Bykehir Belediye Ynetimi II Dnyada Metropoliten Alan Ynetim

Büyükşehir Belediye Yönetimi - II Ø Dünya’da Metropoliten Alan Yönetim Modelleri Ø Dünya’da Metropoliten Alan Yönetimine İlişkin Kuramsal Tartışmalar Ø Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi 1

Dünya’da Metropoliten Alan Yönetimine İlişkin Kuramsal Tartışmalar Ø Metropol Kavramı (Nüfus, Alan ve İlişkisellik Ölçütleri) Ø Kent/Metropol Ayrımı Ø Kentleşme/Metropolleşme Ayrımı 2

Dünya’da Metropoliten Alan Yönetim Modelleri Ø Tek Düzeyli Modeller Mikro ve makro birimler Ø İki Düzeyli Modeller 1957 Miami ve 1966 Toronto Ø Gönüllü İşbirlikleri Esnek, kısa süreli, rızaya dayalı Ø Özel Amaçlı Örgütler İski vb. 3

Dünya’da Metropoliten Alan Yönetimine İlişkin Kuramsal Tartışmalar Ø Ø Geleneksel Metropolitan Yönetim Okulu Kamu Tercihi Okulu Yeni Bölgeselcilik Akımı Yeni Ölçek Politikası (Yeniden Ölçeklendirme ve Yeniden mekansallaştırma) 4

Dünya’da Metropoliten Alan Yönetiminin Gelişimi Ø 1805’te New Orleans, 1822’de Boston, 1854’te Philadelphia, 1856’da San Francisco ve 1898’de New York’ta metropoliten planlama çalışmaları, ilk adımlar olarak uygulamaya geçmiştir. Ø COGs’ların 1957 yılında tüm ABD’de 7 olan sayıları 1970 yılınd 300’e, 1980 yılında ise 660’a çıkmıştır. Ø Londra (1963), Rotterdam (1964), Bordeaux, Lille, Lyon ve Strazburg (1966), Kopenhag (1974), Frankfurt (1974) metropoliten yönetimleri kurulmuştur. 5

Dünya’da Metropoliten Alan Yönetiminin Gelişimi Ø 1980’li yılların ortasında Post-Keynesyen dönemin ekonomik gelişmeleri Avrupa’da Londra, Madrid, Barselona, Kopenhag ve Rotterdam gibi büyük metropoliten yönetimlerin tasfiyesine ya da gücünü yitirmesine yol açmıştır Ø Yerel yönetimlere yönelik mali kısıtlamalar, bütçe daralmaları, kentlerin merkezleri ile çeperleri arasındaki sermaye yatırım farklılıkları ve devlet transferleri için gerçekleşen rekabet gibi nedenlerin tümünün sonucu olarak metropoliten yönetimlerin gücü kırılmıştır 6

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø Ø 1868 Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi 1877 Dersaadet Belediye Kanunnamesi 1877 Vilayat Belediye Kanunnamesi 1965 yılına gelindiğinde İstanbul ve Ankara kent merkezlerinin nüfusunun 1. 000’u geçmesi, 1975 yılında bunlara İzmir kent merkezinin eklenmesi, ayrıca Anadolu’da birçok kent merkezinde yüksek nüfus artışının yaşanması sonucunda (TÜİK, 2016) Türkiye’deki kentsel büyüme belirgin bir hale gelmiştir 7

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø 1972 yılında “Metropoliten Hizmet Birliği Kanun Tasarısı”, Ø 1975 yılında “İstanbul Metropoliten Hizmet Birliği Tasarısı”, Ø 1976 yılında “Metropoliten Alanlar Hizmet Birliği Kanun Önerisi” ve 1980 yılında “Büyük Kent Birliği Kanun Tasarısı” gibi düzenlemeler Türkiye’de hizmet birliklerinin kanunlaşma sürecine ilişkin önemli girişimlerdir 8

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø 1980 yılında Milli Güvenlik Komitesi’nin 34 sayılı kararı ile büyük kentlerin çevresinde yer alan küçük belediyeler merkezdeki belediyelere bağlanmıştır. Ø 1981 yılında 2561 sayılı “Büyük Şehirlerin Yakın Çevresindeki Yerleşim Yerlerinin Ana Belediyelere Bağlanmaları Hakkında Kanun”un yürürlüğe girmesiyle nüfusu 300. 000’i geçen belediyelerin çevresindeki belediye ve köyler bu birimlere bağlanmıştır. Ancak bu uygulama uzun sürmemiş ve 1984 yılında bu model terk edilmiştir. 9

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø 1984/3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun Ø ilk olarak İstanbul, İzmir ve Ankara’da büyükşehir belediyeleri oluşturulmuştur. Ø Ardından 1986 yılında Adana Ø 1987 yılında sırasıyla Bursa, Gaziantep, Konya Ø 1988 yılında Kayseri büyükşehir belediyeleri kurularak sayıları 8’e çıkarılmıştır. 10

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø 3030 sayılı kanunun 3. maddesine göre, bir ilde büyükşehir belediyesi kurulabilmesi için merkezinde en az iki ilçenin bulunması koşulu esas alınarak bu koşula uymayan il merkezlerinde ilçe belediyeleri oluşturulmuştur. Ø 1993 yılında yürürlüğe giren 504 sayılı KHK ile birlikte büyükşehir belediyesi kurulma koşulu değiştirilmiştir. Buna bağlı olarak yeni ilçe belediyelerinin oluşturulması yerine, “alt kademe belediyesi” adı verilen yeni bir belediye türü yaratılmıştır. 11

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø Ayrıca Mersin, Eskişehir, Diyarbakır, Antalya, Samsun, İzmit ve Erzurum illerinde büyükşehir belediyeleri kurulmuştur. Ø 2000 yılında ise 593 sayılı KHK ile Sakarya ilinde, içinde hem ilçe belediyesi hem de alt kademe belediyesi bulunan bir büyükşehir yönetimi oluşturulmuştur. Böylece Türkiye’deki büyükşehir belediyesi sayısı 16’ya çıkarılmıştır. Ø 2004/5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu 12

Türkiye’de Metropoliten Alan Yönetiminin Evrimi Ø 2008/5474 sayılı Büyükşehir Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Ø 2012/6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Ø 2013/6447 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 13