BYOKMYA Tbbi ve Klinik Biyokimya TLT 213 Do

BİYOKİMYA (Tıbbi ve Klinik Biyokimya) TLT 213 Doç. Dr. Yasemin G. İŞGÖR Ankara Üniversitesi «Laboratuvar Teknikleri ve Analiz yöntemleri: Analizlerde Gözlemlenen Hatalar»

Analizlerde Gözlenen Hatalar • Biyokimyasal veri toplanması için gerçekleştirilen işlemlerin her aşamasının hataya açık bir potansiyeli vardır. • Analiz sonuçlarının (veri) toplanmasında olabilecek hatalar her türlü analiz için söylenebilir ancak klinik numuneler varlığında verilerdeki hatalara etki eden faktörlere numune kaynağı bireylerdeki varyasyonlar da eklenir. • Biyokimyasal Analizlerde gözlenen hata kaynakları 3 kategoride toplanır: 1 -Preanalitik Faktörler: Analiz gerçekleşmeden önce laboratuvarda veya lab dışında oluşan hatalar 2 -Analitik Faktörler: numune, teknisyen, cihaz kaynaklı olabilecek rastlantısal (random ) veya analiz yöntemi kaynaklı sistematik hatalardır. 3 -Postanalitik Faktörler: Veri işleme veya veriyi iletme sırasında, ya da verinin eldesi için analiz sonuçlarının yorumlanması ve hesaplanması aşamalarından birisinde ortaya çıkan hatalardır. Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http: //80. 251. 40. 59/ankara. edu. tr/isgor/index. html

1 -Preanalitik Faktörler • İki ana kategoride incelenir: a) Teknik faktörler: analiz için numune alınması ve iletilmesi sırasında oluşan hatalar b) Biyolojik Faktörler: Numunenin alındığı birey (hasta) ile doğrudan ilişkili durumlar a) Teknik Faktörler: Numunenin alınmasından analizinin başlanmasına kadar olan süreçte teknik açıdan kritik olan şu aşamaların hatasız gerçekleştirilmesi gerekir. Oluşabilecek hatalar preanalitik faktörlerden sayılır: 1 - Hasta numunelerinin doğru kimliklendirilmesi; 2 -numune alınacak hastanın doğru hazırlanması (açlık, tokluk durumları, hastanın numune alınırken ki yorgunluk uykusuzluk ve benzeri fiziksel durumu gibi) 3 -hasta numune tüp ve diğer kaplarının istem formuna göre doğru işaretlenmesi ve gerekli barkod uygulamasının yapılması (mümkünse) 4 -alınan numunelerin laboratuvara iletilmesi için gerekli olan şartların sağlanması (buzda, karanlıkta ya da oda ısısında tutulması), analiz öncesi numunenin bekletilmeden hızlıca lab’a iletilmesi Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http: //80. 251. 40. 59/ankara. edu. tr/isgor/index. html

1 -Preanalitik Faktörler b) Biyolojik Faktörler: 1 -endojenik faktörler: numune kaynağı bireye özgü yaş, cinsiyet, etnik köken, vücut kütlesi (ağırlık) gibi özelliklerdir. 2 -ekzojenik faktörler: sağlıklı veya hasta bireylerde görülebilen zamana bağlı (uyku-uyanıklık döngüsü, menstrual döngü, vb), numune alınırken postür uygunluğu, bireyin stres durumu, gıda alımı, ilaç kullanımı, egzersiz (yorgunluk) yapmış olmaya bağlı olarak değişikliklerin gözlenmesidir. . 3 -Intrinsik biyolojik varyasyonlar: homeostaz durumundaki farklılıklara bağlı olarak bireysel veya kıyaslanabilir bireyler arası sonuçlarda gözlenen sapma kaynağıdır. Aynı metodoloji ve şartlarda kıyaslamalar yapılarak sapma hesaplanabilir. 2 -Analitik Faktörler Bu faktörler altı kategoride incelenir: • • • Analitik Aralık, Doğruluk ve sapma, Hassasiyet, Özgünlük ve interferans, Pratik uygulanabilirlik, Analitik hedef 3 -Post. Analitik Faktörler • Sonuçların hesaplanmasında bilgisayar yazılımından ya da manuel hesaplamalarda bireysel kaynaklı hatalar, • Hasta verilerinin sisteme yanlış girilmesi (hastane otomasyon sistemi olmadığı durumlarda) • Hasta verilerinin raporlamada hatalı bildirimi Doç. Dr. yasemin G. İŞGÖR /Ankara Üniversitesi/ link: http: //80. 251. 40. 59/ankara. edu. tr/isgor/index. html