invuloefeningen laten maken Onderzoekend leren een aantal zinnen met dezelfde adjectieven maar verschillend geslacht en getal van de znw Vraag: wat valt je op aan de adjectieven en hoe zou je dat kunnen verklaren?

voorbeeld Centrum voor Onderwijs en Leren Reproducerend leren - De definitie van een vierkant uit het hoofd leren Onderzoekend leren - Zelf een sluitende definitie van een vierkant formuleren

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld Reproducerend leren Verschillende toonladders (aantal kruisen en mollen) uit het hoofd leren Onderzoekend leren Opdracht: er zit een systeem achter het verschil tussen de toonladders. Welk?

voorbeeld Centrum voor Onderwijs en Leren Reproducerend leren - Versnelde beweging is … - dat zet je in diagram als volgt: … - maak van de volgende versnelde bewegingen een diagram Onderzoekend leren - Op welke manier(en) kun je een grafische weergave van een versnelde beweging maken?

voorbeeld Centrum voor Onderwijs en Leren Reproducerend leren - Een ontbrandingsproces …. Onderzoekend leren - Zie het filmpje/foto’s over de Zeppelin Hindenburg die in 1937 in brand vloog - Wat zou daar gebeurd kunnen zijn? Je kunt je boek als naslagwerk gebruiken

Centrum voor Onderwijs en Leren Bloom

taxonomie onderwijsdoelen Bloom Centrum voor Onderwijs en Leren kennis inzicht toepassing analyse synthese evaluatie

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld In deze kast ligt een verzameling planologische gegevens over (de stad van de school). Kaarten, archiefstukken, maquettes … De vraag is: wat kun je in onze stad zien van de invloed van de industrialisatie. Bestudeer het materiaal als een ware detective.

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld Je krijgt een stuk speelgoed of een ander object dat werkt volgens een of meer natuurkundige principes Speel ermee en observeer hoe het werkt Leg uit volgens welke natuurkundige principes dit werkt

Centrum voor Onderwijs en Leren Hogere denkvaardigheden (higher level thinking)

Centrum voor Onderwijs en Leren Hogere denkvaardigheden § Analyseren § Categoriseren § Vergelijken § Evalueren § Generaliseren § Deduceren § Relateren § Ordenen § etc

Centrum voor Onderwijs en Leren voorbeeld Hier heb je vier termen uit dit hoofdstuk. Beredeneer van elk van de vier waarom ze niet in dit rijtje thuishoren Maak zelf zo’n rijtje voor (het) volgende (of voorafgaande) hoofdstuk(ken) – gaan we volgende keer aan elkaar geven Maak een vierhoek van drie termen horizontaal en verticaal -waarbij voor elke term van de horizontale en verticale rijen te verdedigen is dat hij er niet thuis hoort

voorbeeld Centrum voor Onderwijs en Leren 1. Je bent een calciumcarbonaat molecule in zee tijdens en na het Jura. Vertel je verhaal. 2. Je bent een aminozuur molecule in visproteine tijdens de reis door het menselijk spijsverteringssysteem Vertel je verhaal. 3. Je bent een koolstofatoom in een calciumdioxide molecule die op het punt staat het blad van een plant binnen te gaan. Vertel je verhaal. 4. Je bent een grafiek. Vertel je verhaal.

Centrum voor Onderwijs en Leren Hoe weet je nu of het voldoende ‘op maat’, dus moeilijk genoeg is?

Centrum voor Onderwijs en Leren Moeilijk genoeg? BV: werk top down Begin met een behoorlijk lastige opdracht en heb een aantal ‘hints’ achter de hand Kijk wie er zo mee aan de slag kan, wie met een enkele hint etc. - totdat iedereen in de eigen zone van naaste ontwikkeling verkeert. Hou de eerste groep ook in de gaten, als te gemakkelijk ter plekke moeilijker maken (complexer, abstracter, net wat passend is)

Centrum voor Onderwijs en Leren Wanneer is docent genoeg ‘op maat’?

Docent als leermiddel ‘op maat’ Centrum voor Onderwijs en Leren Laten merken dat je potentieel van de leerling onderkent, waardeert, en daarnaar handelt. Dus: § Eisen stellen § Lastig durven zijn ipv populair § Leerling serieus nemen als lerend en denkend persoon § Belangrijkste functie: leerproces ontwerpen en begeleiden. § Inhoudelijk gezaghebbend, betrouwbaar, respect afdwingend

Centrum voor Onderwijs en Leren toetsen

Centrum voor Onderwijs en Leren Toetsen Onderscheiden: - Leerrendement individuele leerling (leerlinggericht) - Kwaliteit leerresultaat in relatie tot einddoel (productgericht) - Beide belangrijke bronnen van informatie over effectiviteit van leerproces

Centrum voor Onderwijs en Leren Wanneer is docent genoeg ‘op maat’?

Centrum voor Onderwijs en Leren Gedifferentieerd toetsen - ‘Afrekenen’ op formele eisen - Als potentieel hoger dan dat: vorm bepalen waarin dat erkend en gewaardeerd wordt (bv: bijlage bij rapportage vorderingen) - voorbeeld Trinitas gym Almere: een Certificaat en uiteindelijk op diploma aantekeningen van de certificaten - Afhankelijk van schoolcultuur nagaan of honoreren binnen het cijfersysteem noodzakelijk is

Rapportage leerlingen over leerrendement vaak heel betrouwbaar Centrum voor Onderwijs en Leren Leerling rapporteert na afloop (bij voorkeur in een evaluatiegesprek) • ik weet meer namelijk … • Ik begrijp meer (of beter), namelijk … • ik kan meer (of beter), namelijk … • Het was heel erg ………. . nauwelijks moeilijk • Ik heb heel erg …………… eigenlijk niet hard moeten werken/ploeteren/afzien • Achteraf bezien vond ik het heel erg …………. nauwelijks leuk, fijn, interessant om te doen

Centrum voor Onderwijs en Leren Onder presteren vragen

Onderpresteren oorzaak - gevolg Centrum voor Onderwijs en Leren § Onderpresteren door consequent onder-vragen: • Te gemakkelijk werk • Te weinig werk • Te vaak ‘meer van hetzelfde‘ § En dan: • Niet ontwikkelen van werkstrategieën • Onverwachte lacunes in kennis en werkstrategieën • Beperkend mentaal leermodel • Mentaal onder-traind en onder-voed • Weerzin tegen ‘leren op school’

Centrum voor Onderwijs en Leren True engagement comes from learning activities that challenge young people to stretch above their current comfort level J. Renzulli, 2008 (en dat geldt voor onder- en bovenbouw)