CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Canllar ortak zelliklerine bakarak belirli gruplar

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI §Canlıları, ortak özelliklerine bakarak belirli gruplar altında toplamaya Sınıflandırma denir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 1

Canlıların ortak özellikleri: § § § § § Beslenme Üreme Boşaltım Solunum Hareket(Aktif veya Pasif) vb. Hücresel yapıya sahip olma Metabolizmaya sahip olma Uyarana tepki verme Biyosentez olayları Büyüme- Gelişme Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 2

Canlıları Sınıflandırırken; § Paleontolojik kalıntılardan(=Fosillerden) § Evrim Basamaklarından § Embriyolojik gelişim evrelerinden § Protein benzerliklerinden § Homolog organlarından yararlanılır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 3

İki çeşit sınıflandırma yapılmıştır: § AMPİRİK SINIFLANDIRMA § FİLOGENETİK SINIFLANDIRMA § Aristo tarafından § Canlıları, evrim yapılmıştır. basamaklarına, fizyolojik, § Aristo, canlıları dış morfolojik, anatomik görünüşlerine bakarak; özelliklerine, embriyolojik -Hayvanlar(suda, karada, gelişim evrelerinin ve havada yaşayanlar) proteinlerinin benzerliğine, -Bitkiler(otlar, çalılar, ağaçlar) homolog organlarına olarak iki grupta toplamıştır. bakarak yapılan sınıflandırmadır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 4

SINIFLANDIRMA BİRİMLERİ § § TÜR-CİNS-FAMİLYA-TAKIM-SINIF-ŞUBE-ALEM En küçük sınıflandırma birimi türdür. En büyük sınıflandırma birimi alemdir. Türden aleme doğru gidildikçe; -Birey sayısı artar. -Ortak özellikler azalır. -Canlı çeşitliliği artar. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 5

TÜR § Ortak bir atadan gelen, fizyolojik, morfolojik, anatomik benzerlik gösteren, embriyolojik gelişim evreleri benzer, protein benzerlikleri diğer canlılardan daha fazla olan ve çiftleştirildiklerinde kısır olmayan oğul döller verebilen canlıların oluşturduğu topluluktur. § Aynı türün sağlıklı olan bireylerinde kromozom sayısı sabittir, değişmez. § Farklı türden canlıların kromozom sayısı aynı olabilir. Ör: İnsan 2 n=46, Moli balığı 2 n=46 § Canlıların gelişmişlik düzeyleriyle kromozom sayıları arasında bağlantı yoktur. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 6

Tür Adlandırması(İkili adlandırma) § Tür adlandırması ikili adlandırma ile yapılır. Tür adı § Ör: Pinus nigra(=karaçam) Cins adı Türün tanımlayıcı adı Pinus orientalis(=anadolu çamı) § Cins isimleri aynı olan canlılar yakın akrabadır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 7

Hücre Yapılarına Göre Canlıların Sınıflandırılması Prokaryot Hücre Monera Alemi • Virüsler • Bakteriler • Mavi-Yeşil Algler Ökaryot Hücre Protista Alemi • Protozoa -Silliler -Kamçılılar -Kökbacaklılar -Sporlular • Algler -Yeşil Algler - Kırmızı Algler -Esmer Algler • Cıvık Mantarlar Fungi Alemi -Küf Mantarı -Pas Mantarı -Maya Mantarı -Şapkalı Mantar Bitkiler Alemi • Çiçeksiz Bitkiler -Karayosunları -Eğreltiotları • Çiçekli Bitkiler -Açık Tohumlular -Kapalı Tohumlular *Tek çenekliler *Çift çenekliler Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ Hayvanlar Alemi • Omurgasızlar -Süngerler -Sölenterler -Solucanlar *Yassı *Halkalı *Yuvarlak -Yumuşakçalar -Eklembacaklılar -Derisidikenliler • Omurgalılar -Balıklar -Kurbağalar -Sürüngenler - Kuşlar - Memeliler 8

ARKEBAKTERLER § Dünyamızın ilk sakinleri Prokaryotik Arkebakterilerdir. 1. Yoğun tuz içeren sıvı ortamda, 2. Yüksek ısıda 3. Aerob, anaerob ya da fakültatif koşullarda yaşayabilen prokaryot organizmalardır. § Hücre duvarlarında peptidoglikan katman bulunmaması ve karakteristik ribozomal RNA baz sırası ile gerçek bakterilerden ayrılırlar. § Işık mikroskobuyla görülemezler. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 9

Arkeler habitatlarına göre üç gruba ayrılırlar. 1. Tuzsevenler(=Halofiller): Aşırı tuzlu ortamlarda yaşarlar. 2. Metanojenler(=Metan oluşturanlar): Anaerobik ortamda yaşarlar ve metan üretirler. Tortu tabakalarında ve hayvanların bağırsaklarında bulunur. Çoğu metanojik bakteri geviş getiren hayvanların, insanların ve termitlerin sindirim sisteminde bulunur. 3. Isısevenler(=Termofiller): Termofiller sıcak su kaynakları gibi yüksek sıcaklıklı yerlerde yaşarlar. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 10

Arkebakterlerin Önemi ve İnsan Sağlığıyla İlişkisi § Arkeler genelde diğer organizmalar için zararsızdır ve hastalık etmeni olarak bilineni yoktur. Son yıllarda arkelerin zarları lipozom sentezinde kullanmaya başlanmıştır. Lipozomlar yapay yağ mikrokesecikleri olarak ilaç ve aşıların ağızdan uygulanmasında kullanılmaktadırlar. Böylece kullanılan madde vücudun savunma sisteminin daha yüksek düzeyde alarma geçmesini sağlamakta ve bu sayede hastalıklarla daha etkin savaş verilebilmektedir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 11

Arkeler bulundurduğu enzimler sayesinde; § endüstride pek çok tepkimenin gerçekleşmesinde, § atık metallerin zehirli özelliklerinin azaltılmasında, § kalitesi düşük metallerin kullanılabilir hale getirilmesinde, § kirlenmiş suların yeniden kullanılabilir hale getirilmesinde kullanılır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 12

VİRÜSLER § Kalıtım maddesi olarak DNA veya RNA bulundururlar. § Sık sık mutasyona uğrarlar. § Sitoplazmaları ve ribozom organelleri yoktur. § Enerji üretemezler. § Hücre dışında kristalize olurlar. § Sadece canlı hücre içinde çoğalırlar. § Proteinden oluşmuş bir kılıfları, kuyruk bölgesinde, konak hücrenin zarını parçalayıcı enzimleri vardır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 13

Virüsler; § Antibiyotiklerden etkilenmezler. (Enzim sistemleri olmadığı için) § Bir hücreyi enfekte ettiklerinde, enfekte § hücrenin etrafındaki hücreler İNTERFERON adı verilen § bir koruyucu üreterek kendilerini korurlar. Fakat § bağışıklık geliştiremezler. § Canlı hücre olmadan çoğalamadıkları için tüm monomerlerin bulunduğu bir ortamda eğer canlı hücre yoksa gelişim grafikleri sabittir. § Bir bakteriyi enfekte eden Bakteriofaj(=Bakteri yiyen virüs) bakteriye ait sadece genetik şifreyi kullanmaz. § Bitkisel virüslerin kalıtım maddesi RNA, hayvansal virüslerin kalıtım maddesi ise DNA’dır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 14

Canlılarda iki çeşit hücre yapısına rastlanır: § § § PROKARYOT HÜCRE § ÖKARYOT HÜCRE Hücre zarı gelişmemiş § Hücre zarı gelişmiş Çekirdek ve organel § Çekirdek ve organel zarı olmayan zarı bulunan hücredir. § İçinde ribozom organelini bulunduran hücredir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 15

BAKTERİLER § Fotosentetik ototrof, kemosentetik ototrof, saprofit ve patojen(=Hastalık yapan) türleri vardır. § Solunumlarına göre; Aerob(=Oksijenli), Anaerob(=Oksijensiz) olmak üzere ikiye ayrılırlar. Anaerob bakteriler içinde oksijenli ortamda yaşayabilenler de vardır. § Mutasyonla ilgili deneylerde çok hızlı üreyebildikleri için(20 dk. ) kullanılırlar. Kamçı Hücre çeperi RNA DNA Hücre zarı Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ Mezozom Sitoplazma 16

Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 17

• Üremelerine göre: -Eşeysiz(=Bölünerek) -Eşeyli(=Konjugasyon) olmak üzere ikiye ayrılırlar. **Bakteriler n kromozomlu mikroorganizmalardır **Patojen bakteriler kapsüllüdürler. Kendileri için olumsuz ortam koşullarında (Ör: Sütün kaynatılması) hücre çeperlerinin ve kapsüllerinin dışına daha kalın bir çeper salgılarlar ve şartlar kendileri için olumlu hale gelene kadar bu yapının içinde kalırlar. Bu olaya ENDOSPOR oluşturma denir. Bir üreme şekli değildir. Su kaybederek endospor oluşturdukları için metabolizmaları çok yavaştır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 18

Mavi-Yeşil Algler § § § Prokaryot hücre yapısına sahiptirler. Fotosentetik ototrofturlar. Klorofil molekülü, kloroplast organeli olmadığı için sitoplazmaya dağılmıştır. Fotosentezde elektron kaynağı olarak su kullanıp oksijen açığa çıkarırlar. Oksijenli solunum yaparlar. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 19

PROTİSTA ALEMİ § PROTOZOA(=Tek hücreliler) -Paramesyum(=Terliksi hayvan) -Amip(=Kökbacaklı) -Öglena(=Kamçılı) -Sıtma plazmodyumu(=Sporlu) § ALGLER(=Su yosunları) -Kırmızı algler -Esmer algler -Yeşil algler § CIVIK MANTARLAR Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 20

FUNGİ ALEMİ(=Mantarlar) § § § Hepsi heteretroftur. Depo karbonhidratları glikojendir. Küf, pas, maya ve şapkalı mantarlar olarak gruplandırılırlar. § Su tutma özelliklerinden dolayı şapkalı mantarlar, alglerle mutualist(=karşılıklı yarar) yaşayarak LİKEN birlikteliklerini oluşturur. § Hücre zarlarının dışında çeper bulundururlar. Fakat bu çeper selüloz yapıda değildir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 21

BİTKİLER ALEMİ Çiçeksiz Bitkiler § Çiçekli Bitkiler Karayosunları: -Damarsız, çiçeksiz bitkilerdir. -İletim demetleri(odun ve soymuk boruları) yoktur. -Metagenezle ürerler. (=Döl almaşı). § Eğreltiotları: -Damarlı çiçeksiz bitkilerdir. --İletim demetleri(odun ve soymuk boruları) vardır. -Metagenezle ürerler. (=Döl almaşı). § Açık tohumlular -Her zaman yeşil, yaprağını dökmeyen ağaçlardır. -Gerçek bir çiçek ve tohum taslağı yoktur. -Çok yıllık odunsu bitkilerdir. Ör: Çam § Kapalı Tohumlular -Gerçek bir çiçek ve tohum taslağı vardır. -Çiçeklenme ve yaprak dökümü gözlenir. -Tohum meyveye gömülüdür. -Otsu ve odunsu formları vardır. Ör: Elma ağacı *Tek çenekliler -Tek çenek bulundururlar. -Yaprakları paralel damarlıdır. Ör: Mısır *Çift çenekliler -İki çenek bulundurular. -Yaprakları ağsı damarlıdır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 22

Çimlenme; § § § Bir tohumun fotosentez yapma yeteneği kazanmasıdır. Tohum çimlenene kadar çeneklerinde depo edilen besini kullanır. Bir tohumun çimlenebilmesi için; *Uygun sıcaklık: Enzim faaliyeti için *Oksijen: Solunumla enerji üretimi için *Su: Depo besinin parçalanması için gereklidir. * *IŞIK ise kesinlikle gerekli değildir! Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 23

Bir bitkinin kuru ağırlığı; § Çimlenmeden önceki dönemde sadece solunum yaptığı için azalır. § Çimlenmeden sonra solunumla birlikte fotosentez de yaptığı için artar. Kuru Ağırlık I: Çimlenmeden önceki evre II: Çimlenmeden sonraki evre ı ıı Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 24

Bitkiler aleminde ilkelden gelişmişe doğru gidildikçe; § Monoploid(=n kromozomlu) evre azalırken diploid(=2 n kromozomlu) evre uzar. § Su yosunları (n kromozomlu evre en uzun) Çiçeksiz bitkiler Açık tohumlular Kapalı tohumlular (2 n kromozomlu evre en uzun) Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 25

HAYVANLAR ALEMİ § Omurgasızlar -Omurgaları yoktur. -Sinir şeridi karın bölgesindedir. -Dışarıdan gelen etkiye basit tepkiler verirler. -İskelet varsa, iç ve diş iskelet şeklindedir. -Açık dolaşım görülür. § Omurgalılar -Omurgaları vardır. -Sinir şeridi sırtta omurganın içindedir. - Dışarıdan gelen etkiye karmaşık tepkiler verirler. - İç iskelet bulundururlar. - -Kapalı dolaşım görülür. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 26

KAN DOLAŞIMI § Açık Dolaşım -Atar, toplar damar bulunur. -Kılcaldamar bulunmaz. -Kan Sinus adı verilen vücut boşluklarında dolaşır. -Dolaşım yavaştır. Atar damar sinus § Kapalı Dolaşım -Atar, toplar, kılcal damar bulunur. -Kan pompalayan kalp bulunur. -Kan damarların içinde dolaşır. -Dolaşım hızlıdır. Toplardamar Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 27

SÜNGERLER § Por adı verilen açıklıklardan su ve besin alırlar. § Artık maddeleri ve fazla suyu porlardan dışarı verirler. § Ör: Banyo süngeri. SÖLENTERLER • İçi oyuk hayvanlardır. • Tek açıklıklıdırlar. (Ağız-anüs ayrımı yok. ) • Sindirim boşluğu(=Gastrovasküler boşluk) bulundururlar. • Embriyonik gelişmeleri Gastrula evresinde kalmıştır. HYDRA Ör: Hydra, mercan, deniz anası. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 28

SOLUCANLAR § Yassı, yuvarlak, halkalı olmak üzere üç grupta toplanırlar. § Yassı solucan Planarya; tek açıklıklıdır. Tatlı sularda yaşar. Boşaltım organına Protonefridyum (=alev hüc. )denir. Sadece suyu atar. NH 3 ve diğer boşaltım ürünlerini deriden uzaklaştırır. § Rejenerasyonla ürer(=Fragmentasyon). Ayrılan her parçadan yeni bir Planarya gelişir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 29

§ § • Yuvarlak solucanlarda parazittir. Halkalı solucanlarda kapalı dolaşım, ağız anüs ayrımı bulunur. Boşaltım organlarına nefridyum denir. Vücut segment adı verilen bölmelere ayrılmıştır. 7. segmentte kalp görevi yapan 5 çift damar yayı bulunur. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 30

EKLEMBACAKLILAR § Kabuklular hariç Trake solunumu yaparlar § § § Kitinden oluşmuş dış iskelet bulundururlar. Boşaltım organları Malpighi tüpleri’dir. Boşaltım ürünleri ürik asit kristalleridir. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 31

YUMUŞAKÇALAR § Kalkerli bir dış iskelet bulundururlar. Bu iskelet Manto adını alır. § Deride Mukus salgılayan Goblet hücreleri bulunur. § Dış iskelet büyümeyi sınırlandırır. § Dış iskeleti bulunan canlıların mutasyona uğrama olasılıkları düşüktür. Bu yüzden evrimleşme hızları yavaştır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 32

DERİSİDİKENLİLER § Deniz kestanesi ve deniz yıldızı ışınsal simetri gösterirler. § Deniz yıldızı Kaide kısmından bölünür. Rejenerasyonla ürer. § Dikenler savunma organlarıdır. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 33

BALIKLAR § § § Vücutları pullarla kaplıdır. Vücutları mekik şeklindedir Solungaç solunumu yaparlar. Suyun oksijenini kullanırlar. Kapalı dolaşım görülür. Kalp bir kulakçık, bir karıncıktan oluşur. Solungaçta temizlenen kalbe uğramadan vücuda dağıtılır. § Değişkenısılıdırlar(=soğukkanlı). § Dış döllenme yaparlar. (Sperm ve yumurta su ortamında biraraya gelerek döllenmeyi gerçekleştirir. ) § Anamniyota(=amniyon zarı olmayanlar) grubunun üyesidirler. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 34

KURBAĞALAR § Deri ince ve nemlidir. § Derilerinde mukus salgılayan Goblet hücreleri bulunur. § Metamorfoz(=başkalaşım) geçirirler. § Larva evresinde solungaç, ergin evrede akciğer ve deri solunumu yaparlar. § Kalpleri 3 gözlüdür. (2 kulakçık, 1 karıncık) § Vücutta karışık kan dolaşır. § Değişkenısılıdırlar(=soğukkanlı). § Dış döllenme yaparlar. § Anamniyota grubunun üyesidirler. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 35

SÜRÜNGENLER § § § § Vücutları keratin plaklarla kaplıdır. Deri solunumu görülmez. Akciğer solunumu yaparlar. Kalpleri 3 gözlüdür. (2 kulakçık, 1 karıncık) Vücutta karışık kan dolaşır. (Timsahta kalp 4 gözlü olmasına rağmen kulakçıklarla karıncıklar arasında bulunan Panizza kanalı adı verilen açıklıkta kan karışır. ) Değişkenısılıdırlar. İç döllenme yaparlar. Amniyota grubunun üyesidirler. (=amniyon zarları bulunur. ) Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 36

KUŞLAR § § § § § Vücutları tüylerle kaplıdır. Akciğer solunumu görülür. Oksijene olan gereksinimleri fazla olduğu için akciğerlerinde alveol yerine hava keseleri vardır. Alınan ve dışarı verilen havanın O 2’inden yararlanırlar. Uzun kanat kemiklerinin içi havayla doludur. Diyafram bağ dokudan oluşmuştur. Kalpleri 4 gözlüdür. (2 kulakçık, 2 karıncık) Sabitısılıdırlar(=sıcakkanlı). İç döllenme yaparlar. Amniyota grubunun üyesidirler. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 37

MEMELİLER § § § § § Vücutları kıllarla kaplıdır. Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerinde alveol bulundururlar. Diyafram kas dokudan oluşmuştur. Kalpleri 4 gözlüdür. (2 kulakçık, 2 karıncık) Sabitısılıdırlar(=sıcakkanlı). İç döllenme yaparlar. Amniyota grubunun üyesidirler. Olgun alyuvarları çekirdeksizdir. (O 2 taşıma kapasitesini arttırmak için) § Yavru bakımı görülür. § Yavrularını sütle beslerler. Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 38

MEMELİLER Gagalı Memeliler Keseli Memeliler Plasentalı Memeliler -Yumurtlarlar Yavrularını doğururlar. -Erken doğum yaparlar. -Yumurtadan çıkan -Sütle beslerler. -Vitellüs(besin) azdır. yavruyu sütle -Embriyo plasenta içinde gelişir beslerler. -Yavrularını ve anne kanındaki besinlerle keselerinde sütle beslenir. ÖR: Ornitorenk(=Pla beslerler. Ör: Kanguru tipus -Anneyle embriyo arasındaki madde alışverişi göbek bağındaki damarlar aracılığıyla sağlanır. Ör: İnsan Biyoloji Öğretmeni Çiçek DİLSİZ 39