Brn og fll Lfi og tilveran Brn last

Börn og áföll

Lífið og tilveran • Börn öðlast alls konar reynslu: góða, slæma, skemmtilega, leiðinlega o. s. frv. • Upplifun barna og aðlögunarhæfni að breyttum aðstæðum er öðruvísi en fullorðinna • Viðbrögð við erfiðri reynslu: streituviðbrögð, áfallastreituviðbrögð • Það má ekki vanmeta hve berskjölduð börn eru • Einstaklingsmunur á viðbrögðum

Hvað teljast eðlileg viðbrögð? • Eðlilegt ástand • Óstöðugleiki • Sveiflur • Aldur og stig

Börn og alvarlegir atburðir • Börn sveiflast meira til í áfalla - sorgarferlinu en fullorðnir • Börn hafa takmarkaða getu til að þola tilfinningalegan sársauka • Börn hafa takmarkaða getu til að koma tilfinningum sínum í orð • Börn eru viðkvæm fyrir því að vera öðruvísi en jafnaldrarnir

Það sem hefur áhrif á viðbrögð • Börn bregðast mjög mismunandi við áföllum. Það fer m. a. eftir: – aldri, persónugerð, fyrri reynslu (áður upplifað áfall) – hvort þau verða vitni að slysi – hvort þau upplifa lífshættu – hvort þau taka ábyrgð á því sem gerðist – hvort þau eiga eða hafa átt við sálræna erfiðleika að etja – hvort það er lítill stuðningur frá fjölskyldu eða vinum

Fyrstu viðbrögð barns • Er brugðið • Er efins og andmælir, afneitar því sem gerðist • Fær grát- og reiðiköst • Spyr mikið • Getur virkað dofið tilfinningalega, eins og ekkert hafi gerst

Viðbrögð þegar frá líður • Einangrun • Afneitun • Nauðhald í fólk/hluti • Hrakandi frammistaða • Þráhyggjutal • Breyting á hegðun • Sállíkamlegir kvillar • Svefnörðugleikar • Áhættuhegðun • Vanmáttarkennd /sjálfsgagnrýni • Reiði • Sjálfhverfa • Kvíði • Óttast um ættingja • Söknuður og sorg

Mismunandi viðbrögð og þarfir barna eftir aldri

Börn 0 – 2 ára Þroski og hugsun • Frá 7 - 8 mánaða aldri mynda börn stöðug tengsl við uppalanda • Geta tengt ýmislegt við áfallið s. s. lykt, hljóð, mynd ofl. • Breytingar á matar- og svefnvenjum Bráðaviðbrögð • Pirringur/önuglyndi • Leitar eftir uppalanda og bregst við með angist, grát, deyfð Þarfir • Vernd fullorðinna • Róleg og traust tengsl • Daglegar venjur

Börn 2 – 7 ára Þroski og hugsun • Hugsunin er töfrum hlaðin • Að deyja er eins og að sofna • Dauðinn ekki endanlegur • Atburðir úr áfallinu geta komið fram í leikjum og spurningum Bráðaviðbrögð • Vanmáttur, öryggisleysi • Leika til að gleyma sér • Leita eftir nánd við uppalanda Þarfir • Vernd fullorðinna • Hreinskilni • Ástúð og umhyggju • Tækifæri til að leika, tjá sig • Daglegar venjur

Börn 8 – 11 ára Þroski og hugsun • Dauðinn endanlegur • Áhugasöm um dauðann og margbreytileika hans • Geta upplifað erfiðar tilfinningar eins og: – Samviskubit – sektarkennd – að hafa brugðist Bráðaviðbrögð • Buguð og vanmáttug • Nota tal sem aðlögun • Taka ábyrgð á uppalendum • Áhyggjur - hvað verður? Þarfir • Ástúð og umhyggja • Fastar daglegar venjur • Skóli, vinir, tómstundir, leikir • Svör við spurningum

Börn 12 – 18 ára • • Þroski og hugsun Viðbrögð lík viðbrögðum fullorðins fólks Spyrja um tilgang lífsins Áhættuhegðun Allir geta dáið, erfitt að skilja að dauða er stundum ekki hægt að afstýra Bráðaviðbrögð • Forðast fullorðna • Sektarkennd og hugsanir • Vinir megin stuðningur • Pirringur og reiði, uppreisn Þarfir • Vera tekin alvarlega • Vinir , skólinn • Tjáning: orð, listir, íþróttir • Fá hlutverk - hjálpa til • Handleiðsla fullorðinna

Hvernig er hægt að styðja barnið?

Samskipti við barnið í kjölfar áfalla • Taktu ekki völdin af barninu • Láttu spurningar þess leiða þig! • Vertu undirbúin/n undir erfiðar spurningar • Hlustaðu og svaraðu bara þeim spurningum sem barnið spyr. Svaraðu af heiðarleika • Veittu ekki of miklar upplýsingar • Vertu ekki hrædd/ur við næstu spurningu • Svaraðu spurningum heiðarlega og strax • Viðurkenndu að þú hefur ekki svör við öllum spurningum

Halda venjum sem barnið þekkir • Siðir, venjur og reglur á heimili • Skóli • Tómstundir • Útivistartími

Nota hefðir • Hjálpaðu barninu að kveðja hinn látna með því að nota einfaldar hefðir – Skrifa bréf, teikna mynd fyrir hinn látna • Kistulagning, jarðaför, minningarathöfn – Tilhneiging að verja börn með því að halda þeim frá athöfnum – Gerir þeim erfiðara að skilja hvað gerðist og takast á við það • Aðstoðaðu barnið við minningar þess um hinn látna – Minningakassi (hlutir sem minna á hinn látna) – Minningaalbúm (myndir, sögur, bréf o. fl. )

Aðstoð við að tjá og skilja tilfinningar • Tjáning í gegnum leik, ímyndunarafl, frásögn, leikrit • Kannaðu vel ástæður t. d. ótta barnsins áður en þú leitar lausnar • Til að byrja með er aðeins hægt að draga úr óttanum, en ekki hægt að losna algerlega við hann • Bentu barninu á leiðir til að draga úr óttanum og hvettu barnið til að velja sína leið

Almennt um stuðning • Hjálpaðu barninu til þess að ná ákveðinni fjarlægð frá atburðinum • Alvarlegur atburður: – Tala um ástæður atburðarins, teikna atburðinn, björgunina, endurbyggingu hússins ofl. • Sjáðu til þess að barnið sé þátttakandi í því sem þarf að gera • Leyfðu barninu að leika og skemmta sér eins oft og mögulegt er (það er í lagi að hafa gaman)

Hvað ber að forðast? • Ekki þvinga barnið til að tala • Að þvinga barnið til að segja frá atburðinum og upplifa hann þ. a. l. aftur • Að lofa upp í ermina á sér • Að falla saman • Að fella dóma