Budowa programu studiw i zaj dydaktycznych na bazie

Budowa programu studiów i zajęć dydaktycznych na bazie efektów kształcenia w obszarze nauk rolniczych Podlaski Sławomir Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW.

Wstęp

Skład zespołu ds. opracowania opisu efektów kształcenia dla obszaru studiów rolniczych, leśnych i weterynaryjnych 1. Prof. dr hab. Sławomir Podlaski – przewodniczacy. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Fizjologii Roślin. 2. Dr hab. Anna Chełmońska- Soyta – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Medycyny Weterynaryjnej 3. Prof. dr hab. inż. Tomasz Jankowski – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności, 4. Prof. dr hab. Andrzej Radecki – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Agronomii, 5. Prof. dr hab. Bogdan J. Wosiewicz – Przewodniczący Zespołu Kierunków Studiów Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych PKA, e –mail : 6. Prof. dr hab. Marek Frankowicz - Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym, Uniwersytet Jagielloński. Ekspert Boloński

1. Ogólna charakterystyka kształcenia w obszarze nauk rolniczych. Kierunki studiów w kompetencji Zespołu. Przewodniczący PKA. 10. 07. 2008 1. Architektura Krajobrazu 2. Biotechnologia- studia , absolwenci których uzyskują tytuł inżyniera lub magistra inżyniera 3. Leśnictwo 4. Ochrona środowiska – studia, absolwenci których, uzyskują tytuł inżyniera lub magistra inżyniera 5. Ogrodnictwo 6. Rolnictwo 7. Rybactwo 8. Technika rolnicza i leśna 9. Technologia drewna 10. Technologia żywności i żywienie człowieka 11. Weterynaria+ 12. Zootechnika (+Weterynaria kształci w zakresie tzw. zawodów regulowanych tj. objętych Dyrektywą Komisji Europejskiej „ O wzajemnym uznawaniu dyplomów. ” (Directive 2005/36/EC) Kształcenie to jest zharmonizowane na poziomie europejskim a uznawanie dyplomów jest automatyczne

Profile studiów • I stopień – profil ogólny i praktyczny • II stopień- profil ogólny, praktyczny, badawczy Różnica programowa pomiędzy profilami a nie tylko dodanie do profilu ogólnego zagadnień praktycznych czy naukowych

Charakterystyka profilu badawczego na studiach II stopnia Podstawą kwalifikacji - bardzo dobre wyniki kształcenia uzyskane na I stopniu studiów oraz aktywność w studenckim ruchu naukowym. Studenci zakwalifikowani na profil badawczy powinni w większości kontynuować naukę na III stopniu kształcenia. Program studiów powinien zostać oparty o dyscypliny podstawowe i rozwiązywanie problemów naukowych. Praktyki , część zajęć dydaktycznych - prowadzona w jednostkach naukowych poza macierzystymi uczelniami. (mobilność) Elementem programu studiów powinno być uczestniczenie studentów w ruchu naukowym , warsztatach, seminariach, czego efektem powinny być publikacje naukowe.

Budowanie programów studiów i zajęć dydaktycznych w oparciu o efekty kształcenia Rok 2012 Wydziały które mają prawo do habilitowana możliwość samodzielnego opracowania programu studiów i zajęć dydaktycznych. Warunki zewnętrzne Rosnąca konkurencja o pieniądze na badania Zmniejszająca się liczba kandydatów na studia

Perspektywy !!? ? W stosunku do 2005 roku: Zachowując ten sam wskaźnik scholaryzacji liczba studentów w 2020 roku ulegnie zmniejszeniu o 600 -800 tys. Procentowo - liczba studentów w 2015 - -23%, 2020 - -35% i 2025 – - 45%. Utrzymanie tej samej relacji liczby studentów/nauczycieli (18, 2 ) oznacza konieczność redukcji liczby nauczycieli akademickich o 23 -26%. (Ernst&Young)

Rozwiązania ? (może częściowe? ) Nowe, nowoczesne pod względem treści i sposobu nauczania programy studiów odpowiadające na zapotrzebowanie kandydatów, gospodarki narodowej i międzynarodowego współzawodnictwa.

Czynniki pomocne do formułowania ogólnej koncepcji programu studiów (curriculum)i zajęć dydaktycznych (sylabus)

Przesłanki do uwzględnienia, przy opracowywaniu nowego programu studiów A. Zewnętrzne 1. Określenie perspektyw i kierunków rozwoju istniejących i nowych gałęzi gospodarki – związanych z zainteresowaniem kandydatów i rynkiem pracy dla absolwentów. Ważne włączenie w dyskusję wszystkich zainteresowanych. Perspektywiczne dyrektywy UE 2. Przyszłosciowe ilościowe i jakościowe warunki zatrudnienia dla absolwentów. Prognozy CEDEFOP – zatrudnienie w sferze rolnictwa zmniejszy się o 2 mln osób w UE 3. Zakres kształcenia – rynek pracy lokalny, narodowy, globalny?

Przesłanki do opracowania nowego atrakcyjnego dla studentów programu studiów 4. Analiza kierunków kształcenia i programów zajęć w najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajach świata z zakresu identycznego lub zbliżonych kierunków kształcenia. 5. Dyskusje międzynarodowe na temat przyszłości i sposobów kształcenia na określonych kierunkach studiów. 6. Możliwości i zakres współpracy międzynarodowej w zakresie dydaktyki. 7. Kształcenie ogólne czy specjalistyczne? Ogólne większa szansa na znalezienie pracy. Specjalistyczne –lepsza wiedza i umiejętności w wąskich specjalistycznych dziedzinach. (np. biotechnologia)

Przesłanki do opracowania nowego atrakcyjnego dla studentów programu studiów • B. Wewnętrzne • 1. Determinacja wprowadzania zmian ze strony władz uczelni • 2. Ilość i jakość kadry dydaktycznej- jej chęć do wprowadzania i akceptacji zmian • 3. Infrastruktura uczelniana • 4. Koszty kształcenia

Przesłanki do opracowania nowego atrakcyjnego dla studentów programu zajęć dydaktycznych 1. Określenie poziomu kształcenia I, czy II czy I i II. 2. Okreslenie profilu kształcenia, rodzaju i liczby zajęć praktycznych 3. Kim będą kandydaci na studia: z techników rolniczych czy liceum, ze wsi czy miasta. Jak homogenna będzie grupa kandydatów. 4. Okreslenie stosunku przedmiotów ogólnych do aplikacyjnych. Przedmioty aplikacyjne o jakim charakterze? Przedmioty ogólne – nachylenie rolnicze.

Przesłanki do opracowania nowego atrakcyjnego dla studentów programu zajęć dydaktycznych 5. Rozkład przedmiotów/ modułów w semestrach np. zimowy czy letni 6. Lista przedmiotów nie związanych bezpośrednio z kierunkiem studiów ale koniecznych do realizacji programu np: języki obce.

Etapy opracowania programu studiów 1. Profil kwalifikacyjny 2. Planowanie ogólne programu 3. Projektowanie programu 4. Wprowadzenie i ocena

Profil kwalifikacyjny-kluczowy dokument dla opracowania programu studiów • Profil kwalifikacyjny to opis: • Celów kształcenia, tematyki, efektów kształcenia • Sposobów i metod nauczania i uczenia się studentów, umożliwiających osiągnięcie celu i efektów kształcenia • Sposobów oceny studentów. Pozwala ocenić studentom czy uzyskali założony poziom efektów kształcenia

Cele-(programu, modułu, przedmiotu), tematyka – efekty kształcenia Cel-ogólne określenie intencji nauczyciela-co zamierza zrealizować w trakcie zajęć np: zaznajomić studentów ze sposobami i efektami genetycznego doskonalenia organizmów Tematyka-charakter bardziej specyficzny, szczegółowy np: wykorzystanie efektu heterozji do genetycznego doskonalenia roślin.

Program studiów-planowanie ogólne 1. Bardzo ogólne określenie celów i efektów kształcenia. Określenie poziomu wiedzy i umiejętności kandydatów na studia 2. Lista przedmiotów do realizacji pozwalających realizować cel kształcenia 3. Wstępna koncepcja udziału poszczególnych grup przedmiotów w programie studiów 4. Efekty kształcenia dla grup przedmiotów

Program studiów -projektowanie 1. Opracowanie szczegółowego programu studiów z uwzględnieniem przedmiotów /modułów zajęć praktycznych w poszczególnych okresach kształcenia. 2. W ramach programu opracowanie dokładnych treści programowych 3. Wybór najlepszych- dla określonego przedmiotu- typów zajęć i metod kształcenia. Zróżnicowanie typów. 4. Określenie efektów kształcenia dla każdego przedmiotu: wiedzy, umiejętności, postaw. 5. Na podstawie programów przedmiotów i form zajęć, metod kształcenia -nakład pracy studenta i pkt ECTS

Ocena nakładu pracy studenta- pkt ECTS 1. Przygotowanie do zajęć 2. Godziny zajęć 3. Typ zajęć dydaktycznych, metoda nauczania 4. Opracowanie wyników np. ćwiczeń 5. Szukanie literatury 6. Pisanie raportu (projektu) z zajęć 7. Przygotowanie sie do egzaminu

Program studiów –projektowanie cd. 6. Sposoby oceny wiedzy , umiejętności i postaw studentów 7. Określenie minimów potrzebnych do zaliczenia na określoną ocenę. Na etapie projektowania dobre rezultaty daje konkurs na wykładowców, (jeśli to technicznie możliwe) którzy prezentują autorskie programy oparte o efekty kształcenia

Program studiów -wprowadzenie i ocena 1. Ocena programu przez prowadzących i studentów, wydziałowe komisje dydaktyczne oraz wewnętrzny system jakości. 2. Cykliczna ocena oraz w razie potrzeb modyfikacja programu i prowadzenia zajęć 3. Ocena zewnętrzna/akredytacja

Opracowanie efektów kształcenia

Efekty kształcenia (Ek)- definicja • Ek - co student powinien wiedzieć, rozumieć i /lub zademonstrować po zakończeniu procesu uczenia się. • Ek – określone w prosty i jednoznaczny sposób. • Możliwe do zmierzenia i ocenienia. Nie stosować „rozumieć” „wiedzieć” • Muszą być odpowiednie do długości czasu kształcenia • Nie mogą mieć charakteru życzeniowego.

Typy zajęć dydaktycznych 1. Wykłady, niekiedy połączone z demonstracjami lub ćwiczeniami. Tradycyjny sposób nauczania ex cathedra 2. Semianaria również obejmujące elementy projektowe: rozwijają zdolności naukowe, uczą dyskusji, pisemnej i ustnej prezentacji. 3. Cwiczenia praktyczne: laboratoryjne, projektowe, praktyczne. Rozwijają różne umiejętności praktyczne na bazie posiadanej wiedzy, uczą poprawności opisu wykonywanych czynności oraz ustnego i pisemnego prezentowania wyników. Zajęcia 2 i 3 mogą mieć charakter indywidualny lub zespołowy. Szczególną formą są prace inżynierskie i magisterskie, które w większości maja charakter indywidualny. Podstawa wyróżnienia: interakcja student - nauczyciel w procesie nauczania i uczenia sie

Typy zajęć dydaktycznych, metody kształcenia a efekty kształcenia Metody nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, dla osiągnięcia odpowiednich Ek. Oparte na: słowie, obserwacji i pomiarach, działalności praktycznej, aktywizujące • W zależności od typów zajęć dydaktycznych i metod kształcenia z różną intensywnością rozwijamy u studentów wiedzę, umiejętności i kompetencje. • Sprawdzić: czy i w jakim zakresie typy zajęć dydaktycznych i metody kształcenia kształtują założone efekty kształcenia

Przykładowa macierz kompetencji

Charakterystyka macierzy kompetencji 1. Uzmysławia zależność pomiędzy Ek a typami zajęć dydaktycznych 2. Jakie typy zajęć i w jakim zakresie gwarantują uzyskanie odpowiednich Ek ? 3. Czy założone Ek są realizowane ? 4. Jaka jest równowaga pomiędzy różnymi typami zajęć w programie studiów ?

Indiańskie przysłowie- efektywność metod nauczania? Powiesz mi, a ja zapomnę. Pokażesz mi, a być może zapamiętam. Włącz mnie do działania a zrozumiem i zachowam w pamięci.

Taksonomia Blooma • Efekty kształcenia (cele) - 3 dziedziny-poznawcza, emocjonalna, psychomotoryczna • Taksonomia Blooma jest bardzo pomocna do opracowania efektów kształcenia. • Taksonomia ma charakter hierarchiczny. Dziedzina poznawcza obejmuje 6 coraz bardziej złożonych etapów poznawania rzeczywistości. • Przedstawia strukturę oraz podaje listę czasowników możliwych do wykorzystania w czasie budowania EK. • EK odpowiadające dolnym poziomom piramidy nie powinny stanowić większości programu 31 31

1. Dziedzina poznawcza - wiedza- zdolność do zapamiętania faktów bez konieczności ich rozumienia. Użycie czasowników akcji 6. Ocena zbierać, definiować, opisywać, powtarzać, 5. Synteza wyliczyć, badać, 4. Analiza znajdować, identyfikować, nazywać, 3. Zastosowanie wymieniać, 2. Zrozumienie zapamiętywać, porządkować, 1. Wiedza prezentować, cytować, rozpoznawać, 1. Wymienić najważniejsze fakty z historii hodowli roślin relacjonować, 2. Zdefiniować pojęcie poliploidów 32 reprodukować,

2. Dziedzina poznawcza-zrozumienie- zdolność do rozumienia i interpretacji uzyskanych informacji Użycie czasowników akcji kojarzyć, zmieniać, 6. Ocena wyjaśniać, 5. Synteza klasyfikować, konstruować, 4. Analiza przedstawiać, przeciwieństwa, bronić, 3. Zastosowanie opisywać, różnicować, dyskutować, rozróżniać, 2. Zrozumienie szacować, wyjaśniać, generalizować, identyfikować, 1. Knowledge ilustrować, wskazywać, przewidywać, zdawać 1. Wyjaśnić dlaczego mieszańców nie można rozmnażąć 2. Oszacować udział odmian w podnoszeniu plonówrozwiązywać, relację,

3. Dziedzina poznawcza –zastosowanie-zdolność do użycia poznanej wiedzy w nowych sytuacjach tzn: wykorzystywanie do rozwiązywania problemów 6. Evaluation 5. Synthesis 4. Analysis 3. Zastosowanie 2. Comprehension 1. Knowledge • Użycie czasowników akcji: stosować, oceniać, obliczać zmieniać, wybierać kompletować, konstruować, demonstrować, rozwijać, badać, ilustrować, manipulować, modyfikować, organizować, przygotować, produkować, tworzyć, wskazywać, przygotować harmonogram, schemat, wytwarzać rozwiązywać, szkicować, używać 1. Zastosować odpowiednie metody selekcji w populacji roślin obcopylnych 2. Zmodyfikować metodę. . . w celu. . . .

4. Dziedzina poznawcza –analiza- zdolność do podziału informacji na czynniki składowe, poszukiwanie wzajemnych relacji miedzy nimi Użycie czasowników akcji: Analizować, oceniać, rozdzielać, rozumieć 6. Evaluation strukturę organizacyjną, 5. Synthesis myślową, kategoryzować, 4. Analiza porządkować, klasyfikować, łączyć, 3. Application poddawać krytycznemu 2. Comprehension osądowi, ilustrować, , kwestionować, badać, 1. Knowledge eksperymentować, testować, 1. Sklasyfikować odmiany pod względem malejącego efektudzielić, heterozji 35 35 identyfikować 2. Porównać efektywność różnych metod selekcji

5. Dziedzina poznawcza -synteza – zdolność do łączenia elementów w całość (wyciągania ogólnych wniosków na podstawie elementów szczegółowych) 6. Evaluation Użycie czasowników akcji: Argumentować, organizować, zestawiać, kategoryzować, łączyć, 4. Analysis kompilować, opracowywać, tworzyć, 3. Application projektować, rozwijać, zarządzać, modyfikować, , 2. Comprehension wyjaśniać łączyć, przygotowywać, proponować, planować, 1. Knowledge reorganizować, integrować, planować, dokonywać 1. Wyjaśnić znaczenie testu „spoconego podkoszulka” w doborze podsumowania 5. Synteza partnerów u ludzi 36

6. Dziedzina poznawcza-ocena – zdolność do określenia wartości informacji, (materiału) dla uzyskania założonego celu. Użycie czasowników akcji: Ocenić, oszacować, 5. Synthesis wybrać, wyciągnąć wnioski, krytykować, 4. Analysis decydować, wyjaśniać, interpretować, 3. Application uzasadniać, mierzyć, przewidywać, nadawać 2. Comprehension miary, , rozwiązywać, powiązać, 1. Knowledge rekomendować, podsumowywać, 1. Wyciągniecia wniosków z przeprowadzonego eksperymentu walidować, 6. Ocena

Dziedziny : emocjonalna i psychomotoryczna Emocjonalna(odczuwanie) obejmuje postawysłowa do określenia Ek- akceptuje, broni, ocenia, łączy, popiera, chroni. Psychomotoryczna-umiejętności fizyczne (manualne)- praca w laboratorium, klinice itp. słowa: zbudować, dostosować, używać

Efekty kształcenia dla programu studiów • 5 -10 najważniejszych efektów kształcenia • Opis najważniejszych (podstawowych) elementów wiedzy, umiejętności i kompetencji które powinien posiadać absolwent Efekty kształcenia (Ek) dla programu wynikają z efektów kształcenia dla przedmiotów/modułów studiów „Aspiracyjne” EK wynikają z całościowego oddziaływania uczelni na studenta: sposobu nauczania, traktowania, infrastruktury

Efekty kształcenia dla programu – przykłady. Wg. Kennedy’ego Po pomyślnym ukończeniu programu student powinien być zdolny : 1. Znaleźć i twórczo zastosować wiedzę z zakresu nauk przyrodniczych i pokrewnych 2. Identyfikować, formułować, analizować i rozwiązywać problemy związane z produkcją rolniczą. 3. Zaprojektować element, system, proces spełniający określone wymagania. 4. Zaplanować i przeprowadzić eksperyment i zinterpretować jego wyniki

Efekty kształcenia dla programu – przykłady – cd. Wg. Kenned’yego 5. Pracować indywidualnie oraz zespołowo w tym w zespołach międzynarodowych 6. Uczyć się przez całe życie (LLL) 7. Efektywnie komunikować się ze środowiskiem zawodowym oraz społeczeństwem 8. Pisać raporty i artykuły związane z zainteresowaniami lub wykonywaną pracą.

Oceny efektów kształcenia

System oceny efektów kształcenia Mamy zaprojektowane programy i moduły/treści programowe w kategoriach efektów kształcenia: 1. Jak można stwierdzić, ze studenci osiągnęli pożądane efekty kształcenia ? 2. Jak można określić poziom uzyskanych efektów kształcenia ? Ścisły związek pomiędzy: metodami nauczania –efektami kształcenia i kryteriami oceny

Podstawy oceny efektów kształcenia • Zgodnie z definicją CEDEFOP, walidacja wymaga oceny efektów kształcenia studenta w stosunku do standardu, jakimi są opracowane przez nas kryteria. Ważne aby dostosować sposób oceny do tego co chcemy ocenić.

Sposoby oceny efektów kształcenia • Egzaminy pisemne ograniczone czasowo, egzaminy oraz testy z dostępem i bez dostępu do podręczników, rozwiązywanie zadań problemowych, egzaminy ustne, ocena zaangażowania w dyskusji, • Raporty z badań laboratoryjnych, obserwacje i ocena umiejętności praktycznych studenta, raporty indywidualne z włączeniem rozwiązywania case studies, raporty grupowe, prezentacje wyników w formie ustnej, audiowizualnej lub elektronicznej, eseje, podsumowania, zdolność do samooceny efektów kształcenia • Umiejętność przygotowania rozprawy inżynierskiej czy magisterskiej.

Przydatność różnych form oceny do sprawdzania Ek • Egzaminy pisemne i testy - użyteczne do sprawdzania wiedzy i umiejętności wymagających wykonywania różnego rodzaju obliczeń, przedstawiania schematów, modeli matematycznych i rozwiązywania zadań problemowych. • Sprawdzanie efektów kształcenia w warunkach ograniczonego czasu dla studenta, pozwala ocenić jego umiejętności organizowania pracy, samodzielność myślenia i ewentualnie komunikowania się w warunkach stresowych. • Planowanie badań, umiejętności badawcze, pisanie raportów z wykonanych ćwiczeń czy badań przedstawione w formach różnej prezentacji, pozwolą na ocenę studenta w warunkach dysponowania odpowiednim czasem. • Postawy przywódcze i umiejętność pracy w zespole mogą być ocenione podczas prac w grupie studentów i dyskusji.

Efekty kształcenia i kryteria oceny wg. Kennedy’ego Efekty kształcenia Aby uzyskać odpowiednią ocenę student powinien: przeprowadzić analizę znaczenia czynników kształtujących zmienność genetyczną oraz porównać programy hodowlane Kryteria oceny na stopnie 5 Doskonała analiza znaczenia czynników wpływających na zmienność genetyczną i konstrukcję programów hodowlanych 4 Bardzo dobra analiza znaczenia czynników 3 2 Średnie możliwości analizy najważniejszych. . . Brak znajomości podstawowych czynników. . . Istnieje ścisły związek pomiędzy metodami nauczania, efektami kształcenia i kryteriami oceny studentów. Uczenie dla zrozumienia

Macierz efektów kształcenia Przedmioty/ Efekty kształcenia dla programu moduły studiów 1 2 3 4 1 2 3 1. Opisuje zależność pomiędzy programem a Ek 2. Czy wszystkie Ek zostały zrealizowane, które całkowicie , które częściowo ? 3. Jaki jest wkład modułów w Ek określone dla programu studiów? 4. Czy istnieje równowaga pomiędzy modułami w określaniu Ek ?

Pytania kontrolne oceniające prawidłowość określenia Ek 1. Czy użyto czasownika w stronie czynnej do określenia Ek • 2. Czy uniknięto używania czasowników „znać wiedzieć, zaznajomić” – niemierzalnych • 3. Czy Ek obejmują wszystkie poziomy piramidy Blooma • 4. Czy Ek są mierzalne lub poddają się ścisłemu określeniu • 5. Czy Ek są zgodnie z celem programu modułu i jego tematyką

Literatura Brenner E. , Niehs J. 2008. Curricula Development based on Learning Outcomes – An Austrian Case. In: Implementing Competence Orientation and Learning Outcomes in Higher Education. Ed. E. Canon and others. CEDEFOP 2008. Validation of non-formal and informal learning in Europe. A snapshot 2007. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities, Kennedy D. , Hyland A. , Ryan N. 2007 Writing and Using Learning Outcomes. A Practical Guide. . Próchnicka M. 2010. Warsztaty: Jak budować program (curriculum) na bazie efektów uczenia się / deskryptorów KRK / deskryptorów obszarów? Jak budować program zajęć (sylabus) na bazie efektów uczenia się / deskryptorów / macierzy efektów uczenia się dla uczelni / absolwenta?

Dziękuję za uwagę

Literatura Kennedy D. , Hyland A. , Ryan N. Writing and Using Learning Outcomes. A Practical Guide. 2007. Próchnicka M. Warsztaty: Jak budować program (curriculum) na bazie efektów uczenia się / deskryptorów KRK / deskryptorów obszarów? Jak budować program zajęć (sylabus) na bazie efektów uczenia się / deskryptorów / macierzy efektów uczenia się dla uczelni / absolwenta?