C ISI VE SICAKLIK ISI 100 SICAKLIK 80

C˚ ISI VE SICAKLIK ISI 100 SICAKLIK 80 60 VE 40 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ ISI v. Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. 100 v Isı bir enerji türüdür ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. 80 SICAKLIK 60 40 v. Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları kinetik enerjilerinin ortalamasına (yaklaşık bir taneciğin kinetik enerjisine) sıcaklık denir. 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ FARKLAR v Isı bir enerji çeşidi, sıcaklık ise bir ölçümdür. v. Isı kalorimetre kabı ile sıcaklık termometre ile ölçülür. 100 v. Isı birimi kalori (cal) veya Joule, sıcaklık birimi ise derecedir. 80 v Isı, madde miktarına bağlıdır, sıcaklık ise madde miktarında bağlı değildir. 60 40 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ v. Sıcaklık, bir maddenin aldığı ya da verdiği ısı enerjisinin göstergesidir. 100 v Bu nedenle sıcaklığın var olmasının nedeni ısı enerjisidir. 80 v Bir maddeye ısı enerjisi verildiğinde verilen ısı enerjisini alan tanecikler bu ısı enerjisini kinetik enerjiye çevirir. 60 v Bu nedenle taneciklerin kinetik enerjisi artacağı için maddenin sıcaklığı artar. 40 v Bir madde dışarıya ısı enerjisi verdiğinde taneciklerin kinetik enerjisi azalacağı için maddenin sıcaklığı azalır. 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ TERMOMETRELER v. Cisimlerin sıcaklıklarını ölçen araçlara termometre denir. 100 80 60 40 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ v. Yaygın olarak sıvı (cıvalı veya alkollü) termometre kullanılır. 100 80 60 40 v. Katı ve sıvıların genleşme katsayılarının farklı oluşundan yararlanılarak yapılır. v İyi bir sıvılı termometrede sıvı haznesinin büyük, kılcal borusunun çok ince, genleşmesinin az olması, kullanılan sıvının genleşmesinin büyük olması gerekir. v. Termometreler böl melendirilirken, suyun donma ve kaynama sıcaklıkları (1 ATM basıncı altında) esas alınmıştır. 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ YAKITLARDA DEPOLANMIŞ ENERJİ v. Fosil yakıtlara “gömülmüş güneş ışığı” da diyebiliriz. 100 v Çünkü aslında onlar çok eski zamanlarda bitkilerin güneşten fotosentez yoluyla elde ettiği enerjiyi temsil eder. 80 v. Fosil yakıtlar yoluyla insanlar bir anlamda, geçmişten gelen güçlü bir enerji desteğini kullanmaktadırlar. 60 v İnsanlar kömürün, petrolün ve doğalgazın bulunmasından önce tüm diğer hayvan bitkiler gibi güneşin sağladığı, doğrudan enerjiyle yaşamlarını sürdürmek zorundaydı. 40 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ KÖMÜR v. Kömür ormanların fosilleşmiş kalıntılarıdır. 100 80 60 40 20 v Ormanların çoğu altlarında, bugün Endonezya gibi tropik bölge ormanlarında da görülen fosilleşmiş kalın turba tabakalar oluşturmuşlardır. v Milyonlarca yıl boyunca bu turba, üstünde biriken çökelti tabakalarının baskısı altında sıkışarak yavaşça karbonca zengin olan kömüre dönüştü. SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ 100 80 60 40 PETROL v. Kömürün aksine, petrolün oluşumu denizlerde başlamıştır. v. Planktonların ölmüş kalıntıları denizin dip tabakalarında birikerek zaman içinde daha derinlere gömülür ve jeotermal süreçten geçerek ısınırlar. v Bu süreç, ölü yosunları (alg) “pişirir’ ve böylece hidrokarbonlar açığa çıkar. v. Petrol çok yüksek sıcaklıklarda pişerse doğalgaza dönüşür. v. Suudi Arabistan ve Irak keşfedilmiş petrol yatakları açısından gezegenimizin en zengin iki ülkesidir. 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI

C˚ 100 DOĞALGAZ v. Doğalgazın önemli bir kısmı fazla ısınmış petroldür ve bu nedenle doğalgaz alanları ile petrol yatakları her yerde birbirine oldukça yakındır. 80 v En geniş doğalgaz yatakları Ortadoğu ve Rusya’dadır. 60 v Doğalgaz genellikle boru hatları ile taşınır, ama yüksek basınç altında sıvılaştırılarak gemilerle de nakledilebilir. 40 20 SAMET ARIKAN 5. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ UYGULAMALARI