BULANTI VE KUSMAYA YAKLAIM Do Dr Yusuf AKCAN
BULANTI VE KUSMAYA YAKLAŞIM Doç. Dr. Yusuf AKCAN
TANIMLAR BULANTI: Kusma isteği veya kusma dürtüsü olarak adlandırılabilir. ü KUSMA: Gastrik içeriğin zorla ve güçlü bir şekilde oral yoldan atılması olayıdır. ü ÖĞÜRME: Kusmadan önce görülen abdominal ve respiratuar kasların ritmik kasılması sonucu oluşan bir semptomdur. ü REGÜRJİTASYON: Özafagial içeriğin (veya az miktarda gastroduedonal içeriğin) hipofarinkse zorlama olmadan dönmesi olayıdır. ü
PATOFİZYOLOJİ Bulantı ve kusma üç ana düzeyde kontrol edilir. 1 -Parasempatik ve sempatik sinir sistemi 2 -Enterik –kortikal nöronlar(Aff-Eff lifler) 3 -Düz kas hücreleri Kusma merkezleri: 1 -Kusma merkezi 2 -KTZ (kemotrigger zone)
ETYOLOJİ I-GIS’e ait nedenler l Gastroenteritler – (Viral, bakteriel vs) l Akut batın – İntestinal obstrüksiyon , paralitik ileus, A. kolesistit A. pankreatit, peritonit) l Gastroduedonal hastalıklar: – peptik ülser, pilor stenozu, mide atonisi ve mide cerrahisi sonrasında l Gastropareziler
l Eozinofilik gastroenterit – GIS’in bening eozinofilik infiltrasyonudur. – Tuttuğu GIS bölümüne göre semptom verir. – Gastrik mukozal tutulum tipik olarak bulantı kusma ile prezente olur. – Tanı: Endoskopik bx – Tdv: Steroid) l 5 -Kc hastalıkları: – Akut hepatitler , siroz l 7 -Diğerleri – peritoneal karsinomatozis , pancreas ca , mezenter iskemisi, inflamatuar barsak hastalığı II-İlaçlar : – Apomorfin , opiatlar , digitalis, L dopa, bromokriptin , kemoteropotik ajanlar (Cisplatin, nitrogen mustard , Dakarbazin) – Nadiren bulantı-kusma yapan ilaçlar NSAI , Eritromisin , metronidazol , Antiaritmikler , diüretikler , OKS , sulfasalazin
III-Toksinler – Bazı bakteriyal toksinler IV-Radyoterapi V-Nörolojik hastalıklar: – Labirent hastalıkları (Menierre , viral labirintit, taşıt tutması , akustik tümör) – İntraserebral lezyonlar Özellikle KİBAS artışı yapanlar. (Hematom , tümör vs) – Migren. Menenjit , ensefalit, epilepsi
VI-Psikojenik : – Emosyonel ve çevresel stres – Kendi kendine yapılan provakatif kusma – Siklik kusma sendromu(Sıklıkla çocuklarda görülür yetişkinlerde 3 -6 gün zarfında değişen hasta spesifik stereo paterni gösteren bulantı ve kusma epizotu olarak tariflenmiştir. Tedavisi: supportiftir
l VII-Metabolik bozukluklar: – Üremi – Metabolik asidoz-alkaloz – Elektrolit bozuklukları (Hipo. Na, Hiper. Ca , Hiper. K ) l VI-Endokrin bozukluklar: – Hipotiroidizim – Adrenal yetmezlik – DM – Gebelikte(Progesteron ve B-HCG artışına bağlı olarak) l VII-Renal hastalıklar: – Renal kolik – İdrar yolu enfeksiyonu – ABY - KBY
l VIII-Diğerleri: – Akut perikardit – Myokard enfarktüsü – Konjestif kalp yetmezliği – KOAH – Glokom – Enfeksiyonlar
KLİNİK SEMPTOMLAR v Bulantı kusma nadiren tek başına olur. Sıklıkla diğer semptomlar ile beraberdir. v Migren sıklıkla bulantı kusma ile beraberdir. Bazen ağrıdan önce bulantı ve kusma olurken bazende beraber olur. v Intraserebral lezyonlarda KIBAS artışı olduğu zaman baş ağrısı ile beraber bulantı kusmada olur. v Labirent hastalıklarında tipik olarak vertigobulantı-kusma üçlüsü vardır.
Klinik semptomlar v Psikojenik kusmanın karakteristikleri: 1 -uzunca bir kusma öyküsü vardır. 2 -kusmaya rağmen beslenme bozukluğu yoktur. 3 -kusma genelde yemek yerken veya hemen sonrasında olur. 4 -sıklıkla gizlice ve kendine yapılan provakatif kusmalar vardır. 5 -hastalarda psikolojik problemler vardır. (anksiyete, depresyon)
Klinik semptomlar v Sabahları kahvaltıdan önce görülen kusmalar; gebelikte, alkolizmde, üremi, KOAH , sinuzitte görülür. v Abdominal ağrı ile kusmanın beraberliği peptik ülser için tipik sayılabilir. v İştahsızlık , halsizlik, ağrı, hafif ateş veya ateş olmaması , abdominal kramp, diare varlığı gastroenterit için tipiktir.
Tanısal yaklaşım v ANAMNEZ v FİZİK MUAYENE v LABORATUVAR TESTLERİ v RADYOLOJİ v ÖZEL İNCELEMELER
ANAMNEZ: Kusma ile yemek alımı arası zamansal ilişki: v aç ; v gebelik alkolizm üremi sinuzit KOAH ve KİBAS artışında olur. v yemeklerden hemen sonra ; v özellikle özafagusa ait bir hastalığı düşündürür(Özafagus ca. akalazya zenker divertikülü) v geç; v yemeklerden en az 1 saat sonra olan kusmalar geç olarak nitelendirilir. v Mide çıkış obstruksiyonu, v mide boşalmasında gecikme v (DM) gibi durumları aklımıza getirir.
Kusmuğun karakteri: q KOKU; § 1 -keskin kokulu kusmuk; § HCL asit sekresyonunu düşündürür(ZES, Peptik ülser, gastrik outlet obstruksiyonunu düşündürür) § fekaloid koku; § intestinal obstr, gastrokolik fistülde görülür. § çürük kokusu; § § gastrik retansiyonda bakteriel aşırı çoğalmada, mide karsinomunda hızlı büyümeye bağlı nekrozda görülür. q İÇERİK; § Kahve telvesi şeklinde veya kanlı kusmuk üst GIS kanamasını düşündürür. § Safralı kusmuk tekrarlayan kusmalarda olur ve pilorun açık olduğunu gösterir. § yiyecek partikülleri gastrik retansiyonu gösterir.
v Ayrıca kusmanın başlangıcı, süresi ve devamlılığı sorgulanmalıdır. v Geçmişe veya şimdiye ait GIS ile ilgili bir hastalık veya ameliyat öyküsü varmı. v Abdominal ağrı hematemez , melena, hazımsızlık, pyrosis, disfaji, abdominal şişkinlik, sarılık, diare konstipasyon gibi spesifik GIS semptomlarının varlığı anamnezde sorgulanmalıdır. v Bulantı-kusmaya neden olacak ilaç alımının sorgulanması v Sistemik bir hastalığı veya bulantı kusmaya neden olacak metabolik bir bozukluğun semptomlarının sorgulanması v Kilo kaybı hikayesi var mı?
FİZİK MUAYENE v Nabız , TA, solunum sayısı genel bilgi verir. v Ateş : enfeksiyon? Ancak non-spesifiktir. v Nörolojik anormallikler; papil ödem , bilinç değişikliği baş ağrısı v Abdominal Muayene; hassasiyet, kitle, distansiyon , organomegali, peristaltizm değişiklikleri v Metabolik hastalığa yönelik bulgular olabilir (Adisson, hipertroidiye ait bulgular olabilir) v Pyelonefritlerde kostovertebral açı hassasiyeti tespit edilebilir.
LABORATUAR v Tam kan tetkiki v İdrar tetkiki v Biyokimyasal tarama v Arteriyel kan gazı v Ekg v Ggk v Gaitada parazit v Gaita kültürü
RADYOLOJİK TETKİKLER v Ayakta direk batın grafisi v Akciğer grafisi v Ba ‘lu grafiler v Endoskopik girişimler v Abdominal usg v CT
ÖZEL TETKİKLER Primer klinik bulgulara göre isteyeceğimiz tetkiklerdir v Amenoreli bir kadında bulantı kusma görülür ise gebelik testini yapmak gerekir. v Tirotoksikoz için TFT v CNS hastalığı için kafa grafileri ve kranial CT v Gastrik aspirasyon v
KUSMANIN KOMPLİKASYONLARI v Sıvı –elektrolit , asit- baz bozuklukları, (hipo kloremik metabolik alkaloz, Hipo K, Hipo. Na) v Hipovolemi, hipotansiyon, prerenal azotemi v Hemokonsantrasyon. v Mallory-Weis sendromu v Özafagus rüptürü (Boerhave sendromu) v Aspirasyon pnömosi (bebek, yaşlılarda, biliç bozukluğu olanlarda) v Mask belirtisi(yüz ve boyunda peteşiler) v Diş ve diş eti hastalığı(çürük , diş etlerinde erozyon)
TEDAVİ v Primer hastalığın tedavisi esastır. v Anti emetik ajanlar: 1 -anti kolinerjikler v 2 -fenotiazin deriveleri v 3 -selektif dopamin antagonistleri v v-cisaprid-domperidon v 4 -seratonin antagonistleri v(ondansetron-granisetron)
- Slides: 22