BYME GELME 1 PSKOSOSYAL GELME KURAMI ERCSON 0

BÜYÜME GELİŞME 1

PSİKOSOSYAL GELİŞME KURAMI (ERİCSON) 0 -1 YAŞ BEBEKLİK DÖNEMİ • Güven – Güvensizlik 1 -3 YAŞ OYUN ÇOCUKLUĞU DÖNEMİ • Özerklik – Utanç, Şüphe 3 -6 YAŞ OKUL ÖNCESİ DÖNEM • Girişkenlik – Suçluluk 6 -12 YAŞ OKUL ÇOCUKLUĞU DÖNEMİ • Çalışkanlık – Aşağılık Kompleksi 2

13 -20 YAŞ ADÖLESAN- ERGENLİK DÖNEMİ • Kendini tanıma – Rol Karmaşası 20 -30 YAŞ GENÇ YETİŞKİNLİK DÖNEMİ • Yakınlık – Yalnızlık 30 -60 YAŞ ORTA YAŞ DÖNEMİ • Üretkenlik – Durgunluk 60 YAŞ-↑ ORTA YAŞ DÖNEMİ • Mutluluk - Umutsuzluk 3

3 -6 YAŞ Okul Öncesi Dönem (Girişkenlik – Suçluluk) • Fizik, motor ve mental gelişimin en belirgin olduğu dönemdir. • Temel alışkanlıkların kazanılması bu dönemde olur. • Enerjisini öğrenme ve beceri geliştirmeye yöneltir. • Her şeyi merak eder. 4

• Cisimler, şekiller ve cinsiyet farklılıkları ilgisini çeker. • Kimlik kazanmaya ve amaçlı düşünmeye başlar. • Vijdan duygusu gelişir. • Bu dönemde çocuk olgunlaşmaya başlar. • Ericson bu dönemdeki çocuğu ‘girişken’ olarak açıklar. 5

• Çocukların sık utandırıcı sorular sorması, hareketleri, gürültücü davranışları çevresi tarafından baskılanırsa, çocukta suçluluk duygusunun gelişmesine neden olabilir. • Yaptığı davranışlar başkaları tarafından engellenir ve kötü olduğu söylenirse, çocuk tüm yaşamı boyunca suçlu bir kişilik geliştirebilir. 6

• Ailesini rol modeli olarak alır ve onları taklit eder. • Aile danışmanlığı ve ailenin davranışları çok önemlidir. “Bu dönemin en önemli özelliği çocuğun yaptıklarının diğer kişiler tarafından ‘onaylanması, övülmesi ve ödüllendirilmesi’ dir. 7

6 -12 Yaş Okul Çocukluğu Dönemi (Çalışkanlık – Aşağılık Kompleksi) • Fiziksel ve zihinsel becerilerini çok iyi kullanır. Becerilerini geliştirmede yetişkinle yarışır. • Çalışkandır. Kendine güveni ve başarılarının onayı için arkadaşa gereksinimi vardır. • Ev ve aileden çok arkadaş ve toplum içinde yer almaya başlamıştır. 8

• Arkadaş grubu içinde aktif ve kendi becerilerini göstermeye isteklidir, rekabet önemlidir. Liderlik önem kazanır. • Becerilerinin ve düşüncelerinin yalnız aile tarafından değil, arkadaş ve toplum tarafından da onaylanmasını ister. 9

• Çocuğun öğrenme ve becerilerini gösterme isteği engellenir veya aile tarafından onaylanmazsa çocuk kendini yetersiz ve değersiz bulur ve aşağılık kompleksi gelişmesine neden olabilir. 10

PSİKOSEKSÜEL KURAM (SİGMUND FREUD) ORAL DÖNEM ANAL DÖNEM FALLİK DÖNEM LATENT DÖNEM GENİTAL DÖNEM (0 -1 YAŞ) (1 -3 YAŞ) (3 -5 YAŞ) (6 -12 YAŞ) (12 – 18 YAŞ) 11

3 -5 Yaş Fallik Dönem • Bu dönemde çocuğun ilgi noktası kendi cinsel organıdır. • Kız ve erkek çocuklar birbirlerinden farklı olduklarını algılamaya başlar. • Cinsel ayrılıkların öğrenilmesi, cinsel benlik duygusunun başlaması ve cinsiyete uygun rollerin belirlenmesi bu yaşlarda iyice kesinleşmiştir. 12

Çocuk cinsel yasakları ve değerleri hızla öğrenir. Erkek Çocukta; • Erkek çocuk için penis, bütün benliği, varlığı ile eşdeğer anlam ve önem kazanır. 13

• Toplumsal tutumların da desteği ile erkek çocuğu kız çocuktan ayıran bu ‘üstün organla’ ilgili olarak, çocuk zihninde bir takım korkular geliştirir. • Kız çocukta penis olmadığını fark edince, bunun kendisinde de yok edilebileceği kaygısını yaşar. 14

• Ailede ve toplumda çocuğun yaramazlıklarına, penisi ile oynamasına, karşı bir ceza olarak penisin kesileceği sıklıkla söylenir. • Çocuklara ‘tutun şunu sünnet edelim, vb. . . ” biçimdeki korkutmalar, bu yaşlarda yapılan sünnet ile penise zarar geleceği, ceza olarak penisin kesileceği korkusunu uyarır. • Bu korku, iğdişlik korkusu/ Kastrasyon Kompleksi olarak adlandırılır. 15

Kız Çocukta; • Erkek çocukta var olan cinsel organın kendisinde var olmayışı onda bir eksiklik ve imrenme duygusu yaratır. • Kız çocuk, erkek çocukla yarışarak eksiklik duygusundan kurtulmaya çalışır. 16

Bu dönemin diğer önemli bir sorunu ‘Oedipus Karmaşası’dır. • Erkek çocuğun annesine, kız çocuğun babasına karşı özel bir sevgiyle (aşk) yaklaşması ile belirginleşen duygular olarak adlandırılır. • Bu dönemde erkek çocuk babası, kız çocuk annesi gibi olmak isterken aynı zamanda nefret eder. Kız çocuğun anne, erkek çocuğun baba gibi düşünme ve davranma eğilimine ‘Özdeşleşme’ denir. 17

Bu dönemde saplanmaya neden olabilecek durumlar; • Özdeşim olanakları yokluğu • Ana-babanın aşırı itici, suçlayıcı, korkutucu bağlayıcı ve düşkün tutumları, bu dönemde saplanma ‘Genital Kişilik’ yapısının ortaya çıkmasına neden olabilir. 18

Genital Kişilik; • Yetişkin yaşamda kadının babadan, erkeğin anneden kopamaması ve bir eş seçememesi, • Aşırı çekingenlik, girişimde bulunamama, • Bedene bir zarar geleceği korkusu, • Karşı cinse aşırı eleştiri ve olumsuz tutumlar, • Karşı cinse aşırı imrenme. 19

6 -12 Yaş Latent Dönem (Gizlilik Dönemi) • Çocuğun bedensel ve zihinsel gelişiminde önemli bilişsel ve duygusal ilerlemeler olur. • Zamanı, yeri, uzayı tanıması olgunlaşır. • Neden-sonuç bağlantılarını gerçeğe uygun kurabilir. 20

• Kavramsal ve soyut düşünme yetisinin gelişmesi ile daha uygun ve geçerli genellemeler yapabilir. • Ego bu dönemde hızla gelişmektedir. • Okul, oyun, öğretmenler, çeşitli uğraşlar, spor ve arkadaşlar çocuğun hayatında önemli bir yer tutar. 21

• Ana-baba ile özdeşimin yanı sıra başka kişilerle özdeşimler (öğretmen, arkadaş, başka yetişkinler) önem kazanır. • Toplumun kurum ve kurallarıyla yüze geldikçe ‘Süperego’ belirginleşir ve olgunlaşır. 22

• • Kişinin bu döneme ilişkin sorun kaynakları; Genetik, doğuştan yada çocukluk çağından kalma sakatlık vb. sorunlar, Çocuğun öğrenme ve beceri kazanma olanaklarının eksikliği, Çocuk kişiliğine, özerkliğine girişim ve yaratıcılığına önem vermeyen eğitim sistemi (ezberci, ödev yükleyen eğitim), Özdeşim olanakları yoksunluğu, koşulların olumsuzluğu. 23

Bu döneme özgü sorunlar; • Başarısızlık korkusu, • Aşağılık duygusu, • Toplumsal beklenti ve kurallara baş kaldırma davranışları, • Yalnızlık ve içe dönüklük. 24

BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI (JEAN PİAGET) • DUYUSAL MOTOR DÖNEM 0 -2 YAŞ (Sensori-Motor) • İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM 2 -7 YAŞ (Sembolik – Sezgisel) • SOMUT İŞLEMSEL DÖNEM 7 -12 YAŞ • FORMAL İŞLEMSEL DÖNEM 12 YAŞ SONRASI 25

2 -7 Yaş İşlem Öncesi Dönem (Sembolik – Sezgisel) Piaget, okul öncesi yılları, zihinsel gelişimin ‘işlem Öncesi Dönemi’ olarak adlandırır. • Benmerkezcidir, duygusal algılama ön plandadır. • Kendinden başkalarının bakış açılarını algılamakta zorlanır. • Mantıklı düşünce gelişmemiştir. 26

• Çocuk kişilerin ona söyledikleri sözlerden ne düşündüklerini algılayamaz. • Çocukla konuşulurken ondan tam olarak ne istendiği açık ve belirgin bir şekilde ifade edilmelidir. • Objeleri kelime ve resimlerle simgeleyebilmeyi öğrenir ve ‘dil’ kullanmaya başlar. 27

• Objeleri sadece tek bir özelliğine göre sınıflandırabilir. • Bu dönemdeki çocuklar hareket eden objeleri canlı, hareket etmeyen objeleri cansız olarak düşünürler. • Çocukta taklit etme ve oyun oynama yeteneği gelişmiştir. 28

• Oyunlarında anne - babasını ve yakın çevresinde gördüğü kişileri taklit eder. • Sembolik düşüncenin gelişmesi nedeni ile hayal kurar. • Çocuklar, bir nesnenin görüntüsünde olan değişikliğe karşın, o nesnenin aynı kalabileceğini kavrayamazlar (Korunum İlkesi). 29

7 -12 Yaş Somut İşlemsel Dönem • Mantıklı düşünmenin başladığı yaşları kapsar. • Çocuk korunum ilkesini anlayabilir. • Yer, boyut, zaman, uzaklık ve hacim gibi kavramları algılar. • Soyut düşünme tam olarak gelişmemiştir. 30

• Suyun buz olması ve tekrar suya dönüşmesini anlayabilir. • Objeleri renklerine, sayılarına, şekillerine ve özelliklerine göre sınıflandırabilir. • Kişiler arası ilişkilerinde oyun, arkadaş ve konuşma çok önemlidir. • Dönemin sonuna doğru soyut kavramları kullanmaya başlar. 31

3 -6 YAŞ Grubu Çocuklarda Büyük (Kaba) ve Küçük (İnce) Motor Gelişme • Büyük motor beceri ve aktiviteler oldukça iyidir. Çocuk yürür, koşar, sıçrar, atlar, tırmanır ve bu aktiviteleri çok rahat yapar. • Dengesi oldukça iyidir. • Aile, çocuğun motor becerilerini geliştirecek ortamı hazırlamalı, çocuğu oyun ve aktivitelere teşvik etmelidir. 32

4 YAŞ Büyük Motor Gelişme • Koşarken ani durabilir, dönebilir. • Daha yükseğe sıçrayabilir. • Yere tebeşir ile çizdiği daire içinde oynayabilir. • 3 tekerlekli bisikleti çok iyi kullanır. 33

• Atılan topu daha iyi yakalayıp, başının üzerinden daha uzağa atabilir. • İstediği ayağının üzerinde sıçrayabilir. • Ayak değiştirerek merdiven inebilir. 34

Küçük Motor Gelişme • Makası oldukça iyi kullanır. Basit ve büyük resimleri kesebilir. • Baş ve gövdesi belli olan insan resmi çizebilir. • Yatay ve dikey çizgileri çok iyi birleştirip (+) işaretini rahat yapabilir. 35

• 4 küple tren yapabilir. • Basit giysileri yardımsız giyebilir. • Ayakkabısını bağlayabilir fakat bağları sıkıştıramaz. • Dişlerini yardımsız, kendine oldukça iyi fırçalar. 36

Dil Gelişimi • Çok konuşkan ve hayalcidir. • Ailede duyduğu bazı sırları abartarak etrafa anlatır. • Grameri düzelmiş ve cümle kurması gelişmiştir. • Çevresindeki her şey ile ilgilenir. 37

• Durmaksızın soru sorar. • Basit emirleri anlar ve doğru olarak yapar. Fakat her seferinde bir emir yerine getirebilir. • Adını, soyadını, yaşını doğru olarak söyleyebilir. 38

Korkuları • İşitsel korkular ön plandadır. • Çocuk, itfaiye arabası, ambulans gibi araçların siren sesinden, kapı zili, telefon sesi, çirkin, kaba, tiz insan sesinden çok korkar. • Böcek, kuş sesi bile korku yaratabilir. 39

5 YAŞ • • • Büyük Motor Gelişme Ayak değiştirerek seker, sıçrar, ip atlar, koşar. Dengesi çok iyidir. Parmak ucuna kalkar, parmak uçlarında yürür. Gözleri kapalı ayak değiştirerek dik durabilir, öne ve geriye yürüyebilir. Tek ayakla paten kullanabilir. Hareketli grup oyunlarından çok hoşlanır 40

• • • İnce Motor Gelişme Ayakkabı bağlarını sıkıştırabilir. Makas, kalem ve basit aletleri çok iyi kullanır. Kare çizebilir. Bazı harfleri, sayıları veya kelimeyi kopya edebilir. Kendi adını yazabilir. 6 küp ile merdiven yapabilir. 41

İnce Motor Gelişme • Çatal ve kaşığı oldukça rahat kullanır. Bıçağı yardımla kullanır. • Başı, kolları, burnu, ağzı belli olan insan resmi çizebilir. • 4 rengi tanır. • Ağırlık kavramı gelişmiştir. • Kelimelerin anlamını bilir. • Hafızası iyidir. Paraları tanır. 42

Dil Gelişimi • Resimleri detaylı anlatmaya başlar. • Kısa şiir veya şarkı söyleyebilir. 43

Korkuları • Görsel korkular daha ön plandadır. • Çocuk karanlıkta evin bir alt katı veya bodrum gibi merdiven ile inilecek yerlere gitmekten çok korkar. • Düşme, bir yerini incitme, annenin eve dönmeyeceği korkusu vardır. 44

6 YAŞ Büyük Motor Gelişme • Koşar, ayak değiştirerek seker, dans eder. • Özellikle koşulan, tırmanılan oyunlardan hoşlanır. • 2 tekerlekli bisikleti kullanabilir. • Top ile çok iyi oynar ve topu çok iyi manipüle edebilir. 45

Küçük Motor Gelişme • Günlük temizliğini ve bakımını kendi yapar. • Kalemi çok iyi kullanır. Çizmekten çok hoşlanır. Üçgen ve dörtgeni çok rahat çizer. • Büyüklük, ağırlık, uzaklık gibi kavramlar gelişmiştir. • Konuşma çok iyi gelişmiştir. Düşüncelerini rahatça söyler. 46

• • • Dil Gelişimi Kullandığı kelimelerin anlamını sormaya başlar. Günlerin, haftaların, ayların adlarını söyleyebilir. Neden-sonuç ilişkisini anlamaya ve sosyal konuşmalara katılmaya başlamıştır. Konuşmaktan hoşlanır, doğru konuşması için iyi bir model gerekir. Çocuğun kötü konuşmayı taklit yeteneği daha fazladır. 47

• Çocuğun büyüme ve gelişme süreci sağlıklı ise konuşma sürecide sağlıklı olacaktır. • Dil gelişimi zihinsel gelişmenin hem göstergesi hem de onu anlamanın aracıdır. • Konuşmada gecikme zeka durumu ile ilgili değilse çocuk 6 -7 yaşına geldiğinde yaşıtlarına yetişebilir. 48

Görme • Çocukta görme işlevi 20/20 5 -7 yaşlar arasında ortalama 6 yaş civarında tamamlanır. 49

Korkuları • İşitsel korkular çok önemlidir. • Çocuk karanlıktan, deprem, su baskını, yangın, şimşek gibi doğal afetlerden, cin, peri, büyücü gibi doğaüstü varlıklardan çok korkar. • Yatak altında birinin saklanabileceği korkusu, kaybolma korkusu vardır. 50

• Yalnız uyuma, eve gelince anneyi bulamama, kaybetme, başkalarının onu döveceği gibi korkular söz konusudur. • Bu yaşın genel bir özelliği de ciddi incinmelerde cesur ama küçük incinmelerde (parmağa kıymık girmesi ) fazlasıyla panik yaşamasıdır. 51