Bylbiaur Gwanwyn i Ysgolion Canlyniadaur archwiliad 2006 2014

Bylbiau’r Gwanwyn i Ysgolion Canlyniadau’r archwiliad 2006 -2014

Yr archwiliad Ers Hydref 2005 mae gwyddonwyr ysgol o Gymru benbaladr wedi bod yn cadw cofnodion tywydd a nodi pryd mae eu blodau yn ymagor fel rhan o astudiaeth hirdymor sy’n edrych ar effeithiau tymheredd ar fylbiau’r gwanwyn.

Eleni, rydym yn parhau i weithio gydag Ymddiriedolaeth Edina sy'n ariannu'r potiau a’r bylbiau, a byddwn yn ymestyn y project i Loegr a'r Alban! Cymerodd 96 ysgol ran eleni!

Rhoddodd yr ysgolion eu canlyniadau ar y we

Yr astudiaeth hirdymor Mae’n hinsawdd a’n tymhorau’n newid. Dros y degawd neu ddau nesaf (a mwy gobeithio) rydym am i’r gwyddonwyr ysgol ddangos sut mae’r newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar amseroedd ymagor mewn bylbiau’r gwanwyn. Yn y tymor byr mae mwy na digon i’w astudio.

Diolch yn fawr! Mae Athro’r Ardd yn diolch yn fawr i’r holl wyddonwyr ysgol a anfonodd eu cofnodion atom ni eleni! Rydych chi i gyd yn Wyddonwyr Gwych!

Ysgolion fydd yn derbyn tystysgrifau: • • • • • • All Saints' CE Primary School Balcurvie Primary School Ballerup Nursery Blenheim Road Community Primary School Brockholes Wood Community Primary School Brynhyfryd Junior School Catforth Primary School Chatelherault Primary School Cleddau Reach VC Primary Cobbs Brow Primary School Coed-y-Lan Primary School Flakefleet Primary School Glencairn Primary School Golden Hill School Henllys C/W Primary School Hillside Specialist School Ladywell Primary School Lakeside Primary School Lea Community School Manor Road Primary School Manor School Milford Haven Junior School • • • • • • Newport Primary School Pinfold Primary School RAF Benson Primary School Rogiet Primary School Rougemont Junior School Scotforth St Paul's CE Primary School St Bernadette's Primary School St Gregory's Catholic Primary School St John's CE Primary School St Nicholas C/W primary School Trellech Primary School Tynewater Primary School Woodstock CE Primary School Ysgol Bro Tawe Ysgol Glan Cleddau Ysgol Iau Hen Golwyn Ysgol Nant y Coed Ysgol Rhys Prichard Ysgol Santes Tudful Ysgol Sychdyn Ysgol Y Berllan Deg Ysgol Y Faenol Bydd pob un yn derbyn tystysgrifau a phensiliau Gwyddonwyr Gwych.

Cydnabyddiaeth arbennig: • Auchengray Primary School • Britannia Community Primary • Cawthorne's Endowed Primary School • Coleg Meirion-Dwyfor • Culross Primary School • Greyfriars RC Primary School • Holy Trinity CE Primary • John Cross CE Primary • • • Llanishen Fach Primary School Red Marsh School St Anne's Catholic Primary St Laurence CE Primary Woodplumpton St. Anne's Primary School • Ysgol Gynradd Dolgellau • Ysgol Terrig • Ysgol Y Plas Bydd pob un yn derbyn tystysgrifau, pensiliau a hadau blodau’r haul.

Cymeradwyaeth uchel: • • • • Abergwili VC Primary School Archbishop Hutton's Primary School Arkholme CE Primary School Balshaw Lane Community Primary Bleasdale CE Primary School Burscough Bridge Methodist School Carnforth North Road Primary School Christchurch CP School Combe Primary School Coppull Parish Church School Cutteslowe Primary School Darran Park Primary School Freuchie Primary School Gladestry C. in W. Primary School Glyncollen Primary School • • • • Kilmaron School Raglan VC Primary School SS Philip and James CE Primary St Athan Primary School St Blanes Primary School St Ignatius Primary School St Mary's Catholic Primary School St Mellons Church in Wales Primary St Michael's CE (Aided) Primary St Nicholas Primary School St Patrick's Primary School Stanford in the Vale CE Primary Ysgol Bro Eirwg Ysgol Deganwy Bydd pob un yn derbyn tystysgrifau, pensiliau, hadau blodau’r haul a hadau perlysiau.

Yn ail: • Ysgol Gynradd Wormit yn yr Alban • Ysgol Gynradd Cross Hands yng Nghymru • Ysgol Gynradd Gatholig y Cymun Bendigaid yn Lloegr Bydd pob un yn derbyn tystysgrifau, pensiliau a tocyn anrheg i brynu offer ar gyfer eich projectau garddio.

Enillwyr 2014 Ysgol Clocaenog yng Nghymru Ysgol Gynradd Gymunedol Dallas Road yn Lloegr Ysgol Gynradd Abronhill yn yr Alban Bydd pob un yn derbyn tystysgrifau, pensiliau a thaith dosbarth o weithgareddau llawn hwyl!

Crynodeb 2005 -2014 • Dyma grynodeb o’n canlyniadau ni ers 2005. • Gallwch chi lawrlwytho’r canlyniadau i’w hastudio o www. amgueddfacymru. ac. uk/cy/scan/bylbiau/

Ddata y DU a Cymru • Mae ysgolion Cymru wedi bod yn casglu data ers 2005. • Mae ysgolion Lloegr a’r Alban wedi bod yn casglu data ers 2011. • O ganlyniad, rydym wedi cynhyrchu dwy set o ddata, un ar gyfer Cymru 2005 -2014 ac un arall ar gyfer y DU sy'n cymharu canlyniadau rhwng gwahanol wledydd.

Crynodeb Canlyniadau DU

Pa wlad oedd y cynhesaf / oeraf? Tymheredd cymedrig / Average temperatures 2014 Tymeheredd / Temperature (C) 7, 0 6, 0 Cymru / Wales Lloegr / England 5, 0 Yr Alban / Scotland 4, 0 3, 0 2, 0 1, 0 0, 0 Blwyddyn / Year

Pa wlad oedd â'r oriau o haul mwyaf / lleiaf? Oriau /Hours Oriau o haul cymedrig / Average hours of sunshine 2014 90, 0 85, 0 80, 0 75, 0 70, 0 65, 0 60, 0 55, 0 50, 0 45, 0 40, 0 35, 0 30, 0 25, 0 20, 0 15, 0 10, 0 5, 0 0, 0 Lloegr / England Cymru / Wales Yr Alban / Scotland Blwyddyn / Year

Ym mha wlad oedd y glaw mwyaf / lleiaf? Glawiad cymedrig / Average rainfall 2014 Glawiad cymedrig / Average rainfall (mm) 250, 0 200, 0 Yr Alban / Scotland Cymru / Wales 150, 0 Lloegr / England 100, 0 50, 0 Blwyddyn / Year

Bydd blodau’n agor gynharaf mewn ardaloedd lle mae'n gynnes ac yn heulog. Yn enwedig yn ystod mis Chwefror.

O ganlyniad, agorodd y blodau’n gynharach yng Nghymru a Lloegr eleni. Dyddiad blodeuo'r Gwanwyn 2014 Spring flowering dates 2014 17. 03 16. 03 15. 03 14. 03 Dyddiad / Date 13. 03 12. 03 11. 03 10. 03 09. 03 08. 03 07. 03 Country

Pethau i’w hastudio… • Gwnewch siartiau amlder a graffiau i ganfod y cymedrau. • A wnaeth blodau agor yn hwyr mewn ysgolion oedd yn cofnodi tywydd oer? • Sut wnaeth tymheredd, heulwen a glaw effeithio ar ddyddiadau blodeuo ar gyfartaledd? • Chwiliwch am dueddiadau mewn gwahanol lefydd yng Nghymru. Gwelwch: www. amgueddfacymru. ac. uk/scan/bylbiau

Crynodeb Canlyniadau Cymru

Mae ein cofnodion yn dangos bod gwanwyn 2014 yn un mwyn (ddim yn oer iawn) ond bod llawer o law.

Tymheredd Y Gwanwyn Spring temperatures 2006 - 2014 10 Rhadd / Degrees(C) 9 8 2006 7 2007 6 2008 5 2009 4 2010 3 2011 2 2012 1 2013 0 2014 -1 Tach / Nov Rhag / Dec Ion / Jan Chw / Feb Maw/ Mar Mis / Month Arhosodd y tymheredd yn eithaf mwyn (ddim yn oer iawn) drwy’r gaeaf.

Tymheredd cymedrig y gwanwyn 2006 -2014 Average spring temperatures 2006 - 2014 Tymeheredd / Temperature (C) 7 6 [SERI ES NAM E] [SERIES NAME] 5 4 [SERIES NAME] [SERI ES [SERIES NAME] NAM [SERIES NAME] E] [SERIES NAME] 3 2 1 0 Blwyddyn / Year Roedd y tymheredd yn eithaf uchel yn ystod 2014, ond nid dyma’r cynhesaf erioed.

Oriau o haul cymedrig y gwanwyn 2006 -2014 Average hours of spring sunshine 2006 - 2014 Oriau /Hours 90 80 [SERIES NAME]NAME] [SERIES NAME] 70 2014 [SERIES NAME] 60 Blwyddyn / Year Doedd dim llawer o haul yn 2014, dim ond 2013 welodd lai o haul.

Dyddiad blodeuo'r Gwanwyn 2006 -2014 Spring flowering dates 2006 -2014 28. 03 24/03/13 18. 03 24/03/10 Dyddiad / Date 08. 03 26. 02 16. 02 07/03/09 19/03/06 7/03/11 7/03/12 10/03/14 06/03/07 14/02/08 06. 02 27. 01 Blwyddyn / Year Eleni roedd hi’n llawer cynhesach ac ychydig yn fwy heulog na’r llynedd, ac agorodd y blodau bythefnos yn gynt.

Glawiad cymedrig y gwanwyn 2006 -2014 Average rainfall 2006 - 2014 Glawiad cymedrig / Average rainfall (mm) 200 180 [SERIES NAME] 160 2007 2008 140 2013 2010 120 100 2009 80 60 2011 2012 2006 40 20 0 Blwyddyn / Year Roedd y glawiad yn 2014 yn uwch nag unrhyw flwyddyn arall ers dechrau’r project!

Tabl o Canlyniadau Cymru 2005 -2014

Sut mae’r tywydd yn effeithio ar amseroedd blodeuo cennin pedr?

Roedd dyddiad blodeuo’r Cennin Pedr eleni rywle yn y canol o’i gymharu â’r blynyddoedd eraill. Doedd y dyddiad ddim yn gynnar fel 2008, nac yn hwyr fel 2013.

Tymeredd cymedrig y gwanwyn Average spring temperature (C) Cymaru blodeuo yn y cenin pedr gyda tymherau cymedrig Comparing daffodil flowering with average spring temperatures 7 0 09 1 0 08 20 2 6 0 20 6 4 1 20 5 4 3 2 1 20 2 1 01 7 0 0 2 3 2 1 0 01. фев 06. фев 11. фев 16. фев 21. фев 26. фев 03. мар 08. мар 13. мар 18. мар 23. мар 28. мар Dyddiadau blodeuo / Flowering date The trend shows: As temperatures get lower daffodils flower later – but there are some exceptions. Can you spot them?

Pa flynyddoedd sydd ddim yn dilyn y patrwm? Atb: 2007, 2012 & 2014 Tymeredd cymedrig y gwanwyn Average spring temperature (C) Cymaru blodeuo yn y cenin pedr gyda tymherau cymedrig Comparing daffodil flowering with average spring temperatures 7 6 5 4 6 0 20 9 10 00 0 2 2 08 0 2 20 14 12 20 13 0 2 2 1 01 07 0 2 3 2 1 0 01. фев 06. фев 11. фев 16. фев 21. фев 26. фев 03. мар 08. мар 13. мар 18. мар 23. мар 28. мар Dyddiadau blodeuo / Flowering date Esboniad posibl: Er bod y tymheredd ar ei uchaf yn 2007, 2012 a 2014 wnaeth y blodau ddim agor yn gynnar. Mwy na thebyg taw’r rheswm am hyn yw nad oedd llawer o oriau o haul tan fis Mawrth yn ystod y blynyddoedd hynny.

Cymaru blodeuo yn y cenin pedr gyda tymherau Comparing daffodil flowering dates with hours of sunshine. Oriau o haul / Hours of sunshine 85 06 0 2 2 1011 0 2 20 80 1 20 1 0 2 9 0 20 75 3 4 1 20 8 0 0 2 70 7 0 0 2 65 60 10. фев 17. фев 24. фев 03. мар 10. мар 17. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date 24. мар Mae’r patrwm yn dangos: Wrth i’r oriau o heulwen leihau, mae cennin pedr yn agor yn hwyrach – ond ceir rhai eithriadau.

Cymaru blodeuo yn y cenin pedr gyda tymherau Comparing daffodil flowering dates with hours of sunshine. Atb: 2011 a 2012 Oriau o haul / Hours of sunshine Pa flynyddo edd sydd ddim yn dilyn y patrwm? 85 6 0 20 2 1011 0 2 20 80 1 20 3 01 2 9 0 20 75 4 1 20 8 0 20 70 07 0 2 65 60 10. фев 17. фев 24. фев 03. мар 10. мар 17. мар 24. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date Roedd dyddiad blodeuo cyfartalog y Cennin Pedr yr un peth yn 2011 a 2014 – 12 March, ond gwelodd 2011 lawer o haul a 2014 lawer llai o haul (mae’r ddwy flwyddyn yn cael eu dangos gan un llinell). Esboniad posibl: Er bod llawer o haul yn 2011, roedd y tymheredd yn isel iawn. Er nad oedd llawer o haul yn 2014, roedd y tymheredd yn eithaf uchel.

Sut mae’r tywydd yn effeithio ar amseroedd blodeuo’r crocysau?

Dyddiad blodeuo cymedrig crocws 2006 -2014 Average crocus flowering dates 2006 -2014 28. 03 19/03/13 Dyddiad / Date 13/03/09 08. 03 09/03/14 06/03/10 3/03/11 26. 02 16. 02 05/03/12 25/02/06 16/02/07 16/02/08 06. 02 27. 01 Blwyddyn / Year Dyddiad blodeuo cyfartalog y Crocws eleni oedd yr hwyraf ond dau o’i gymharu â blynyddoedd eraill. Dyma’r planhigion yn blodeuo’n hwyrach yn 2009 a 2013.

Cymaru blodeuo yn y crocws gyda tymherau cymedrig Comparing crocus flowering 2 with average spring temperatures Tymheredd blodeuo cymedrig (C) Average spring temperature (C) 7 6 5 4 09 0 2 4 1 0 2 0 6 0 120 3 11 012 0 2 2 10 0 2 & 7 0 20 008 2 3 2 1 0 01. фев 06. фев 11. фев 16. фев 21. фев 26. фев 03. мар 08. мар 13. мар 18. мар 23. мар 28. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date Mae’r patrwm yn dangos: Yn gyffredinol, fel mae’r tymheredd yn mynd yn is mae’r blodau crocws agor yn ddiweddarach - ond ceir rhai eithriadau.

Pa flynyddoedd sydd ddim yn dilyn y patrwm? Atb: 2012 & 2014 Tymheredd blodeuo cymedrig (C) Average spring temperature (C) 7 6 5 4 Cymaru blodeuo yn y crocws gyda tymherau cymedrig Comparing crocus flowering with average spring 2 temperatures 0 6 9 100 0 0 2 2 3 4 1 20 0 11 012 0 2 2 1 20 & 7 0 20 008 2 3 2 1 0 01. фев 06. фев 11. фев 16. фев 21. фев 26. фев 03. мар 08. мар 13. мар 18. мар 23. мар 28. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date Esboniad posibl: er bod 2012 & 2014 yn gynnes iawn, wnaeth y blodau ddim agor tan fis Mawrth. Y rheswm tebygol dros hyn oedd bod yr oriau o heulwen yn y 60 au isel tan fis Mawrth.

Cymaru blodeuo yn y crocws gyda tymherau Comparing crocus flowering dates with hours of sunshine. 4 1 20 Oriau o haul / Hours of sunshine 85 11 0 2 9 0 20 80 3 1 20 75 0 1 20 12 0 2 06 0 2 08 0 2 7 0 0 65 60 10. фев 17. фев 24. фев 03. мар 10. мар 17. мар 24. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date Mae'r patrwm yn dangos: Yn gyffredinol, pan fydd llai o heulwen mae’r blodau crocws yn agor yn hwyrach - ond ceir rhai eithriadau.

Atb: 2009 & 2011 Oriau o haul / Hours of sunshine Pa flynyddoedd sydd ddim yn dilyn y patrwm? 85 80 75 Cymaru blodeuo yn y crocws gyda tymherau Comparing crocus flowering dates with hours of sunshine. 14 0 1 2 09 10 20 2 01 3 2 1 20 06 0 2 8 0 20 70 07 20 65 60 10. фев 17. фев 24. фев 03. мар 10. мар 17. мар 24. мар Dyddiad blodeuo / Flowering date Esboniad posibl: Roedd llawer o haul yn 2009 a 2011 ond roedd y tymheredd yn 2009 yn eithaf isel ac yn isel iawn yn 2011.

Dod o hyd i patrwm yn anodd ond mae rhai pethau yn glir. . . Mae'r bylbiau yn dibynnu ar y haul a gwres er mwyn blodeuo. Mae ein tymhorau yn dod yn fwy anodd eu rhagweld gan fod ein byd yn cynhesu.

Pethau i’w hastudio… • Gwnewch siartiau amlder a graffiau i ganfod y cymedrau. • A wnaeth blodau agor yn hwyr mewn ysgolion oedd yn cofnodi tywydd oer? • Sut wnaeth tymheredd, heulwen a glaw effeithio ar ddyddiadau blodeuo ar gyfartaledd? • Chwiliwch am dueddiadau mewn gwahanol lefydd yng Nghymru. Gwelwch: www. amgueddfacymru. ac. uk/scan/bylbiau