Cbr drsi tqdimat VII sinif Xtti funksiya v

Cəbr dərsi – təqdimat. �VII sinif �Xətti funksiya və onun qrafiki. �Göygöl rayon Üçtəpə kənd orta məktəbin müəllimi – Nurlan Quliyeva

ı qrup – arqument ıı qrup – funksiya ııı qrup – uyğunluq ıv qrup - çoxluq

Mövzunun adını araşdıraq Sual: Funksiya sozünün mənasını deyin? Cavab: Funksiya latın mənşəli sözdür. Yerinə yetirmək mənasını verir.

Sual 1) Şagirdin funksiyası hansıdır? 2) Müəllimin funksiyası hansıdır? 3) Oğlanın funksiyalarını sadalayın. 4) Qızın funksiyasını sadalayın.

Komandaların cavabları 1) Şagirdin fəaliyyəti oxumaq, öyrənmək, biliklərini tətbiq etmək və cavab verməkdir. Fəaliyyətlərinə görə məktəbdə qazandıqları şagirdin funksiyasıdır. 2) Müəllimin fəliyyəti dərsi qurmaq, bilikləri mənimsətmək, müzakirələr aparmaq, qiymətləndirmək və sairədir. Nəticə funksiyadır. 3) Şagird evdə övladdır 4) Müəllim evdə valideyndir

Sual: Təbiətdəki funksional asılığa aid misallar göstərin. Cavablar Suyun artması yağıntıdan asılıdır. Qaynama temreparurdan asılıdır. Zəlzələlər textonik hərəkətlərdən asılıdır. Quraqlıq havaların isti keçməsindən asılıdır.

Müəllimin şərhi: �y = kx + b şəklində olan funksiyaya xətti funksiya deyilir. � x-sərbəst və y-asılı dəyişəndir. Onlar arasındakı asılılıq düz mütənasib asılılıqdır. Yəni, iki dəyişən kəmiyyətdən birini artması ilə o biri də artır və ya əksinə. � k və b ədədlərdir. k mütənasiblik əmsalı, b sərbəst həddir.

Sual: f (x) = 2 x + 3 funksiyası haqqında nə deyə bilərsiniz? �Cavab: �Xətti funksiyadır � Sərbəst dəyişənin dərəcəsi vahiddir. �Qrafiki düz xətdir. �Sərbəst dəyişən istənilən qiyməti ala bilər. D(f) = R �Asılı dəyişən arqumentdən asılı qiymətlər alır. E(f) =R

Sual: f (x) = 2 x + 3 funksiyasının qrafiki necə qurunlur? �Cavab: � f (x) = 2 x + 3 funksiyasında x-ə qiymət verib y-i tapırıq. � Qrafik düz xətt olduğundan İki nöqtə tapılır-duz xətt iki noqtədən keçir. � Nöqtələri düzbucaqlı koordinat sistemində qeyd edirik. � Nöqtələri birləşdirib düz xətt alırıq. x 0 -1, 5 2 x + 3 3 0

Tapşırıq: y = kx + b , b = 0 olduqda, y = kx şəklinə düşür. Xətti funksiyada x-in dərəcəsi 1 - dir. 1 –in yerinə a yazaq. Funksiya y = kx^a şəklində olacaq. a-ya mənfi, müsbət, tam, kəsr , sıfır verməklə müxtəlif funksiyalar alın. �Cavablar: � 1) y = kx^a, a=1, y = kx – koordinat başlanğıcından keçən xətti funksiya. � 2) y = kx^a, a = 2, y = kx^2 – kvadrat funksiya. � 3) y = kx^a, a = 3, y = kx^3 – kub funksiya. � 4) y = kx^a, a = 0, y = kx^0 � 5) y = kx^a, a = -1, y = kx^-1 � 6) y = kx^a, a = ½, y = kx^1/2

Müəllimin şərhi: � 1) y = kx^a, a = 0, y = kx^0 olduqda, y = k olur. Sıfır üstlü kəmiyyətlər vahid verir. x üstü sıfır vahiddir. y = 3, xətti funksiyadır, qrafiki absis oxuna paraleldir. � 2) y = kx^a, a = -1, y = kx^-1 olduqda, y = k/x olur Mənfi üstlü kəmiyyət bir kəsrə bərabərdir. Kəsrin sürəti vahid, məxrəci müsbət üstlü kəmiyyətdir. y = k/x – tərs mütənasıb asılılıqdır, qrafiki hiperbola əyrisidir. � 3) y = kx^a , a = ½, y = kx^1/2, dəyişəni kök altında olan funksiyadır, qrafiki hiperbola əyrisi verir.

Sual: Bazardakı malın qiymətinə sərbəst dəyişən kimi baxıb satılan malın miqdarı haqqında fikirinizi söyləyin. �Cavab: �Az pula çox mal almaq istərdik. �Ucuz mal almaq olar. �Mal çox olanda qiymət aşağı olur. �Bahalı maldan az alırıq

Müəllimin şərhi: � Bazardakı qiymətə görə satılan malın miqdarını tələb funksiyasının köməyi ilə izah etmək olar. Tələb funksiyası bazarın vəziyyətini alıcı baxımından izah edir. Alıcı maraqlı olur ki az pula daha çox mal alsın. Qiymətə görə bazarın tələbi meydana gəlir. Şünki burada qiymət sərbəst dəyişəndir. Yeni alici ona əsaslı təsir ede bilmir. Satılan malın miqdarı yeni teleb giymətə gorə müəyyənləşir. Bunu y = 6 – 3 x funksiyasının köməyi ilə göstərmək olar. x – qiymət, y – satılacaq malın miqdarıdır. � x = 1, y = 3 � x = 2, y =0 göründüyü kimi qiymət artdıqca satış sıfra yaxınlaşır. � Funksiyanı ümumi şəkildə y = b - kx kimi göstərilir. b- ümumi malın miqdarı, kmütənasiblik əmsalıdır. 3 2. 5 2 1. 5 Series 2 1 Series 1 0. 5 0 x 6 -3 x

Komandalarin işci vərəqlərindən birinin nümünəsi �Funksional asılılığı necə basha düşürsünüz nədir? �Tərs mütənasib və düz mütənasib asılılığa aıd misallar göstərin. �Xətti funksiya y = 0, 6 x + 5 düsturu ilə verilmişdir. x = -2, 5; 0; 3, 5 olduqda y-in uygun qiymətlərini tapın. �y = - 4 x + 1 funksiyasının qrafikini qurun. �y = -1, 5 x + 9 düsturu ilə verilmiş xətti funksiyanın qrafiki Oy oxunu hansı nöqtədə kəsir?

İndi testləri həll edək

Qiymətləndirək I qrup – arqument II qrup – funksiya III qrup – uyğunluq IV qrup - çoxluq

M ənbələr Cəbr – VII Konstruktiv təlim-Fatma xanım Bünyatova www. kitabxana. net www. google. az www. az. wikipedia. org